Вы тут

Цікавыя навіны з-за мяжы


Як ацаніць ступень стомленасці пілотаў?

Расійскія навукоўцы распрацавалі сістэму ацэнкі ступені стомленасці пілотаў самалётаў і кіроўцаў. Яна здольная кантраляваць стан мозгу і вызначаць узровень канцэнтрацыі ўвагі. Пра гэта паведаміла прэс-служба платформы Нацыянальнай тэхналагічнай ініцыятывы (НТІ).

Адзначаецца, што ў найбліжэйшыя два гады плануецца прадставіць першыя прататыпы трэнажораў, якія працуюць на базе сістэмы «Інтэгратыўны мозг». Сама сістэма складаецца са шлема з электродамі для галавы і вонкавага інтэрфейсу. Спецыялісты адсочваюць па электрычнай актыўнасці галаўнога мозгу ўзровень канцэнтрацыі ўвагі.

Сістэма прызначана для пілотаў самалётаў, кіроўцаў наземнага транспарту, а таксама дзяцей з асаблівасцямі развіцця, напрыклад дзіцячым цэрэбральным паралічам.

«Пры дапамозе сістэмы мы можам паведамляць чалавеку, што ён стаміўся, яму варта перадыхнуць. Больш за тое, у выпадку з пілотамі пры дапамозе яе дыспетчар зможа даведацца, хто з двух лётчыкаў у цяперашні час мацней стамляецца, і пераразмяркоўваць нагрузку паміж імі», — прывялі словы старшага навуковага супрацоўніка лабараторыі нейранавук і кагнітыўных тэхналогій Цэнтра кампетэнцый НТІ па кірунку «Тэхналогіі кампанентаў робататэхнікі і мехатронікі» Уладзіміра Максіменкі ў «РІА Навіны».


Раскрыта прызначэнне старажытнай ракавіны

Французскія навукоўцы высветлілі, для чаго прызначалася знойдзеная ў 1931 годзе ў пячоры Марсуласа на паўднёвым захадзе Францыі марская ракавіна ўзростам 18 тысяч гадоў. Пра гэта паведамляе Daіly Maіl.

Эксперты з Нацыянальнага цэнтра навуковых даследаванняў (CNRS), Універсітэта Тулузы Жана Жарэса і Музея на набярэжнай Бранлі Жак Шырак абверглі папярэднюю версію, згодна з якой старажытныя людзі выкарыстоўвалі артэфакт як цырыманіяльную чару для піцця. Навукоўцы ўстанавілі, што ракавіна была духавым музычным інструментам.

Такую выснову яны зрабілі пасля таго, як выявілі ў вітку адтуліну, відавочна, зробленую чалавекам, каб здабываць гукі. Затым археолагі самі падзьмулі ў ракавіну і прайгралі мелодыю, блізкую па гучанні да нотаў «до», «до-дыез» і «рэ».

Даследчыкі лічаць, што ракавіна прызначалася для нейкіх абрадаў — на гэтую думку іх наштурхнулі чырвоныя ўзоры, нанесеныя на духавы інструмент і насценныя малюнкі ў тым жа стылі, выяўленыя ўнутры пячоры Марсуласа.

«Мы мяркуем, што ракавінка была ўпрыгожана тым жа ўзорам, які выкарыстоўваўся ў наскальным мастацтве Марсуласа, што ўстанаўлівае трывалую сувязь паміж музыкай і выявамі на сценах. Наколькі нам вядома, гэта першы раз, калі мы можам прасачыць такую сувязь паміж музыкай і наскальным мастацтвам дагістарычнай Еўропы», — расказала аўтар даследавання і археолаг Жыль Тазела.

Як патлумачылі спецыялісты, ракавіна з'яўляецца найстарэйшай знаходкай такога кшталту не толькі ў Францыі, але і ва ўсёй Еўропе перыяду палеаліту (першы этап каменнага веку), а магчыма, нават усяго свету.


Адкрыты новы від траваеднай рэптыліі

Палеантолагі з Аргенціны выявілі яго ў правінцыі Ла-Рыёха на захадзе краіны. Яна жыла 230 мільёнаў гадоў таму. Пра гэта паведаміла агенцтва па папулярызацыі навукі пры ўніверсітэце горада Матанса CTyS-UNLaM.

Паводле гэтай інфармацыі, даследчыкі выявілі ў нацыянальным парку Талампая новы від чатырохногіх траваедных жывёл даўжынёй каля трох метраў — рынхазаўраў. Яны жылі разам з першымі дыназаўрамі. Навукоўцам атрымалася знайсці фрагменты чэрапа, сківіцы, часткі сцягна і крыжа, а таксама пазванкі хваста рэптыліі.

Што датычыцца выгляду рынхазаўраў, то іх жывот быў прыціснуты да зямлі, як у сучасных яшчарак, ногі размешчаны па баках цела.

«Чэрап мае высокаспецыялізаваныя зубы, якія складаюцца са шматлікіх радоў зубоў і касцяной дзюбы ў мордзе, якія маглі б служыць яму для апрацоўкі ежы да глытання, у адрозненне ад пераважнай большасці рэптылій», — гаворыцца ў паведамленні.


Даказана карысць яблыкаў для паляпшэння памяці

Прыродныя злучэнні фітанутрыенты, якія ўтрымліваюцца ў яблыках і іншай садавіне, спрыяюць выпрацоўцы новых клетак мозгу, што дапамагае паляпшэнню памяці і кагнітыўных функцый. Да такіх высноў прыйшлі аўстралійскія навукоўцы з Універсітэта Квінслэнда разам з калегамі з Нямецкага цэнтра нейрадэгенератыўных захворванняў у Дрэздэне. Вынікі даследавання апублікаваныя ў часопісе Stem Cell Reports.

Раней ужо было вядома, што хімічныя рэчывы, якія змяшчаюцца ў раслінах, — так званыя фітанутрыенты, напрыклад, рэсвератрол у чырвоным вінаградзе або эпігалакатэхін-3-галат (EGCG) у зялёнай гарбаце, аказваюць станоўчае ўздзеянне на розныя органы, уключаючы мозг. Згодна з новымі пошукамі даследчыкаў з Аўстраліі і Германіі, высокія канцэнтрацыі некаторых фітанутрыентаў стымулююць нейрагенез — працэс генерацыі новых нейронаў галаўнога мозгу.

Вынікі іх эксперымента паказалі, што вырашчаныя ў лабараторыі ствалавыя клеткі мозгу дарослых мышэй генерыравалі больш нейронаў і былі лепш абаронены ад гібелі, калі ў клеткавыя культуры дадавалі кверцецін або дыгідраксібензойную кіслату (DHBA) — фітанутрыенты, якія змяшчаюцца ў яблыках. Пры гэтым асабліва актыўна размножваліся пэўныя ствалавыя клеткі — папярэднікі гіпакампу ў структурах мозгу дарослых грызуноў, звязаныя з навучаннем і памяццю. Уздзеянне кверцеціну і DHBA на генерацыю новых нейронаў была супастаўная з эфектамі пасля фізічных практыкаванняў — вядомага стымулу нейрагенезу.


У ЗША паспяхова кланіравалі выміраючага тхара

Амерыканскім навукоўцам упершыню атрымалася паспяхова гэта зрабіць у дачыненні да чарнаногага тхара. Пра гэта паведамляецца на сайце Службы аховы рыбных рэсурсаў і дзікіх жывёл ЗША. Кланіраваную асобіну выміраючага віду назвалі Элізабэт Эн. Шчанюк з'явіўся на свет у снежні 2020 года, але паказалі яго толькі нядаўна.

Як распавялі навукоўцы, кланіраванне ўдалося правесці пры дапамозе замарожаных генаў жывёлы, якая памерла больш за 30 гадоў таму. Народжаны тхор стаў клонам самкі Уіл, якой не стала ў 1988 годзе. Тады тканкі трапілі ў крыабанк Zoo Global у Сан-Дыега.

У выніку эксперыменту атрымалася вывесці двух тхароў, аднак выжыць змог толькі адзін з іх. Сурагатнай маці для кланіраванага шчанюка стала самка хатняга тхара, у прыплодзе якой з'явіліся яшчэ два маленькія тхары. Народжаныя шчанюкі не з'яўляюцца сваякамі Элізабэт Эн.

Як адзначыў вядучы навуковец некамерцыйнай прыродаахоўнай арганізацыі Revіve & Restore Бэн Новак, гэты метад можа выкарыстоўвацца ў далейшым для захавання і паляпшэння навакольнага асяроддзя.

Служба аховы рыб і дзікай прыроды ЗША лічыць, што з'яўленне Элізабэт Эн на свет стала «адважным крокам наперад» па павелічэнні генетычнай разнастайнасці і ўстойлівасці да хвароб чарнаногіх тхароў.

Яны з 1967 года ўнесены ў спіс знікаючых відаў з-за скарачэння колькасці іх асноўнай ежы — лугавых сабачак, якіх уладальнікі ранча труцілі і адстрэльвалі.

Амерыканскі тхор, або чарнаногі тхор, з'яўляецца дробным драпежнікам, блізкім сваяком расійскага стэпавага тхара і іншых прадстаўнікоў сямейства куніцыных. Звера лёгка пазнаць па цёмных метках на вачах, якія нагадваюць маску «рабаўніка», а таксама па чорных лапках.

Сяргей СТАРЫНАЎ

Фота з адкрытых крыніц

Выбар рэдакцыі

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».