як каханую жонку
Здарылася гэта недзе ў першай палове сямідзясятых — даўно, тады, калі купля машыны была для чалавека (а тым больш для вяскоўца) нечым з разраду фантастыкі... І не толькі з-за цэн. Грошай, задаўшыся мэтай, яшчэ можа было наскрэбці ды напазычаць. А вось дабро на пакупку амаль не прадавалася... Яно давалася, але гады ў рады, па разнарадцы выканкамаў, і яго яшчэ трэба было заслужыць. Чым? Гераічным мінулым (тады ветэранаў вайны яшчэ шмат жыло), поспехамі ў рабоце, актыўнасцю ў грамадскім жыцці і г. д.
Віталік нічым такім як быццам не вылучаўся. Працаваў трактарыстам у мясцовым калгасе, па сумяшчальніцтве развозіў па вёсках балоны з газам, на гармоніку добра граў і раптам...
Вушам не паверыў! Не ведаў, бедны, куды яму кінуцца, што рабіць?! Такое шчасце раптам падваліла, гэтакі шанц, каб змяніць жыццё...
Але ж і грошы проста шалёныя.
Тэрмінова пачаўся іх збор: маці Віталіка аддала яму ці не ўсе свае «пахавальныя» — вырашыла, што нельга ёй пакуль паміраць. Стосік яшчэ тых, савецкіх, дваццаціпяцірублёвак любімаму зяцю ахвяравала цешча. Дапамаглі рублём сёстры-браты, сябры, нават знаёмыя. І цялушку прадаць пашчасціла (трохгадовага пародзістага быка старшыня гаспадаркі ўгаварыў пакінуць для асемянення калгаснага статка, штучнае тады толькі пачыналася)...
Факт, што грошы, прычым немалыя, былі сабраныя, і Віталік такі падагнаў да хаты белага «Жыгулька» пятай мадэлі.
У вёсцы той дзень можна было аб'явіць выхадным ці нават святам. «Пяцёрка» мігам апынулася ў густаватым натоўпе: многім хацелася паглядзець ці нават пагладзіць «бландзінку» (гаспадар уважліва сачыў, каб акуратна, каб, крый бог, не падрапалі). Жонка з цешчай накрывалі сталы.
Віншаванні там чаргаваліся з тостамі-анекдотамі, гамонка была вясёлая, аж пакуль адзін з гасцей не зірнуў у акно, не застыў з паднесенай да вуснаў чаркай, не прамовіў кароткае:
— Віталь, там бык.
Гэтага было дастаткова. Усе бяседнікі (і гаспадар найперш) кінуліся на двор.
Убачанае там было не для слабых. Бык, якога звычайна трымалі ў загарадцы, неяк вырабіўся і цяпер спакойна часаў свой рог аб дзверцы новага «Жыгулька»... Часаў старанна і, мусіць, даўно, бо ў «пяцёркі» быў добра пакамечаны бок, праз фарбу ў асобных месцах праступала першароднае жалеза...
У Віталя ад такога нахабства адвісла сківіца, але ніводнага слова ён вымавіць не мог. Добра, сусед не разгубіўся: закрычаў, разоў колькі агрэў быка сваёй кульбай ды пагнаў у хлеў.
...Думаеце, Віталь засмуціўся, стаў сварыцца на сваіх дамашніх ці рваць на сабе валасы? Не, нават не падумаў: «нямая сцэна» скончылася тым, што ён нырнуў у хату, схапіў гармонік, разам з гасцямі праспяваў сваю любімую песню, пасля чаго ўсе зноў вярнуліся за сталы. Абмывалі «Жыгулька» ды яго першыя «раны» аж да самага вечара.
А раніцой мясцовыя ўмельцы з калгаснай майстэрні ўжо стараліся — вярталі «бландзінцы» ранейшы выгляд, пасля чаго Віталь стаў любіць яе яшчэ больш і зваць амаль як жонку — Ластаўка.
Мікола Жукоўскі, Аршанскі раён
У адной вёсцы жыў дзядзька Радзівон. Яму жарт састроіць, што плюнуць, і пра гэта ведалі ўсе, але ж...
Спяшаецца ён неяк да кума на свежыну, сустракае па дарозе хлапцоў. Тыя папрасілі закурыць, прыпыніліся ды кажуць:
— Дзядзька, а збрашы нам што-небудзь, пакуль падымім!
— Я і рады б, — адказвае той, — але ж часу няма. Вада каля млына грэблю прарвала, людзі кашамі рыбу носяць... Я сабе ўжо багата набраў, да кума іду, каб паведаміць.
Сказаў так і ледзь не подбегам далей. Хлопцы, нядоўга думаючы, таксама — толькі ў бок млына.
Прыйшлі, бачаць, што ўсё спакойна там: грэбля цэлая, мука ў млыне мелецца...
— Ну дзядзька, ну хітрун: як не збрэша, то не ступіць! — чухае патыліцу адзін з хлапцоў.
Другі ў адказ:
— Дык мы ж самі яго прасілі...
Можа, так хітруны і нараджаюцца?
Міхась Сліва, г. Рагачоў
Не ведаю, як там у вялікіх гарадах, а ў нас, у вёсцы, па вечарах ды святах жанчыны любяць пасядзець на лавачках, абмеркаваць нейкія навіны, пагаварыць пра паводзіны людзей і хатніх гадаванцаў.
На жаль, няшмат іх цяпер і ў асноўным дробныя (каты, сабачкі, курачкі, козы), але ж у гаспадарцы ёсць, а значыць, ёсць і тэмы для размоў. «Чалавек мой днямі ў хату ўлятае, — расказвала цётка Васіліна, — і крычыць: «Падай сякеру! Засяку гада!.. Бач, што надумаўся — біцца стаў! Галоўнае, ззаду падкраўся і ў нагу мне — дзюбай... Ажно кроў пайшла! Здурнеў наш певень!» Я ў адказ: «Чыё б мычала?.. Ты ўспомні, хто першы пачаў? Думаеш, я не бачыла: з хаты выходзіш, — куры да цябе... А ты што? Крычыш на іх, праганяеш, ледзь не футболіш... І хочаш, каб пасля гэтага пявун цярпеў, каб не хацеў адпомсціць? Мяне ж, дзякуй богу, не чапае. Ты не думаў, чаму?»
Вось такая ў суседзяў была размова. І, падобна, не марная, бо певень на тым падворку па-ранейшаму спявае. Значыць, жывы.
Кот мой, дарэчы, таксама, хоць прыбіць яго і хацелася: варты быў. Але ж па парадку.
...Аднойчы дзеці прывезлі мне маладога сіямца, сказалі: «Мама, гэта Марцін. Можна, ён у вас пажыве? Паглядзі, які прыгажунчык!»
Паглядзела — і сапраўды цікавае стварэнне: сам рыжы-рыжы, а вочы вялізныя, сінія...
Што ж, думаю, няхай жыве: мышэй лавіць наўрад ці будзе, але і шкодзіць, можа, таксама.
Ага: як той казаў, чакай Пятра... Кот чым больш таўсцеў на свежым малацэ, тым больш сваволіў.
Неяк, напрыклад, схаваўся ў летняй кухні. У нас там звычайна лішні посуд стаіць: розныя міскі, слоікі, вёдры, каструлі...
У той дзень — пасля вялікіх гасцей — яшчэ і горы талерак. Помню, перамыла іх, на стол саставіла. Туды ж на прасушку маслабойку паклала (ручную, драўляную і, як на ліха, пасярэдзіне). Пайшла ў хату нешта рабіць, а кот — ну не іначай — масла захацеў? Вырашыў праверыць, ці не засталося яго ў бойцы. Туды залез, а вось назад...
Ну не ўмеў наш Марцін адступаць! І развярнуцца, вядома ж, не мог, хоць, як выглядае, і спрабаваў: раскочваў бойку па стале, ад чаго спачатку на падлозе апынуліся трохлітровыя слоікі, потым талеркі, а нарэшце і сама тая пасудзіна — разам з катом...
Факт, што хапіў ён ліха!
Не менш яго перапала і мне, калі адчыніла дзверы ў кухню і яе ж не пазнала. Там нібы Мамай прайшоў: усё было раскідана, разбіта...
Кот выжыў. Пра яго (і не толькі) у нашай вёсцы кажуць, што каб не любіў, — забіў бы! А любіш і ўсё даруеш. Ці не так?
Наталля Лойка, Чэрвеньскі раён
Гэту гісторыю любіў расказваць мой тата. Ён у сваіх бацькоў быў першынцам, пасля яго ў маёй бабулі з дзядулем нарадзілася яшчэ шэсць дзяўчынак і адзін хлапчук.
Па сённяшнім часе — вялікая сям'я, па тым — відаць, звычайная. Ва ўсякім разе, як тата казаў, у халодныя дні ім усім хапала месца на печы, у цёплыя — рыбы ў рэчцы і грыбоў ды ягад у лесе.
Праўда, неяк адну з сястрычак завабілі суседскія вішні. Ды так, што яна, малая (гадкоў пяць ці было) не пабаялася — залезла на дрэва!
Як адтуль не звалілася і колькі тых ягад з'ела, не ведае ніхто. А вось што потым было — ці не ўся акруга.
У суседа, гаспадара тых вішань, быў амаль дарослы сын. Выйшаў ён з хаты, згледзеў на дрэве дзіця і (хапіла ж розуму!) вырашыў... напужаць. А для гэтага падкраўся пад вішню, задраў галаву і знізу як гаркне!..
Ачомацца не паспеў, — нешта за каўнер пацякло... Мякка кажучы, непрыемнае...
Потым дайшло, што дзіця з таго перапуду не стрымалася...
Карацей, выйшла «нічыя»: тая дзяўчынка аніколі больш не лазіла да суседзяў у вішні, а той суседскі дзяцюк дзясятаму заказаў палохаць малых.
Валянціна Гудачкова, г. Жыткавічы.
Рубрыку вядзе Валянціна ДОЎНАР
Васілеўскія такія: на Зямлі і ў космасе ліхія!
Ідэнтычнасць праз спадчыну.
Беларусь — у тройцы лідараў па захваральнасці.
