Вы тут

Нічога святога. Чаму ў Польшчы апаганьваюць храмы?


Днямі ў Варшаве адбыліся сутыкненні паміж пратэстоўцамі і паліцыяй, паведаміла інфармацыйнае інтэрнэт-выданне «Віртуальна Польска». Падзею можна б было палічыць шараговай, калі б не адна важная акалічнасць. Сутыкненні адбыліся падчас памятных мерапрыемстваў, прымеркаваных да 11-й гадавіны гібелі ў авіякатастрофе прэзідэнта Польшчы. Паводле даных «Віртуальна Польска», пратэстоўцы спрабавалі сарваць цырымонію ўскладання кветак на магіле Леха і Марыі Качыньскіх пры ўдзеле кіраўніцтва краіны. Для стрымлівання актывістаў паліцэйскім прыйшлося прымяніць слёзатачывы газ. Некалькі чалавек былі затрыманы. На хвалі пратэстаў у суседняй краіне адбываюцца падзеі, раней неймаверныя, у грамадстве ўсё выразней выяўляецца раскол і, адпаведна, абвастраецца супрацьстаянне. Чаму так адбываецца?


Мяжа вар'яцтва пяройдзена

Па сутнасці, найбуйнейшая краіна Усходняй Еўропы падзелена на еўраарыентаваны (заходняя і паўночна-заходняя часткі Польшчы) і кансерватыўны (усход і паўднёвы ўсход) лагеры, заўважыла іz.ru. Дайшло да таго, што лідар кіруючай партыі «Права і справядлівасць» («ПіС») Яраслаў Качыньскі, якога ў краіне лічаць нефармальным кіраўніком дзяржавы, прызнаў, што ў Польшчы адбываецца «ціхая» грамадзянская вайна. Разважаючы пра апазіцыю ў асобе ліберальнай партыі «Грамадзянская платформа», Качыньскі абвінаваціў іх у мэтанакіраваным разбурэнні дзяржавы і традыцыйнай маралі. «Маральная рэвалюцыя, якая разбурае сям'ю, нацыянальныя традыцыі, усё, што вызначае нашу ідэнтычнасць, разбурае здаровы сэнс і самыя элементарныя правілы міжасобасных адносін, якія дазваляюць грамадству нармальна функцыянаваць», — падкрэсліў кіраўнік «ПіС».

Пры гэтым больш за 90 працэнтаў палякаў пазіцыянуюць сябе ў якасці хрысціян рымскага абраду. Храмы па-ранейшаму поўныя, і нават падчас пандэміі каранавіруса польскія каталікі наведваюць іх часцей, чым у многх іншых краінах Еўрасаюза. Але нягледзячы на гэта Польшча відавочна становіцца ўсё больш свецкай.

Даследаванне Варшаўскага інстытута дэмаскапіі, праведзенае летам 2019 года сярод польскіх студэнтаў, паказала, што вернікамі з іх лічаць сябе толькі 55 працэнтаў. У сярэдзіне 1990-х такімі называлі сябе тры чвэрці польскай моладзі. Відавочна, што грамадства змяняецца, і паступова традыцыйныя каталіцкія каштоўнасці страчваюць сваю прывабнасць.

У Польшчы праціўнікі хрысціянства асабліва актывізаваліся пасля таго, як Канстытуцыйны суд у мінулым годзе спрабаваў прыняць вердыкт аб узмацненні жорсткасці забароны абортаў. Найбуйнейшыя гарады краіны скалыналі шматтысячныя маршы пратэсту. Асаблівае раздражненне прыхільнікаў абортаў выклікае царква, якая падтрымлівае забарону. Пасля гэтага ў касцёлах на набажэнствах сталі з'яўляцца жанчыны з плакатамі «Памолімся за аборт». Характэрны інцыдэнт адбыўся летась напрыканцы кастрычніка: у горадзе Познань невядомыя напалі на царкву Святога Збавіцеля. Хуліганы размахвалі драўлянымі дубінкамі і выкарысталі слёзатачывы газ. Адзін з абаронцаў царквы атрымаў нажавое раненне.

Тымі ж днямі зламыснікі ўварваліся ў царкву святога Ота Бамбергскага ў Шчэціне, яны намалявалі на варотах касцёла чырвоную маланку (сімвал прыхільнікаў абортаў) і абчысцілі храмавую казну. Таксама вандалы «павесяліліся» ў касцёле Найсвяцейшай Крыві Ісуса ў Познані — апаганілі сцены храма абразлівымі надпісамі. Яшчэ адзін інцыдэнт быў зафіксаваны на могілках у вёсцы Бжэзуўцы Сілезскага ваяводства. Там усталяваны помнік ненароджаным дзецям, якія не з'явіліся на свет з-за абортаў. Бялюткую статую анёла з дзіцем на руках хуліганы аблілі чорнай фарбай.

«Чарговая мяжа вар'яцтва і грубасці пяройдзена. Я магу зразумець усю злосць і бездапаможнасць таго, што адбываецца вакол нас. Але не магу зразумець, хто і навошта павінен быў здзейсніць гэты акт вандалізму на муніцыпальных могілках у Бжэзуўцы. Гэты помнік — сімвалічнае месца для многіх з нас, дзе мы запальваем свечку і молімся за ненароджаных дзяцей», — з горыччу заўважыў мэр камуны Хале Гжэгаж Сікорскі.

Абраза Панны

Напрыканцы мінулага года нядзельны дадатак Gazeta Wyborcza для жанчын «Высокія абцасы» справакаваў чарговы скандал. Напярэдадні Калядаў на вокладцы выдання з'явілася выява Панны Марыі, на твар якой надзета чорная маска з маланкай — сімвал антыўрадавых пратэстаў. Таксама Божая Маці трымала ў руцэ чорны парасон, які, зноў жа, з'яўляўся сімвалам дэманстрацый. Прадстаўнік канцылярыі прэм'ер-міністра Адам Андрушкевіч заявіў: «Шкада, што асяроддзе Gazeta Wyborcza не трывае людзей, якія вераць у Бога і Божую Маці, і абражае нашы пачуцці».

Дзікунства працягваецца і сёлета. Напрыканцы лютага невядомыя злачынцы паздзекаваліся са статуі Божай Маці, якая стаіць каля царквы Святых польскіх Першамучанікаў у Чэнстахове. «Рукі Панны Марыі былі адарваны і кінуты каля пастамента», — расказаў парафіяльны святар Станіслаў Ясіёнэк. Ксёндз дадаў, што прыхаджане будуць маліцца за апаганшчыка, які здзейсніў «такі зверскі акт, поўны нянавісці да святыняў». Ён не стаў падаваць заяву ў паліцыю, бо лічыць, што «справа не ў матэрыяльнай шкодзе, а ў маральнай — і паліцыя нам у гэтым не дапаможа».

У мінулым месяцы адбылося адразу некалькі падзей, звязаных з рэлігіяй. У сакавіку — жорсткі напад на парафіяльнага святара ў польскім мястэчку Вялікая Воля — Парадзіж. Старэнькі 69-гадовы ксёнз атрымаў сур'ёзныя цялесныя пашкоджанні, уключаючы траўму галавы. Паліцыя па гарачых слядах затрымала злодзея. Ім аказаўся 47-гадовы мясцовы жыхар. «На ксяндза напалі, калі ён зачыняў вароты ў свой дом», — паведаміла прэс-сакратар раённага ўпраўлення паліцыі ў Апочне Барбара Стэмпень. Падазраванаму прад'явілі абвінавачанне ў замаху на забойства, а святара даставілі ў адзін са шпіталяў Лодзі.

І гэта не адзінкавы выпадак. Праз усяго некалькі дзён паліцыя затрымала двух жыхароў горада Жэшуў 18 і 20 гадоў, якія падазраюцца ў разгроме старога касцёла ў маёнтку Буведзуй. Па словах зламыснікаў, на вуліцы распіваць спіртныя напоі ім было холадна, таму яны зайшлі ў царкву. На пратэсты святара яны адрэагавалі агрэсіяй: збілі ксяндза, выбілі некалькі вокнаў, перакулілі лавы, галоўны і бакавы алтары. Святару ўдалося выбрацца, замкнуць хуліганаў унутры і выклікаць паліцыю.

У гэтыя ж дні грымнуў судова-рэлігійны скандал з пэўным адценнем. Крымінальная справа па арт. 196 КК РП («Абраза рэлігійных пачуццяў») была ўзбуджана яшчэ ў чэрвені 2020 года, калі ў радах шэсця секс-меншасцяў паліцыя заўважыла копію знакавай для палякаў іконы Чэнстахоўскай Божай Маці з вясёлкавым арэолам. За падобнае злачынства ў Польшчы пазбаўляюць волі на тэрмін да двух гадоў, аднак суд нечакана для пракуратуры ў мінулым месяцы вынес апраўдальны прысуд. На думку суддзі Агнешкі Вархол, стваральнікі «Вясёлкавай Багародзіцы» не здзяйснялі злачынства, звязанага з абразай рэлігійных пачуццяў, яны проста імкнуліся прадэманстраваць салідарнасць з ЛГБТ-супольнасцю. Прадстаўнікі Еўрапарламента адразу ж выказалі задавальненне рашэннем суда. Разам з тым журналісты высветлілі, што суддзя Агнешка Вархол, якая вынесла прысуд, з'яўляецца сужыцелькай актывіста ЛГБТ-руху, акцёра Марыуша Паганоўскага. 

Спрыяльная глеба для радыкалаў

Вядучы аналітык Агенцтва палітычных і эканамічных камунікацый Міхаіл Няйжмакаў параіў іz.ru звярнуць увагу, што на фоне пандэміі і абмежавальных мер пратэсная актыўнасць у многіх краінах прыняла радыкальны характар. «Прычым гэта датычыцца далёка не толькі пратэсту супраць уласна каранавірусных абмежаванняў і не толькі масавых акцый, але і радыкальных дзеянняў асобных грамадзян. Акрамя таго, канкурэнтныя агульнанацыянальныя выбарчыя кампаніі заўсёды ўзмацняюць палярызацыю ў грамадстве, а палітычнае жыццё краіны «ў перадвыбарным рэжыме» не заканчваецца ў дзень галасавання. У Польшчы прэзідэнцкая гонка лета 2020 года плаўна перацякла ў восеньскі палітычны крызіс, справакаваны абмеркаваннем правак у «Закон аб абароне жывёл», а пасля ў пратэсную кампанію ў сувязі з кастрычніцкім рашэннем Канстытуцыйнага суда з прычыны абортаў. Раздражненне на побытавым узроўні (у тым ліку з-за абмежаванняў у сувязі з пандэміяй) у спалучэнні з грамадскімі дыскусіямі па вострых тэмах, якія выклікалі канфлікты, і высокай ступенню палітычнай палярызацыі — спрыяльная глеба як для дзеянняў радыкальных палітычных актывістаў, так і для ўключэння ў такія канфлікты грамадзян, раней з падобнымі групамі не звязаных», — адзначыў Міхаіл Няйжмакаў.

У сваю чаргу, доктар палітычных навук, кандыдат гістарычных навук, прафесар Санкт-Пецярбургскага дзяржаўнага ўніверсітэта, саветнік прэзідэнта Расійскай асацыяцыі прыбалтыйскіх даследаванняў, эксперт Расійскага савета па міжнародных справах Наталля Яроміна заявіла іz.ru, што, па ўсёй бачнасці, польскае грамадства ўсё яшчэ праходзіць праз перыяд трансфармацыі і адаптацыі да новага саюза. «Выйшаўшы з сацыялістычнага лагера, Польшча з энтузіязмам улілася ў еўраатлантычны блок. Удзел у еўрапейскай інтэграцыі — гэта не толькі гранты з камунітарнага бюджэту (якія, дарэчы, Польшча атрымлівала ў найбольшых аб'ёмах у параўнанні з іншымі «навічкамі»), гэта яшчэ і палітычныя і, перш за ўсё, канкрэтныя прававыя абавязацельствы. Трэба прытрымлівацца ў нагу ў адзіным маршы з краінамі, якія прапагандуюць ліберальна-дэмакратычныя каштоўнасці, якія таксама некалькі трансфармаваліся за трыццацігадовы перыяд. Нядзіўна, што і палітыкі, і шараговыя грамадзяне шукаюць устойлівыя падставы для сваёй дзейнасці ўнутры краіны, а яна шукае сваё месца ў ЕС. Таму радыкалізацыя, як у асобе вельмі правых, так і вельмі левых, узмацняецца. Пры гэтым вельмі правыя маюць значна больш устойлівыя пазіцыі», — лічыць Яроміна.

У манеты два бакі: чым больш ашалела паводзяць сябе левыя і лібералы, тым мацней радыкалізуюцца правыя, заўважыла іz.ru. Пры гэтым многія з іх пераходзяць з традыцыяналісцкіх пазіцый на адкрыта нацыяналістычныя і нават неанацысцкія. Увесь гэты расклад яскрава дэманструе раздрай, які насамрэч інакш чым грамадзянскай вайной і не назавеш. І глабальны канфлікт усё больш становіцца некантраляваным. Раскол у польскім грамадстве працягвае ўзмацняцца і з часам здольны прыняць пагрозлівыя маштабы, у параўнанні з якімі цяперашнія канфлікты могуць падацца дробнымі непрыемнасцямі.

Даслоўна

«Увесь гэты шабаш»

Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка на нарадзе па знешнепалітычнай тэматыцы выказаўся аб адносінах з Польшчай, паведаміла БелТА.

«Нашы палітычныя кантакты з гэтай краінай ніколі не былі ідэальнымі. Але мы з прычыны свайго характару, менталітэту доўга мірыліся з асобнымі выпадамі і абвінавачаннямі ў свой адрас, стараліся знайсці кампраміс, праяўлялі гібкасць, разуменне. Мы зыходзілі з таго, што суседзяў не выбіраюць. І яны сапраўды ўсе важныя для нас», — сказаў Прэзідэнт.

«Але, аказалася, гэтыя канструктыўныя падыходы ў Варшаве ўспрымаюць як слабасць. Дэклараваная яшчэ ў чэрвені мінулага года гатоўнасць польскага боку ісці нам насустрач па шэрагу напрамкаў змянілася абвінавачаннямі ў фальсіфікацыі выбараў, падтрымкай нашых цяперашніх збеглых і іх кампаній, прапанаваннем прыстанішча збеглым здраднікам і экстрэмістам, экстрэмісцкім інтэрнэт-рэсурсам. А потым справа дайшла да санкцый», — звярнуў увагу Аляксандр Лукашэнка.

«Уявіце: у чэрвені яны нам спявалі песні, прыемныя для слыху. І ў той жа час (мы ж гэта ўжо сёння ведаем) праз спецслужбы і іншыя структуры (ды і ў палітыцы) вялі іншую гульню — двайную гульню», — заўважыў кіраўнік дзяржавы.

«Апошняй кропляй, якая перапоўніла чашу цярплівасці, сталі непрыкрытыя спробы гераізацыі бандытаў і ваенных злачынцаў, правядзенне з гэтай мэтай мерапрыемстваў для беларускай моладзі ў Брэсце, ды і ў Гродне ўдзел дэструктыўнай групы этнічных палякаў пад кіраўніцтвам асобных дзеячаў так званай польскай эміграцыі ў несанкцыянаванай акцыі», — заявіў беларускі лідар.

Ён звярнуў увагу, што «ўвесь гэты шабаш» праходзіць у час 80-годдзя пачатку Вялікай Айчыннай вайны. «У краіне, якая страціла трэцюю частку насельніцтва. Прычым асабліва стараецца ў гераізацыі бандытаў Арміі Краёвай кансерватыўная партыя палітыканаў, якая імкліва страчвае падтрымку ў грамадстве. Значыць, гэта ўжо ўнутраная праблема ў Польшчы», — заўважыў Аляксандр Лукашэнка.

Пётр ДУНЬКО

Выбар рэдакцыі

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».