Збіраючы матэрыялы для кнігі «Дарогі да Паднябеснай» (выйшла ў Міснку напрыканцы 2019 года), прысвечанай усемагчымым фактам яднання Беларусі і Кітая, я абмінуў такога чалавека, як Міхаіл Навумавіч Паўлоўскі. А між тым, дарэмна...
Вядомы ў свой час у эміграцыйным асяроддзі рускай інтэлігенцыі Міхаіл Навумавіч Паўлоўскі (нарадзіўся ў 1885 годзе ў Магілёве) у 1920-1930-я гады жыў у Кітаі.
З біяграфіі нашага суродзіча. Бацька Міхаіла — Навум Паўлоўскі меў урачэбную практыку ў Магілёве. Хаця і была за плячыма ўсяго толькі фельдшарская адукацыя. Сын з юнацтва захапіўся рэвалюцыйнымі ідэямі, быў актыўным удзельнікам партыі эсэраў. Маладога чалавека выслалі ў Сібір, адкуль ён здолеў у 1911 годзе ажыццявіць уцёкі. Патрапіў у Францыю. Атрымаў вышэйшую інжэнерную адукацыю. Па адных дадзеных — у Льежэ (Бельгія), па другіх — у Францыі. Пасля Лютаўскай рэвалюцыі Міхаіл Паўлоўскі вярнуўся ў Расію.
Служыў перакладчыкам пры французскім міністры А. Томе, які быў камандзіраваны з Парыжа для перамоў з Часовым урадам. Пасля наш зямляк ўзначаліў Вышэйшы савет забеспячэння саюзных армій пры Часовым Сібірскім урадзе. 29 лістапада 1918 года экстрэнным цягніком генерала Болдырава адправіўся з Омска на ўсход. У канцы лістапада 1918 года па загаду адмірала Калчака быў арыштаваны. Пасля вызвалення, 6 сакавіка 1919 года, выехаў ва Уладзівасток. Увайшоў у склад рэдакцыйнай калегіі пазапартыйнай штодзённай дэмакратычнай газеты «Вечер».
Пасля ліквідацыі Далёкаўсходняй рэспублікі эміграваў у Кітай. Жыў у Шанхаі. Займаўся прадпрымальніцтвам. Пастаўляў у Кітай чыгуначнае абсталяванне і тэхніку. У кнізе аднаго з эмігрантаў — Марка Вішняка наш суайчыннік згадваецца як ініцыятар ўсталявання помніка А. С. Пушкіну ў Кітаі. Вось што піша М. Вішняк (назва кнігі — «Гады эміграцыі. 1919 — 1969»): «Вымушаны адыйсці ад палітычнай дзейнасці, ён не згубіў цікаўнасці да палітыкі, але стаў займацца ў асноўным грамадскімі і філантрапічнымі справамі і набыў надзвычайную папулярнасць сярод „рускіх кітайцаў“ у звязку, у прыватнасці, з усталяваннем помніка Пушкіну ў 1937 годзе». Размова — пра помнік класіку рускай паэзіі, які ўсталяваны ў Шанхаі ў 1937 годзе.
У 1930-я гады Міхаіл Навумавіч пераязджае ў Францыю. У 1937 — 1939 гг. выдае часопіс «Русские записки». Праўда, рэдагуюць яго іншыя дзеячы эміграцыі. У выхадных дадзеных чамусьці пазначана: «Парыж — Шанхай». Той самы Марк Вішняк сведчыць, што Паўлоўскі быў інціыятарам і выдаўцом часопіса, але забараняў на вокладцы, у выхадных дадзеных ставіць яго прозвішча. Міхаіл Паўлоўскі таксама паспрыяў выданню кніг некаторых рускіх эміграцыйных пісьменнікаў — у прыватнасці, Надзеі Тэфі, Барыса Зайцава. Дарэчы, цікавым падаецца і такі факт: у 1890-я гады Н. Тэфі жыла са сваім першым мужам у маёнтку пад Магілёвам. Сярод яе твораў ёсць верш «З Міцкевіча». Сюжэт адной з балад клаіска польскай паэзіі руская паэтэса наклала на падзеі 1905 года.
У 1949 годзе Міхаіл Паўлоўскі выдаў манаграфію «Руска-кітайскія адносіны». Вядома, што працу над ёю ён пачаў яшчэ ў час жыцця ў Кітаі. Памёр Міхаіл Навумавіч у 1963 годзе.
Алесь КАРЛЮКЕВІЧ
Васілеўскія такія: на Зямлі і ў космасе ліхія!
Ідэнтычнасць праз спадчыну.
Беларусь — у тройцы лідараў па захваральнасці.
