І смех і грэх, як той казаў: што было ўчора, у гэтай сваячкі не пытайся, бо наўрад ці ўспомніць, што паўвека таму — раскажа ў дэталях, калі папрасіць. А то і сама...
Званіла надоечы — вінаватая-вінаватая! Забылася, маўляў, павіншаваць з днём нараджэння... «Ды такой бяды, — спрабавалі суцешыць. — Бо калі ён быў...» — «І праўда: калі?» — удакладніла цётка. — У лістападзе, увосень». — «А цяпер што? Ужо не лістапад? Не восень?»
...Калі меркаваць па надвор'і, то хутчэй яна: ва ўсякім разе, не вясна, а тым больш не лета.
Хоць і восень, здаецца, толькі ўчора была. Шмат што ў памяці.
Як і ў гэтай сваячкі. З паўвека таму.
Добрая кветка
Некалі на нашых падаконнях раслі ў асноўным «елачкі», «агеньчыкі», геранькі ды фікусы.
Не дужа здзіўлялі і гародчыкі, дзе цвілі касачы, «завушнічкі» (яны ж — «разбітыя сэрцы»), півоні, залатыя шары...
Што расце, прадаецца цяпер, пераліку не падлягае, і — цікава — спадабаецца часам кветачка, купіш, пасадзіш-пасееш, добра запомніш назву, а праз нейкі час... «Ну як яе? Жоўценькая такая, невысокая...»
З іх, такіх вось адносна новых, у памяці хіба эшольцыя, бо...
Эшлі — так звалі каханага Скарлет О'Хары са «Знесеных ветрам».
Чытаўся раман — запоем — гадоў ...наццаць таму. Здавалася б, можна забыць імёны герояў? Аж не! Помняцца і тая Скарлет, і Эшлі. Яны — як эшольцыя ў тым жа кветніку: адзін раз пасеяў, а далей...
Добрая кветка: сама расце, сама цвіце, сама штогод насяваецца.
Бедныя... багатыя
У вялікай сталічнай краме гэтую пару наўрад ці заўважылі б, у невялічкай местачковай — калі не вочы, то вушы — дакладна там, бо...
— Колькі ікры ўзяць? — досыць гучна спытала ў некага размаляваная «пані ў гадах». —- Дзве бляшаначкі хопіць?
— А ты што — заўтра яшчэ раз у краму пойдзеш? — данеслася ёй у адказ. — Штук пяць бяры. І фарэлі ў нас не засталося.
Тая пані, напэўна, узяла; ад вітрыны з рыбнымі далікатэсамі (яе спадарожнік віно выбіраў) перайшла да садавіны-гародніны, потым — да паліц з прысмакамі, а нарэшце, як і варта было чакаць, сабрала даўгаватую чаргу ля касы. Пакуль там усё «прабілі»...
— З вас 925 рублёў, — падсумавала касірка.
— Ну вось, — зморшчыла нос паненка, — нават тысячы не патрацілі...
— Не дай бог свінні рог, — паўшэптам заўважыў сусед па чарзе.
Іншыя з ахвотай падтрымалі:
— Бач ты, — сказалі ўслед, калі пара сышла, — і не маладыя ж, а розуму — проста кот наплакаў!
— Нехта падпільнуе, па галаве надае і «ўставіць»...
— А ім усё роўна, відаць, абы «панты» паказаць.
Фінальная фраза:
— Бедныя, бо дурныя.
Два ў адным
У знаёмага вяскоўца свой бізнес — краму адкрыў, ці нават універсам, бо там і прадукты, і віно-гарэлка, і «табакерка» свая, і безліч рознай драбязы па гаспадарцы... Іншымі словамі, ці не ўсё, што людзям патрэбна. І гэта, вядома ж, добра.
Дрэнна, што людзей тых у вёсцы няшмат, што болей іх толькі летам, калі наступае сапраўднае цяпло і з'язджаюцца дачнікі. А пакуль...
— Пайду сваю аптэку адкрыю, — здзіўляе раніцай «бізнесмен».
— Гэта якую?!
— Ды краму сваю... На ганку штодзень тры-чатыры хворыя стаяць. Трэба ж на пахмелку нешта прадаць.
Як ёсць
Вуліца, вёска, рух: хай зрэдку, але ж праходзяць людзі і праносяцца машыны, ездзяць лесавозы і трактары «Беларусь». Адзін — нават з прычэпам «Хозяин».
...У Мінску, дзе надпісаў гэткіх мільён і ўсе ў асноўным па-руску, на гэта ўвагу, відаць, не звяртаў бы. А ў вёсцы — так і падмывае спытаць: «Ну чаму «Хозяин»? Чаму не «Гаспадар»?
З анекдотам!
Двое малых вырашылі, што яны ўжо вялікія, што ім пара мацюкацца. «З заўтрашняга дня пачнём», — дамовіліся браты. Раніцай маці спытала ў большага: «Табе аладачкі з чым?» — «Мне? Са смятанай», — сказаў той з парачкай мацюкоў і зарабіў па карку… «А табе з чым?» — спытала маці ў малодшага. — «Ды я вось думаю... Можа, ну іх... з тымі аладкамі?»
...А, між іншым, гэта файны сняданак! Калі са смятанай, з варэннем, з мёдам...
І з анекдотам.
Маленькія дзеткі — маленькія бедкі...
Пятровіч нарадзіўся даўно, у вёсцы... І жыў бы там! Калі б не... БАМ — наслухаўся, кажа, радыё, начытаўся газет, паехаў — па камсамольскай пуцёўцы. Пяць гадочкаў «адтрубіў», рамантыкі спажыў — напоўніцу! Там жа здароўе палажыў... Але дамоў вярнуўся. Праўда, асеў не ў вёсцы (бо «да грошай прывык»): на заводзе работу знайшоў, там жа і нявесту — дзякаваць Богу, добрую. І таксама вяскоўку. Таму ўжо ўдваіх яны марылі, як падгадуюць дзяцей, як дапрацуюць да пенсіі, як потым — хоць калі-небудзь — зажывуць у сваім дамку, у сваім садку, са сваёю козачкай, на зямлі, на свабодзе!..
Думалі, што гэта яшчэ няхутка, ды «зляцелі гадочкі, як адна вясна». Абое цяпер на пенсіі.
Дзе жывуць? У горадзе: сына, кажуць, няма з кім пакінуць!
Тому, беднаму, пад сорак ужо. Не жанаты і нават не быў — не ласы на дзевак, а вось на гарэлку...
«Аднаго такога пакінь, — разважаюць бацькі, — прападзе, загіне як піць даць!»
Таму... чэзнуць і гінуць самі.
...Застацца — складаней
Для таго каб быць здаровымі, доктар Мяснікоў раіць ездзіць на ровары, калі можаш; калі не можаш, — бегаць трушком ды хадзіць хуткім крокам (ці хоць бы якім!). Калі не здольны і на тое, — стаяць, бо ляжаць — гэта, маўляў, апошняе і — дзякуй богу! — яшчэ не наша. Мы — ездзім, з часам, здараецца, ходзім (побач — сапраўдны парк)... І тады, ну вядома ж, прымячаем, колькі вакол адзінокіх: мужчын, жанчын — самых розных узростаў — без сяброў ці сябровак, без суседзяў-суседак, без дзяцей, без сужэнцаў...
Пра іх, апошніх, нехта добра сказаў, што ажаніцца ці выйсці замуж у прынцыпе не складана.
Куды складаней застацца — жанатым.
Альбо замужняй.
Усюды людзі, усюды жыццё
Горад. Крамка — маленькая, у двары. Каля касы пяцёра дзяцей — зачырванелых, узмакрэлых... Недзе мячык, мусіць, ганялі, соку ўзялі і ўвесь, падобна, выпілі.
— Мой тата з работы будзе ісці, ён заплаціць, — абяцае на касе старэйшы.
...У горадзе — як у вёсцы.
Так... Не іначай
Вялікдзень... Слоўка якое! І як жа гучыць!..
Па мне — прыгажэй, чым Пасха... Хоць напярэдадні і турбот: вымыць, вычысціць, спарадкаваць, прыбраць, купіць, прыгатаваць...
Вялікае свята! І ў многіх, на жаль, балючае — ад думак пра знішчаныя храмы і забітых святароў (ці толькі немцамі?), пра спаленыя абразы, пра заглушаныя набажэнствы па так званых «варожых» галасах, пра зламаныя лёсы тых, хто насуперак прынятаму ўсё роўна хрысціў дзяцей ці хадзіў у валачобнікі...
«Быў час, быў век, была эпоха...»
Адзін з выбітных маскоўскіх прафесараў (у яго знаёмец вучыўся) казаў, што ўся жуда нашых памылак заключаецца ў тым, што мы, калі памыляемся, то памыляемся ўсёй краінай.
Так. І не іначай.
Пытанне
На здароўе Іванаўне грэх наракаць: прамінулай вясной у свае амаль 90 сама ўскопвала градкі, летам, памаленьку, палола-палівала, увосень збірала ўраджай.
Спіну ёй потым «скруціла».
Дзеці забралі ў Мінск, палажылі ў бальніцу, падлячылі: дактары прызналі, што бабулю — хоць у космас, маўляў, калі, вядома ж, захоча...
А той бы лепей дамоў, на сваю сялібку...
Дзеці прывезлі, пакінулі. І бабуля як быццам зажыла, праўда, чамусьці не помнячы, што куды палажыла, дзе была, як каго завуць і што ўрэшце рабіць з тым газавым катлом? З наступленнем халадоў яго падключылі, сказалі і нават запіску каля разеткі прыклеілі, каб, бронь бог, не выцягвала шнур, а то...
Бабуля, як выглядала, зразумела, нават перапісала (начапляла на сцены цыдулак) і ўсё роўна па некалькі разоў на дні хадзіла (і ходзіць!) да суседзяў — удакладняе, ці правільна яна зрабіла, упрошвае, каб тыя зайшліся ў хату, каб паглядзелі-праверылі, каб хоць абышлося, каб не здарылася нейкай бяды...
Не, не з ёю: «Мне, — кажа, — даўно сыходзіць пара, дзецям хату пакінуць... Дык трэба ж, каб у парадку!».
...Маці (і гэта, відаць, да скону?) помняць і думаюць пра дзяцей, часта паспяховых і зусім не бедных.
Ці помняць, ці думаюць дзеці пра маці?
Пытанне.
Розная бывае памяць
Увесну ці не першы клопат — аб'ехаць могілкі і прыбраць магілы. Іх, на жаль, шмат: за Радаўніцу ўсё не паспець...
Як выглядала — не толькі нам: да суседніх магіл напярэдадні таксама скіравалася маладая сям'я з дзецьмі, паважліва запынілася. Малыя паклалі свае букецікі, бацькі закурылі.
Маўчанне доўжылася хвілін, можа, з пяць ці дзесяць, пасля чаго ўсе чацвёра дружна... сышлі. Пажухлае лісце засталося ляжаць, пустазелле — расці...
Аднак блізкіх нябожчыка ніхто не папракне: яны ж прыходзілі. Вунь і кветкі ляжаць.
...Розная бывае памяць.
...Шчасце ад зробленай работы
Ранічка. Сталіца. Вакзал. Электрычка развозіць дачнікаў (іх яшчэ «турыстамі» завуць, бо многія пры заплечніках і з кавенькамі).
Двое такіх насупраць ладкуюцца — сімпатычныя дзяды. Гавораць пра цяпліцы і цёплыя градкі, пра змаганне з кратамі-мурашкамі-драздамі, пра будоўлю... І далей (амаль даслоўна): «Там, на дачы, я чалавек, бо толькі прачнуўся, на вуліцу выйшаў, — сто работ сабе ўбачыў! А тут, у горадзе, устаў, у прыбіральню паперы занёс і ўсё! Ніякага клопату, калі ў краму не трэба: сядзі, як пень, — глядзі тэлевізар».
Гэта — словы мужчын. За жанчын (а мо і не толькі?) добра сказаў Ігар Шклярэўскі (рускі паэт і наш, магілёвец):
Руки болять! Ноги болять!
Клевер скосили. Жито поспело.
Жито собрали. Сад убирать.
Глянешь, а греча уже покраснела.
Гречу убрали. Лён колотить.
Лён посушили. Сено возить.
Сено сметали. Бульбу копать...
Руки болять! Ноги болять!
...Шчасце ад зробленай работы.
Валянціна ДОЎНАР
Фіналістка праекта «Акадэмія талентаў» на АНТ — пра творчасць і жыццё.
Амаль тысяча дзвесце чалавек сабраліся, каб вырашаць найважнейшыя пытанні развіцця краіны.
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
