5 верасня ў Капылі адбудзецца ўрачыстае адкрыццё Дня беларускага пісьменства. Але мерапрыемствы свята пачаліся яшчэ да гэтай даты. 3 верасня ў Мінску адбыўся традыцыйны міжнародны круглы стол, які сёлета прайшоў пад назвай «Пісьменнік і адзіная гуманітарная прастора». На сустрэчу ў Палацы Рэспублікі запрасілі творчую інтэлігенцыю — пісьменнікаў, аналітыкаў і журналістаў. Беларускія эксперты круглага стала прысутнічалі вочна, а вось прадстаўнікі іншых краін далучыліся да гаворкі дзякуючы анлайн-трансляцыі. Адзначым, што сустрэча атрымалася сапраўды інтэрнацыянальнай: сярод замежных гасцей былі жыхары Расіі, Украіны, Польшчы, Літвы, Малдовы... Усяго да трансляцыі далучылася 15 краін.
Падчас круглага стала літаратары паспрабавалі вылучыць асноўныя праблемы сучаснага літаратурнага працэсу, асэнсавалі ролю пісьменніка ў ХХІ стагоддзі і выказалі асцярогі наконт асаблівасцяў развіцця культурнага поля. Асноўная тэма сустрэчы гучала так: пісьменнік — гэта асоба, якая аб'ядноўвае краіны. Як адзначылі самі ўдзельнікі круглага стала, абставіны і ўмовы негатыўныя, сумныя. Існуе шмат праблем і пытанняў, вырашэнне якіх пакуль не знойдзена. Аб асноўных тэзісах сустрэчы расказвае «Звязда».
Да асэнсавання гэтага паняцця звярталіся амаль усе спікеры круглага стала. Зразумела, што ў кожнага ёсць асабістае бачанне сітуацыі. Але калі разглядаць карціну ў цэлым, пад адзінай прасторай літаратары мелі на ўвазе агульнае творчае поле. Эксперты адзначылі, што неабходна захоўваць найлепшыя традыцыі, у першую чаргу — мову. Яднанне, распрацоўка міжнародных творчых праектаў, удзел у такіх фестывалях, як, напрыклад, Дзень беларускага пісьменства — гэта тыя рэчы, якія дазволяць літаратуры пашырыць свае межы.
Міністр інфармацыі Рэспублікі Беларусь Уладзімір Пярцоў адзначыў:
— Праблемы, якія ўзнікаюць вакол літаратуры, і агульныя пытанні гуманітарнай прасторы маюць патрэбу ў абмеркаванні экспертнай, кампетэнтнай супольнасцю. Тут прысутнічаюць не толькі пісьменнікі, але і публіцысты, крытыкі, журналісты — дзеля таго, каб сённяшняя сустрэча была максімальна эфектыўнай.
Удзельнікі сустрэчы некалькі разоў закраналі тэму міжнародных зносін. Спікеры круглага стала адзначылі, што іх турбуе адразу некалькі аспектаў. Першы — раз'яднанасць з сучаснай культурай Заходняй Еўропы. Літаратары выказалі наступнае меркаванне: трэба звяртаць больш увагі на былыя краіны СССР. Блізкасць моў і супадзенне некаторых культурных кодаў трактуецца імі як добрая нагода для супрацоўніцтва. Доктар культуралогіі, член-карэспандэнт Расійскай акадэміі навук Аляксандр Запясоцкі адзначыў:
— З вялікім шкадаваннем павінен сказаць, што супрацоўніцтва Расіі з Захадам будзе згортвацца.
Нам вельмі складана знайсці з імі агульную мову. А супрацоўніцтва з Усходам, у прыватнасці, з краінамі Азіі, пры нашым жыцці не зможа выйсці на яскравы, належны ўзровень. Мяркую, што культура і Расіі, і Украіны, і Беларусі не менш самакаштоўная. Таму трэба далей развіваць агульную ўзаемадзейнасць.
Яшчэ адзін актуальны для літаратурнага працэсу аспект — выдавецкая дзейнасць. У пісьменніка як у прадстаўніка творчай прафесіі ёсць асноўная задача — ствараць якасныя творы. Але на практыцы атрымліваецца, што, акрамя напісання, літаратар павінен вырашаць і іншыя пытанні: як прасунуць твор у масы, як яго прарэкламаваць і, галоўнае, дзе надрукаваць? У краінах ЗША і Заходняй Еўропы гэтым займаюцца літаратурныя агенты, але на постсавецкай прасторы гэты інстытут яшчэ не сфарміраваўся. Таму і атрымліваецца, што пісьменнік павінен выконваць адразу некалькі роляў. Блогер і публіцыст Міхаіл Хазін выказаў цікавае меркаванне: у хуткім часе за фінансаванне кніг будуць адказваць дзяржавы. Менавіта яны возьмуць на сябе функцыю выдавецтваў і такім чынам значна спросцяць жыццё пісьменнікам.
Шмат слоў гучала ў адрас моладзі, у прыватнасці яе абыякавасці да чытання. Спікеры вінавацяць у гэтым распаўсюджванне інтэрнэту, масавай культуры і нізкапробнай літаратуры. З апошнім тэзісам складана не пагадзіцца: сапраўды, дрэнная літаратура адбівае ўсялякую ахвоту да чытання. Але ніводны з удзельнікаў не прапанаваў метад, які б дазволіў зацікавіць маладога чытача. У гэтым выпадку відавочным робіцца канфлікт пакаленняў: дарослыя маюць уласны погляд на сусвет і транслююць яго праз свае кнігі. І крыўдзяцца, што моладзі гэта нецікава. Калі ўжо і разважаць аб падзенні папулярнасці літаратуры, нельга забывацца аб тым, што кнігі чытаюць і сёння, але ў большай ступені праз электронныя носьбіты.
Зараз сярод моладзі вялікай папулярнасцю карыстаецца сацыяльная праблематыка. Пра гэта ведае і дырэктар украінскага выдавецтва «САММІТ-КНІГА» Іван Сцяпурын:
— Я хацеў бы засяродзіць увагу на дзвюх кнігах, якія ўзнімаюць канкрэтныя гуманітарныя пытанні. Яны блізкія як нашым чытачам, так і ўвогуле ўсяму насельніцтву планеты, якое цяпер перажывае складаны перыяд. Першая кніга мае назву «Добра быць жанчынай» і распавядае аб ахвярах гвалту. Гісторыі, якія туды ўвайшлі, носяць дакументальны характар. Тэма наступнай кнігі прысвечана дзецям, якія жывуць у гарачых кропках. Напрыклад, у краінах, дзе моцна развіты наркабізнес. Кніга «Дзеці Вавілона» мае ўніверсальны міжнародны кантэкст.
Удзельнікі круглала стала адзначылі, што час цяпер няпросты. Але калі адкінуць праблемы пандэміі і засяродзіць увагу толькі на культурным полі, усё роўна застаецца шмат нявырашаных пытанняў. У якім напрамку будзе рухацца літаратурны працэс? Якія формы ён прыме? Ці гэта яго заняпад? Спікеры не даюць адназначнага адказу. Алё ёсць рэч, якая дапамагае знайсці выхад — адукацыя. Функцыя інстытутаў складаецца не толькі з вырошчвання будучых прафесіяналаў. Вышэйшыя ўстановы адукацыі фарміруюць вакол сябе асяродак, дзе інтэлектуалы могуць узаемадзейнічаць і рухаць культурны працэс разам. Рэктар БДУ Андрэй Кароль адзначыў, што ўніверсітэт — гэта неад'емная частка беларускага грамадства, стрыжань, праз які людзі могуць пачуць сябе.
Міраслаў Младэнавіч, прафесар Бялградскага ўніверсітэта, Сербія.
— На глабальным узроўні трывога і занепакоенасць усё больш узмацняюцца. З-за распаўсюджвання тэхналогій і безразважнага парушэння бяспекі чалавечага грамадства ўсё часцей прысутнічае скептычны настрой нават сярод творчай інтэлігенцыі.
Матэўш Ціскорскі, публіцыст і палітолаг, Польшча.
— На нашых вачах адзіная гуманітарная прастора завяршае сваё існаванне. У асноўным намаганнямі палітычных эліт некаторых краін. На жаль, з-за геапалітычных пытанняў пакутуюць і пісьменнікі, творы якіх перастаюць друкаваць.
Анастасія Марсіз, пісьменніца, Украіна.
— У нашай краіне пісьменнікам, на жаль, можа стаць кожны. Абсалютна не рэгламентуецца чысціня мовы: у творах сучаснай літаратуры можна заўважыць слэнг і нават нецэнзурную лексіку. Гэтыя творы складана назваць літаратурай... Назіраецца заняпад каштоўнасцяў.
Арына КАРПОВІЧ
Фота Канстанціна ДРОБАВА
Амаль тысяча дзвесце чалавек збяруцца, каб вырашаць найважнейшыя пытанні развіцця краіны.
Расказаў першы намеснік старшыні Дзяржаўнага камітэта па навуцы і тэхналогіях Рэспублікі Беларусь Дзяніс Каржыцкі.
Як вакцыны выратоўваюць жыцці і чаго можа каштаваць іх ігнараванне?
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
