Мяжа самаахвярнасці. Пытанне з папраўкай на пандэмію

У царкве на ранішняй службе — яблыку няма дзе ўпасці. І гэта ў будні дзень. Людзі моўчкі моляцца, хтосьці нават укленчыўшы на халоднай падлозе. Каля прылаўка са свечкамі, дзе прымаюць і запіскі, — таксама доўгая чарга. Маладая кабета, што распараджаецца свечкамі і грашыма, стаіць на ўзвышэнні, ды яшчэ і за празрыстым пластыкавым экранам, таму людзям невысокім даводзіцца станавіцца на дыбачкі і даволі гучна гаварыць свае пажаданні. Перада мной у чарзе якраз такая... не, бабуляй яе не назавеш — пажылая пані. Маленькая, сухенькая, уся — ад капялюшыка да чаравікаў — у чорным. Вельмі бледная — твар аднаго колеру з пасмай сівых валасоў. Змучаная: рукі, што трымаюць запіску, дрыжаць, як і голас, якім спрабуе тлумачыць, што там напісана няцвёрдымі літарамі. «Новаспачылы Аляксей. Так, абедня. Заўтра. Заўтра сорак дзён...» Купляе свечку, ідзе ў храм. Праз натоўп сунуся за ёй. Міжволі чую, як хтосьці дакарае: «Куды вы, бабуля, шчэміцеся, ды яшчэ без маскі?» — «Я толькі перахварэла, — апраўдваецца дрыжачым голасам. — А шчамлюся, каб свечку за сына паставіць. Мяне бярог, да апошняга ў бальніцу не ішоў. Цяпер яго няма, а я жывая. А навошта?..»

Увесь дзень не ідзе ў мяне з галавы гэта няшчасная старая жанчына. Не толькі таму, што шкада і яе, і яе сына — невядомага мне Аляксея, які памёр ад ковіду, бо да апошняга не звяртаўся па дапамогу, не хацеў кідаць маці, якая, пэўна, жыве адна. Гэта выпадкова падслуханая чалавечая гісторыя — зусім не ўнікальная, — вось што цвеліць душу. І назваць яе гісторыяй самаахвярнасці зусім не выпадае. Бо самаахвярнасць — гэта калі ставіш на кон свае даброты, а часам нават здароўе або жыццё дзеля таго, каб дарагому чалавеку (ці людзям) стала лепш. Цяпер, падчас пандэміі, нярэдка атрымліваецца наадварот.

Прынамсі дзве такія гісторыі я асабіста ведаю дакладна. Адну мы ў сваёй журналісцкай суполцы абмяркоўвалі некалькі дзён, не могучы паверыць, што ўсё здарылася на самай справе. І сапраўды, не верылася, што ніколі ўжо не ўбачыш спадара Дзмітрыя на вуліцы, не пачуеш яго дасціпных жартаў і гжэчных кампліментаў, не прачытаеш у друку яго новых вершаў. Ён быў вельмі чуллівы чалавек. Жыў са старой матуляй, якая цяжка хварэла і без яго дапамогі не магла хадзіць. Вельмі клапаціўся пра яе. Калі паднялася тэмпература і падхапіўся кашаль, ён не пайшоў да ўрачоў: баяўся, што пакладуць у бальніцу, а маці без яго прападзе. «Хуткую» праз нейкі час усё-ткі выклікаў — не сабе, маме: жывучы ў адной кватэры, яна не магла не заразіцца. Дактары забралі іх абаіх. Праз тыдзень яны памерлі ў адзін дзень — мама на пару гадзін перажыла сына. Якому было сорак дзевяць гадоў...

Другі падобны трагічны выпадак ведаю ад добрага знаёмага, які ездзіў хаваць сваю цётку. Жанчына была яшчэ не старая, гадоў шэсцьдзясят пяць, з мужам трымалі ў вёсцы ладную гаспадарку. Але муж пару гадоў назад перанёс інфаркт, таму ўсё трымалася на ёй: берагла, баялася, каб не захварэў зноў. Дзе падчапіла той ковід — невядома, мо ў краме, мо на пошце: вёска вялікая, палова людзей у горад на работу ездзяць. Дзецям, якія захваляваліся, калі ў яе паднялася тэмпература, катэгарычна заявіла: не паеду ні ў якую бальніцу: бацька без мяне прападзе, зноў жа свінні-карова — хто іх глядзець будзе. Мужа ізалявала ў асобны пакой, сама хадзіла ў масцы і пальчатках, думала, пераходзіць, абы яе нябога не захварэў... Калі дзеці ледзь не сілай яе, зусім нямоглую, завезлі-такі ў бальніцу, выратаваць яе не змаглі: было пашкоджана 90 працэнтаў лёгкіх. Урачы толькі развялі рукамі: што ж так позна звярнуліся?.. А муж, якога так берагла (і зберагла-такі ад заразы, на ковід ён не захварэў), усё адно без яе жыць не змог. Памёр проста на могілках, над толькі насыпаным над жонкай грудком. Хворае сэрца не вытрымала...

Сюжэтаў з жыцця, якія падкідвае нам дагэтуль нябачаная навала, якія паслужаць асновай для кніг, фільмаў, спектакляў, кіно, карцін пасля, калі гэта навала міне (а калі-небудзь яна міне абавязкова і, дасць бог, мы будзем таму сведкамі) — безліч. Пра чалавечы страх, пра чалавечую дабрыню і спагаду, пра чалавечую мужнасць, пра чалавечую подласць і сквапнасць. Але самым неадназначным, я амаль упэўненая, будзе вось гэты — пра чалавечую самаахвярнасць. Дакладней, пра яе мяжу, якую кожны вызначае сам. Дзе яна павінна праходзіць? На якім узроўні за яе не варта заступаць? Як адказаць на гэтыя пытанні з папраўкай на пандэмію і не памыліцца, не зрабіць горш блізкім людзям, дзеля якіх сабой, сваім здароўем і ахвяруеш?

Абмяркоўвалі сёння гэту тэму з сяброўкай, і яна згадала сваю калегу. У той хваробу падчапіла 80-гадовая мама, якая жыве ў прыгарадзе. Бабку настойліва раілі забраць у бальніцу, але дачка яе не аддала — лічыла, што дома дагледзіць лепш. Узяла адпачынак за свой кошт, перасялілася да матулі ў хату, два тыдні ад яе не адыходзіла. Урэшце мама сапраўды стала на ногі і ўжо даволі жвава тупае па хаце, збіраецца агарод садзіць. Сама ж жанчына цяпер у бальніцы, ковід, які падчапіла падчас блізкага кантакту з хворай, праходзіць у яе ў цяжкай форме. Дасць бог, выкараскаецца, а калі не? Што будзе са старой маці, ці перажыве яна такое гора?

Разважаючы аб гэтым, сяброўка раптам сказала: «На яе месцы я, напэўна б, зрабіла тое самае. Інакш бы сумленне замучала. А ты?» Напэўна, я змаладушнічала, калі адказала: «Не ведаю...» Зрэшты, ці ёсць увогуле хоць адзін чалавек, які сёння ведае, як яно — правільна?..

Алена ЛЯЎКОВІЧ