Таццяна Лугіна: «Хачу, каб людзі, якія стаяць у другой шарэнзе за мной, разумелі, што мы робім адну справу»

Тавары беларускай лёгкай прамысловасці часта атрымліваюць шмат кампліментаў ад гасцей краіны, найперш — за якасць. Ад нашага пакупніка, наадварот, гучыць нямала крытыкі — то за дызайн, то за цану. Але, несумненна, у кожнага ёсць свой любімы беларускі вытворца — бялізны, трыкатажу, абутку ці вопраткі, рэчы якога і ва ўласным гардэробе знойдуцца, і сябрам парэкамендуюцца. Старшыня Беларускага дзяржаўнага канцэрна па вытворчасці і рэалізацыі тавараў лёгкай прамысловасці Таццяна Лугіна з тых кіраўнікоў, хто пагаджаецца з крытыкай, і аб праблемах, здаецца, размаўляе больш ахвотна, чым аб поспехах. А галоўнае — дзейнічае і імкнецца праблемы вырашыць. Пра тое, якім павінен быць менеджар у дзяржсектары, каб зрабіць прадпрыемства паспяховым; ці выбірае сёння моладзь беларускае адзенне і прадукцыя якога прадпрыемства амаль цалкам адпраўляецца на экспарт, мы паразмаўлялі з кіраўніком галіны.

— Таццяна Аляксееўна, як прадпрыемствы лёгкай прамысловасці перажываюць пандэмію? Ці зменшыўся падчас яе попыт на адзенне і абутак? Ці дапамагло заставацца на плаву тое, што давялося часткова пераарыентавацца на пашыў масак і іншых сродкаў аховы?

— Калі падводзіць вынікі мінулага года, то з сакавіка мы адчулі ўвядзенне каранцінных мер у суседніх краінах. А ў красавіку-маі экспарт прадукцыі скараціўся на 60 %, а ў некаторыя краіны і на 80 %. Гэта не магло не адбіцца на эканоміцы прадпрыемстваў, але ўсе яны захоўвалі працаздольнасць і рабочыя месцы. З красавіка ўсе калектывы масава пераключыліся на выраб новай для большасці з іх прадукцыі — бытавых масак і медыцынскіх касцюмаў, халатаў, фартухоў, бахіл. Хоць прадукцыя нескладаная па вырабе, але гэта новы прадукт, які мусіць адпавядаць ДАСТам і патрабаванням. У красавіку-маі сутыкнуліся з недахопам марлі. Яе звыклых аб'ёмаў не хапала, таму ўчасткі на Баранавіцкім вытворчым баваўняным аб'яднанні і на магілёўскай «Стужцы» былі пераведзены на кругласутачны рэжым работы. На «Магатэксе» і на Аршанскім ільнокамбінаце частка ткацкіх станкоў была пераналаджана на вытворчасць марлі, хоць гэта працэс няхуткі: для перанастройкі і запраўкі сыравінай патрэбна да тыдня. Было распрацавана новае баваўняна-эфірнае палатно, якое адпавядала патрабаванням для бытавых масак. Усе вытворчыя магутнасці ў краіне, дзе ёсць машыны, якія могуць вязаць гумку, бейкі для выкарыстання ў гэтым асартыменце, таксама былі перанастроены і максімальна загружаны.

Дзесьці з 20 лютага гэта работа пачалася, а пік нагрузкі прыпаў на красавік-май. Я памятаю, у нас не было ніводнага выхаднога і свята: 8 Сакавіка (а гэта была нядзеля) мы выводзілі людзей на работу. Падключылі ўвесь бізнес лёгкай прамысловасці і індывідуальных прадпрымальнікаў, нават некаторыя абутковыя і галантарэйныя прадпрыемствы, каледжы. Выпускалі 2,2 мільёна масак у суткі. У чэрвені прыватная магілёўская фірма набыла аўтамат па вытворчасці аднаразовых медыцынскіх масак (ён здольны вырабляць 1,5 мільёна штук у суткі) і, вядома, стала лягчэй. Хоць і сёння часткова вытворчасць медыцынскіх касцюмаў і бахіл на нашых прадпрыемствах працягваецца.

Другі квартал мінулага года, калі многія рынкі закрыліся, прайшоў для нас з паказальна нізкай эфектыўнасцю. Наш асноўны маржынальны рынак — Расія, і яна прыняла рашэнне аб лакдаўне, у красавіку-маі ўсе магазіны і гандлёвыя пункты былі зачынены. Тут яшчэ і псіхалагічны момант, калі людзі вымушаны сядзець дома, таксама адбіўся на аб'ёмах рэалізацыі. Здавалася б, адзенне, абутак і галантарэя — прадукцыя запатрабаваная, але ў крызісныя часы прыярытэтнасць мяняецца, на першы план выходзяць медыцына і здароўе.

— У такіх умовах пакупнік найчасцей аддае перавагу інтэрнэт-магазінам...

— І мы развівалі інтэрнэт-гандаль. Сёння ўсе нашы прадпрыемствы ўсведамляюць, што прасоўванне тавараў мусіць быць і праз інтэрнэт-магазіны, і не толькі. Зручная форма, якая спадабалася многім пакупнікам, — тэлемагазіны. Дома можна паглядзець тавар, паслухаць пра яго ўласцівасці, замовіць па тэлефоне, і табе яго даставяць, дадуць магчымасць памераць. Шэраг нашых прадпрыемстваў, у прыватнасці Аршанскі льнокамбінат, Лідская абутковая фабрыка, «Купалінка», «Світанак», ужо вядуць работу з тэлемагазінам «Дома ТБ». Зразумела, такія пляцоўкі патрабуюць як мага ніжэйшую цану, і нашым вытворцам не проста задаволіць іх пажаданні. Часам даводзіцца кіраваць працэсам і ў ручным рэжыме: тэлефануеш кіраўнікам нашых прадпрыемстваў: «У цане вы не сышліся, але давайце падумаем, як мы можам з імі працаваць». Усё ж такі гэта напрацаваная база спажыўцоў, канал заваяваў іх лаяльнасць. Пакуль, вядома, беларускай прадукцыі ў тэлемагазінах мала, і вельмі прыкра, што 70-75 % долі ў іх гадавой рэалізацыі — тавар Расіі. Але яе заснавальнікі гатовы з намі супрацоўнічаць і разумеюць важнасць вылучэння эфірнага часу для беларускага тавару. Спадзяюся, што ў найбліжэйшы час прадпрыемствы канцэрна будуць там прадстаўлены.

— Якая цяпер сітуацыя з экспартам?

— Сёлета мы бачым, што рынак Расіі ажыў. Нават праводзяць выстаўкі — нас запрашалі на Тыдзень расійскага тэкстылю і лёгкай прамысловасці, дзе ўдзельнікі, засумаваўшы па рабоце, абменьваліся планамі і перспектывамі. І мы намецілі шэраг наступных наведванняў. Але непакояць іншыя краіны. З Украінай, ЗША, еўрапейскімі нельга сказаць, што адбылося поўнае абнуленне, але работа далёкая ад дасканаласці. Калі людзі сядзяць дома, які гэта бізнес? Гасцінічная і рэстаранная сферы пакуль у ступары. А той жа тэкстыль — гэта не толькі хатнія прылады, але і вялікая частка рэстаранна-гасцінічнага бізнесу, дзе ў звычайны час пастаянна абнаўляюцца парцьеры, абрусы, сурвэткі, пакрывалы, дывановыя пакрыцці. Гэта вялікі пласт спажывання. Тэкстыльная група ў нас цяпер пакутуе, канешне. У таго ж Аршанскага льнокамбіната рынак Расіі ў структуры адгрузкі займае ўсяго 12-15 %, рынак Еўрасаюза — 33 %, Турцыі — каля 20 %, ЗША — каля 11 %. Таму сказаць, што ў нас усё добра, я не магу.

— Адно з нараканняў на беларускае адзенне — яго высокая цана. І пакупнікі ідуць не ў магазіны айчынных вытворцаў, а на рынкі па кітайскі тавар, у «цюбецейкі» — па ўзбекскі, у сэканды... Беларускае адзенне так і застанецца ў высокім і сярэднім цэнавым сегменце?

— Прынамсі ў найбліжэйшай будучыні я не бачу, што ў нас будзе магчымасць адпавядаць цэнам узбекскага вытворцы. Вялікую долю ў кошце нашых вырабаў мае сыравіна. У нашай краіне, акрамя лёну і скуры, сваіх сыравінных рэсурсаў няма. Мы вымушаны за валюту завозіць бавоўну, пэўныя сінтэтычныя складнікі. У «Светлагорскхімвалакна» і «Магілёўхімвалакна» сыравіна — нафтапрадукты, а гэта таксама імпарт з залежнасцю ад курса валюты і кошту бараля нафты. Увоз сыравіны — адзін з ключавых момантаў, які не дазваляе адпавядаць цэнам узбекскіх і кітайскіх вытворцаў. Акрамя таго, на сабекошт уплываюць і заработная плата нашых работніц, і кошт электраэнергіі, і сацыяльныя абавязацельствы...

Так, наша прадукцыя даражэйшая, але і па якасці яна іншая. Сёння шмат крытыкі ў наш адрас, магчыма, і дызайнеры нашы дзесьці недапрацоўваюць. Тым не менш якасць, пачынаючы ад тканіны, палатна, у нас адпавядае не толькі ўсім патрабаванням тэхнічнага рэгламенту, але і крытэрыям доўгай носкі, прання, эксплуатацыі, нагрузак і працяглага знаходжання ў адзенні. Усё пералічанае ў нас на належным узроўні. У больш таннага тавару да тэрміну эксплуатацыі і іншых якасных паказчыкаў падыходы крыху іншыя. Сёння не сакрэт, што частка ўзбекскага тавару, у прынцыпе, не адпавядае тэхнічнаму рэгламенту. І цяпер гэта для іх пытанне складанае — яны, магчыма, і хацелі б, але і тэхналагічны працэс з-за такіх момантаў падаўжаецца, і сабекошт павышаецца. Дзесьці трэба дадаць хімічных рэчываў для ўмацавання, фінішнай апрацоўкі, каб застабілізаваць колер, каб тканіна не давала ўсадкі пасля прання. А гэта затраты — пары, электраэнергіі, часу...

Так, мы знаходзімся ў сярэднім і высокім цэнавым сегменце, але і наш пакупнік прызвычаіўся, што беларускае — сінонім высокай якасці. Былі спробы ў некаторых нашых вытворцаў перайсці на больш танны прадукт: і па саставе, і па выкананні, і нават ігнараваць некаторыя патрабаванні па якасці. Але наш пакупнік патрабуе, каб шво не разыходзілася, нітка не растваралася, піжама на 10 см не «падскоквала» пасля мыцця. І па саставе ў беларускай прадукцыі мусіць быць бавоўна, шэрсць ці як мінімум віскоза, а не поліэфір, які мы часам бачым ва ўзбекскіх майках, на якіх напісана «100 % бавоўна».

— Як прыцягнуць да беларускіх вытворцаў моладзь, якая сёння аддае перавагу магазінам масмаркету, якіх у нас цяпер шмат?

— Я мяркую, што нікога не варта актыўна зазываць. Не сакрэт, што для моладзі характэрна адмаўленне — калі навязваеш сваё меркаванне, яна зробіць наадварот. Відавочна, вельмі важны імідж, павага, лаяльнасць, і заваёўваць іх трэба работай і ў частцы дызайну, і даносіць вартасці беларускага прадукту праз СМІ, інтэрнэт-пляцоўкі, блогераў, інфлюенсераў. Гэтыя механізмы намі выкарыстоўваюцца, хоць яшчэ і не ў поўнай меры.

Важнае і разняволенне нашага вытворцы. Сёння на прадпрыемствах зашмат кансерватыўных меркаванняў. Часам, калі з'яўляецца нейкая смелая рэч, то чуеш: «Мы не зможам яе прадаваць — давайце не будзем запускаць». Сёння і тыя мастакі, якія ёсць на прадпрыемствах, гатовы даваць больш смелыя рашэнні, але, на жаль, у дырэктарскага корпуса, камерцыйнай службы свой погляд. Трэба больш давяраць мастакам і стылістам на прадпрыемствах, уводзіць такія пасады, як менеджар па развіцці, які нясе адказнасць за мадэлі, якія ідуць у вытворчасць, і за тое, што яны прадаюцца альбо не.

Zara, H&M і іншыя гандлёвыя сеткі, пра якія вы кажаце, размясцілі вытворчасць сваіх калекцый у Азіі і яшчэ ў 90-я затрацілі каласальныя рэсурсы на пракачку брэнда і фарміраванне лаяльнага кола пакупнікоў. Каля 20 % ад гадавой выручкі яны накіроўвалі на фарміраванне меркаванняў. Рэклама, імідж, адпаведныя манекеншчыцы — усё гэта яны зрабілі вельмі здорава. У нас распалася краіна, і мы выратоўвалі сваю вытворчасць, часта без ведаў асноў жорсткага рынку. А еўрапейцы мелі такі вопыт, спецыялістаў, тэхналогіі. Яны прыйшлі ў Кітай з яго танным працоўным рэсурсам, далі мільёнам людзей работу, а калекцыі фарміравалі еўрапейскія дызайнеры. Я была ў Кітаі і Бангладэш і бачыла, як вырабляецца адзенне. Нярэдка яго адшываюць дзеці. Майка ў закупе каштуе 1,5-2 долары. Зрабіць так, каб наша была менш за 10 долараў, вельмі складана. Таму ў кожнага свая ніша.

Мяркую, што і моладзь прыходзіць да таго, што беларускае — гэта якасць. Фарміраваць лаяльнасць, дарэчы, дапамагае прыватны бізнес лёгкай прамысловасці. У нас каля дзвюх тысяч прадпрыемстваў, з іх палова займаецца менавіта шыццём і вязаннем вырабаў. Шмат дробнага бізнесу — невялікія кампаніі па 15 чалавек, асабліва ў Брэсцкай і Гродзенскай абласцях, ды і ў Мінскай. Яны сёння прадстаўлены ў сталічным гандлёвым цэнтры «Галерэя» ў Трэнд-парку. Там ёсць іміджавыя калекцыі сучаснага адзення для моладзі — у невялікіх серыях. Можна штосьці набыць без рызыкі сустрэць «двайніка» на вуліцы. Моладзь любіць гэтыя крэатыўныя і смелыя рэчы.

Дарэчы, з масавага і буйнога ў нас засталіся толькі бялізнавыя прадпрыемствы. Вялікая вытворчасць у «Камінтэрна», але гэта класічны мужчынскі касцюм, яшчэ ў «Контэ» і «Элемы». Два апошнія, дарэчы, запатрабаваны сёння і ў моладзі. Мяркую, што рана ці позна кожны прыходзіць да таго, што хочацца мець якаснае адзенне — натуральнае і прыемнае для цела.

— Таццяна Аляксееўна, на цяперашняй пасадзе вы працуеце паўтара года. Што самае складанае ў рабоце старшыні канцэрна?

— Мне хацелася б, каб усе ў камандзе дырэктарскага корпуса прадпрыемстваў лёгкай прамысловасці і ідэйна, і па энергетыцы, і па натхненні выкладваліся на сто і больш працэнтаў на давераных ім прадпрыемствах. У прыватным бізнесе заснавальнік ці наёмны дырэктар разумее, што ўсе яго рашэнні ўплываюць на прыбытковасць, і ад выніку яго работы будзе залежыць і зарплата, і жыццё гэтага прадпрыемства. Я дзяржаўны чалавек, і мне даверана дастаткова вялікая частка маёмаснага комплексу і дзяржаўных актываў. Таму мне вельмі важна, каб на кожным дзяржаўным прадпрыемстве (а іх сёння ў складзе канцэрна 43), прычым дастаткова буйных, кіраўнікі выкладваліся па поўнай для павышэння эфектыўнасці і выніковасці. Хачу, каб людзі, якія стаяць у другой шарэнзе за мной, разумелі, што мы адна каманда і робім адну агульную справу.

Галіна складаная і высокаканкурэнтная, прычым рашэнні патрэбны не заўсёды стандартныя — часам тое, што год таму прынесла поспех, не спрацуе сёння. Людзі павінны быць ініцыятыўныя, якія думаюць і хутка прымаюць рашэнні, кантралююць сітуацыю не толькі ў сябе. Некаторыя плачуць, што сёння пандэмія і нічога не прадаецца. Не прадаецца, але пастаянна трэба шукаць выйсце — любы пралаз. Самае складанае — знайсці такія рухавікі, якія працавалі б нягледзячы ні на што! З кожным годам канкурэнцыя па ўсіх напрамках узмацняецца, таму і ў дзяржсектары менеджар павінен быць крэатыўны, нераўнадушны, ініцыятыўны, неспакойны — толькі так можна выжыць і вывесці сваю каманду наперад у постпандэмійныя часы.

Алена КРАВЕЦ