Вы тут

На беразе Пцічы: Макар Паслядовіч на здымках памяці


Амаль 40 гадоў назад пайшоў з жыцця вядомы ў свой час беларускі пісьменнік, публіцыст Макар ПАСЛЯДОВІЧ. Дарэчы, яго імя носіць адна з вуліц горада Мар’іна Горка — раённага цэнтра Пухавіччыны. Калі быць дакладным, то памёр пісьменнік 30 снежня 1984 года...


Перада мною — два фотаздымкі літаратара. На адным ён — на рыбалцы на Пцічы каля вёскі Гарэлец Пухавіцкага раёна. Родныя мясціны. Ён і нарадзіўся на Пухавіччыне, у вёсцы Караваева. І летаваць выбіраўся сюды, у родны край. Часта бываў у Караваева, Гарэльцы, Ліпску, самой Мар’інай Горцы. Дарэчы, у час Вялікай Айчыннай вайны Макар Трафімавіч быў кіраўніком мар’інагорскай падпольнай групы і сувязным партызанскага атрада імя Сталіна, які дзейнічаў у Пухавіцкім раёне. Па падазрэнні ў сувязях з партызанамі Макара Паслядовіча ў 1943 годзе арыштавалі і адправілі ў Германію на катаржныя работы. 

Пасля вызвалення пісьменнік вярнуўся ў Беларусь і прадоўжыў займацца літаратурнай, публіцыстычнай працай. У 1945 — 1948 гг. быў спецыяльным карэспандэнтам гаеты «Звязда». 

За плячыма ў Макара Паслядовіча мнеўся і даваенны літаратурны вопыт. Друкавацца ён пачаў яшчэ ў 1920-я гады. У 1926 годзе як актыўны селькор быў запрошаны на сталую працу ў газету «Беларуская вёска». У 1935 — 1939 гг. працаваў адказным сакратром літаратурна-мастацкага часопіса «Полымя рэвалюцыі». У 1936 годзе журналіста і на той час аўтара некалькіх кніг прынялі ў Саюз пісьменнікаў СССР. А што да кніг, то ў 1930-м выйшаў зборнік апавяданняў «Зруйнаваныя межы». І ў тым самым годзе — «Людзі вясны». Праз чатыры гады — «Чатырнаццаты нумар». З даваенных твораў — яшчэ і кніга «Снайпер» (1937), аповесці «Марсель» (1931), «Хада ў заўтра» (1933)... Макар Паслядовіч шмат ездзіў па краіне. Яго героі прыходзілі ў творы з вёсак, калгасаў, проза «звяздоўца» насіла выключна сацыяльны характар. Здавалася, што Макар Паслядовіч спяшаўся апісаць усё новае жыццё, тыя змены, якія прыходзілі ў вёску, у грамадства... Спрабаваў сябе і ў драматургіі. Напісаў яшчэ да Вялікай Айчыннай вайны п’есы «Гонар», «Гарачае сэрца», «Шалёная рысь». 

І ў час работы ў «Звяздзе», і пазней, калі быў выключна на творчай працы, Макар Паслядовіч заставаўся ўважлівым да такога жанру як нарыс. У 1949 годзе асобным выданнем выйшаў яго расповяд «Аляксандра Шаплыка». Нарыс — пра Героя Сацыялістычнай Працы Аляксандру Аляксандраўну Шаплыка (1893 — 1988), якая ў Любанскім раёне ўзначаліла звяно па вырошчванню кок-сагызу ў калгасе «Чырвоаня змена». У 1949 годзе працалюбівай жанчыне было прысвоена званне Героя Сацыялістычнай Працы. А што да кок-сагызу, то для сённяшніх чытачоў трэба ўжо і патлумачыць, што гэта за культура, што за расліна такая... Адзін з найлепшых натуральных каучукносьбітаў у СССР. З 1933 года быў уведзены ў культуру. Культаваўся гэтаксама як і крым-сагыз і тау-сагыз. Найперш — у еўрапейскай частцы Савецкага Саюза. У тым ліку — і ў Беларусі. А з 1954 года ў краіне пачалася вытворчасць ізапрэнавага сінтэтычнага каучука. Адпаведна плантацыі кок-сагызу сыйшлі на нішто... А вось нарыс і памяць пра людзей, дзякуючы намаганням якіх вырашалася значная народнагаспадарчая задача, засталіся. 

Пасля вайны Макар Паслядовіч часта персанажы, вобразы герояў сваіх твораў знаходзіў на Пухавіччыне. Не выключэнне — і раманы «Цёплае дыханне» (1948), «Святло над Ліпскам» (1950). А ў 1988 годзе яны былі перавыдадзены ў адной кнізе. Мяркуючы па біяграфіі пісьменніка, старонкі гэтых твораў пісаліся ў час яго працы ў «Звяздзе». 

А здымкі, якія патрапілі да мяне ад гарэлецкага настаўніка і краязнаўца Сяргея Сіпача, стваральніка музея «Партызанская слава», — выразная дакументальная згадка на тое, што Макар Трафімавіч быў цесна звязаны з родным краем. На адной з фотавыяў: пісьменнік ловіць рыбу. На Пцічы. Каля вёскі Гарэлец. 1972 год. На другім здымку, які чамусьці датаваны 1990-м годам (памёр Макар Паслядовіч у 1984 годзе), — пісьменнік Макар Паслядовіч і гарэлецкі настаўнік Сяргей Іванавіч Сіпач. Рукою краязнаўца падпісана (алоўкам): «... у час сустрэчы ў лесе каля в. Ліпск...» Дарэчы, у 1942 годзе ў вёсцы Гарэлец прайшоў партызанскі парад. Удзельнічала ў ім каля 1200 чалавек. Арганізатары — партызаны 2-й Мінскай партызанскай брыгады. Фашысты, даведаўшыся пра гэта, спалілі не толькі Гарэлец, але яшчэ і пяць навакольных вёсак — Ліпнікі, Пясчанку, вёску Янка Купала, Ліпск, Ржышча... 

21 жніўня 2021 года — 115 гадоў з дня нараджэння пісьменніка, журналіста газеты «Звязда» Макара Паслядовіча. Мо дату заўважаць землякі-пухавіччане?.. Напрыклад, вечарам у раённай бібліятэцы альбо адмысловай экспазіцыяй у Пухавіцкім раённым краязнаўчым музеі. Добра было б арганізаваць хаця б невялікую кніжую выстаўку ў гонар Макара Паслядовіча ў Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі. А мо ў кагосьці з’явяцца і іншыя цікавыя ідэі ў знак ушанавання памяці беларускага літаратара... 

Кастусь ЛАДУЦЬКА

Выбар рэдакцыі

Грамадства

На Гомельшчыне актыўна развіваюць валанцёрскі рух

На Гомельшчыне актыўна развіваюць валанцёрскі рух

Форма сацыяльнай актыўнасці падлеткаў.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».