Паводле статыстыкі, жанчыны жывуць даўжэй за мужчын. З сыходам спадарожніка жыцця, акрамя болю страты, удава застаецца адзін на адзін з многімі практычнымі пытаннямі. І, бадай, самае балючае — пытанне спадчыны. Каму цяпер належыць маёмасць, якую яна лічыла сваёй?..
Валянціна Іванаўна з Жодзіна нядаўна пахавала мужа. Ёй далёка за семдзесят гадоў. Завяшчання муж не пакінуў. І цяпер жанчына трывожыцца, ці належаць ёй па законе іх дом і зямельны ўчастак. З гэтым пытаннем наша чытачка звярнулася ў любімую газету.
— Грамадзянскім заканадаўствам прадугледжаны два віды атрымання ў спадчыну — па законе і па завяшчанні. Наследванне па законе мае месца толькі тады, калі завяшчанне адсутнічае або вызначае лёс не ўсёй спадчыны, а таксама ў некаторых іншых выпадках. Да спадчыннікаў першай чаргі належаць дзеці, сужэнец і бацькі спадчынадаўца, якія наследуюць у роўных долях. Спадчыннікі кожнай наступнай чаргі маюць права на атрыманне ў спадчыну ў выпадку адсутнасці спадчыннікаў папярэдняй чаргі, ухілення іх ад спадчыны, непрыняцця імі спадчыны або адмовы ад яго, — тлумачыць адвакат Мінскай абласной калегіі адвакатаў Алена Гронская.
Наша чытачка, законная жонка, з'яўляецца спадчыннікам першай чаргі пасля смерці мужа, такім чынам, атрымлівае ў спадчыну ў роўных долях сумесна з іншымі спадчыннікамі першай чаргі — у дадзеным выпадку з дзецьмі памерлага, кажа адвакат. Але варта ведаць, што маёмасць, нажытая мужам і жонкай за гады сумеснага жыцця, з'яўляецца іх сумеснай уласнасцю, незалежна ад таго, на каго (мужа ці жонку) яно было набыта і хто з іх уносіў грошы. Пасля смерці аднаго з сужэнцаў атрымаць у спадчыну можна толькі маёмасць, якая складае долю памерлага, а гэта адна другая. Такім чынам, менавіта доля памерлага з'яўляецца спадчыннай маёмасцю і атрымліваецца ў роўных долях спадчыннікамі першай чаргі.
Валянціну Іванаўну хвалюе, што зямельны ўчастак, некалі выдзелены сям'і сельсаветам саўгаса «Зарэчча», муж хацеў прыватызаваць, але не паспеў пачаць дадзеную працэдуру. Ці зможа яна перадаць свае «соткі» ў спадчыну сынам?
— Зямельны ўчастак грамадзянкі знаходзіцца на праве пажыццёвага спадчыннага валодання, — растлумачыла нам загадчыца сектара землеўпарадкавання Жодзінскага гарвыканкама Людміла Язевіч. — Такім чынам, Валянціна Іванаўна мае права на пажыццёвае карыстанне зямельным участкам і аб'ектамі нерухомасці на ім — гэта замацаванае заканадаўча адзінства аб'екта нерухомасці і зямельнага ўчастка. Таксама яна можа перадаць усё гэта ў спадчыну сваім дзецям. Пры гэтым любы грамадзянін Рэспублікі Беларусь можа звярнуцца ў гарвыканкам для прадастаўлення зямельнага ўчастка ў прыватную ўласнасць. Сваё права ён можа рэалізаваць пасля вынясення адпаведнага рашэння і выкупу зямлі па кадастравым кошце.
— У цэлым, розніца для ўласніка нерухомасці ў валоданні зямельным участкам на праве пажыццёва спадчыннага валодання і прыватнай уласнасці не такая вялікая, як можа здацца на першы погляд. У абодвух выпадках уласнік мае права продажу, дарэння і перадачы ў спадчыну аб'екта, размешчанага на зарэгістраваным участку, — адзначае адвакат Алена Гронская.
Пытанне Валянціны Іванаўны аказалася нескладанае. Аднак нярэдка людзі — і часцей пажылыя жанчыны — сутыкаюцца са значна больш няпростымі сітуацыямі. Пасля смерці блізкіх узнікае неабходнасць у афармленні спадчынных правоў, і калі чалавек не паклапаціўся пра любімых загадзя, іх часам могуць чакаць непрыемныя сюрпрызы, адзначае Алена Гронская.
Святлана Сяргееўна развялася з мужам, калі ёй яшчэ не было трыццаці. Адна выгадавала дваіх дзяцей. Добрага чалавека, якога чакала ўсё жыццё, лёс падарыў ёй толькі ва ўзросце 53-х гадоў. Разам з Алегам Сцяпанавічам пражылі яны без малога трыццаць гадоў. Дом, агарод... Дарослыя дзеці з абодвух бакоў жылі дружна. Улетку дом напаўняўся галасамі ўнукаў і праўнукаў — ні ён, ні яна не дзялілі іх на «сваіх» і «чужых». А што афіцыйнага шлюбу не заключылі — дык немаладыя ўжо, і без гэтага лічылі адзін аднаго мужам і жонкай. Але вось Алега Сцяпанавіча не стала, і дзеці захацелі прадаць дом бацькі. А Святлана Сяргееўна павінна пакінуць любімыя сцены. Ці правільна гэта, бо яна даглядала нямоглага пасля інсульту мужчыну паўгода. Яго дзеці з'яўляліся рэдка, а цяпер дзеляць спадчыну, піша яна.
— Асобы, якія знаходзіліся на дзень смерці са спадчынадаўцам у фактычных шлюбных адносінах, але не былі зарэгістраваныя, не могуць прэтэндаваць на статус спадчынніка першай чаргі, — кажа адвакат Алена Гронская. — У адпаведнасці з заканадаўствам прызнаецца толькі шлюб, заключаны ў органах, што рэгіструюць акты грамадзянскага стану. Права на спадчыну асоб, якія знаходзіліся ў «грамадзянскім шлюбе», адзін пасля аднаго практычна выключаецца. Аднак з гэтага правіла ёсць выключэнні. Сужыцель можа прэтэндаваць на права атрымання спадчыны ў выпадку смерці іншага сужыцеля, толькі калі спадчынадавец пакінуў завяшчанне на яго карысць альбо калі той, хто застаўся, з'яўляецца непрацаздольным утрыманцам. У заканадаўстве прадугледжана, што непрацаздольныя ўтрыманцы спадчынадаўца маюць права на спадчыну разам са спадчыннікамі той чаргі, якая прыцягнута да атрымання спадчыны. Да ліку спадчыннікаў па законе таксама належаць грамадзяне, якія не ўваходзяць у кола спадчыннікаў першай, другой, трэцяй, чацвёртай і наступных чэргаў, але да моманту адкрыцця спадчыны з'яўляліся непрацаздольнымі, не менш за адзін год знаходзіліся на ўтрыманні спадчынадаўца і пражывалі сумесна з ім. Пры наяўнасці іншых спадчыннікаў па законе яны атрымліваюць спачыну разам са спадчыннікамі той чаргі, якая прыцягваецца да атрымання спачыны, аднак не больш за адну чацвёртую частку спадчыны. Пры адсутнасці ў памерлага іншых спадчыннікаў непрацаздольныя ўтрыманцы спадчынадаўца атрымліваюць спачыну самастойна ў роўных долях. Гэта непрацаздольныя асобы, што знаходзіліся на яго поўным утрыманні або атрымлівалі ад яго такую дапамогу, якая была для іх асноўнай і пастаяннай крыніцай сродкаў на існаванне.
Дарэчы, спадчына — гэта не заўсёды прыбытак.
— У склад спадчыны ўваходзяць не толькі маёмасць, іншыя правы, але і даўгі спадчынадаўца, — папярэджвае адвакат.
Агульны тэрмін для прыняцця спадчыны — шэсць месяцаў з дня яе адкрыцця (з дня смерці грамадзяніна), тлумачыць суразмоўніца. Для афармлення спадчынных правоў спадчыннікам неабходна звярнуцца ў натарыяльную кантору па апошнім месцы жыхарства памерлага.
Вырашыць пытанне Святланы Сяргееўны (акрамя наяўнасці зарэгістраванага ва ўстаноўленым парадку шлюбу) магло б завяшчанне яе грамадзянскага мужа. Але ні ён, ні яна аб гэтым не падумалі.
— Не хацелася думаць пра дрэннае, — кажа чытачка. — Я ўсё спадзявалася, што ён падымецца з ложка і мы пажывём шчасліва яшчэ хоць некалькі гадкоў. Не загаворвала аб завяшчанні — баялася знерваваць.
Пры атрыманні ў спадчыну па завяшчанні прызначэнне спадчыннікаў і парадак размеркавання маёмасці паміж імі залежаць выключна ад волі спадчынадаўца, распавядае адвакат Алена Гронская.
— Завяшчанне павінна быць складзена ў пісьмовай форме, засведчана натарыусам і ўласнаручна падпісана завяшчальнікам. Свабода завяшчальніка ў выказванні сваёй волі выяўляецца ў магчымасці адмяніць раней складзенае завяшчанне ў цэлым або змяніць яго шляхам адмены, змянення або дапаўнення асобных распараджэнняў. Пры складанні завяшчання не патрабуецца згоды асобы, якой завяшчаецца маёмасць. Грамадзянін мае права завяшчаць усю сваю маёмасць або частку яе як асобам, якія ўваходзяць, так і тым, хто не ўваходзіць у кола спадчыннікаў па законе, без тлумачэння прычын. Таксама завяшчальнік мае права пазбавіць спадчыны спадчыннікаў па законе.
Свабода завяшчання абмяжоўваецца правіламі аб абавязковай долі ў спадчыне. Права на абавязковую долю ў спадчыне маюць непаўнагадовыя і непрацаздольныя дзеці спадчынадаўца, а таксама яго непрацаздольныя муж (жонка) і бацькі, якія атрымліваюць спадчыну незалежна ад зместу завяшчання не менш за палову долі, якая належала б кожнаму з іх пры атрыманні ў спадчыну па законе, адзначае адвакат. Да непрацаздольных належаць асобы, якія маюць права на атрыманне пенсіі па ўзросце, інваліды 1, 2, 3 груп, а таксама асобы, якія не дасягнулі 18 гадоў.
— У сітуацыі Святланы Сяргееўны не выключаецца прыцягненне яе да атрымання спадчыны як непрацаздольнага ўтрыманца. Аднак факт сумеснага пражывання з памерлым і вядзенне з ім агульнай гаспадаркі не сведчаць аб тым, што чытачка знаходзілася на поўным утрыманні спадчынадаўца. Неабходна прыводзіць адпаведныя доказы, — гаворыць адвакат.
Завяшчанне — слова невясёлае. Значна больш прыемна гучыць слова «падарунак». Але вырашыўшы аформіць дароўны дакумент на сваю маёмасць, пажылому чалавеку варта памятаць аб нюансах заканадаўства.
— Адназначна адказаць на пытанне, што лепш — падарыць або завяшчаць, немагчыма. Перш за ўсё, для прыняцця рашэння неабходна ведаць, якія наступствы мае здзелка для дарыльшчыка і таго, хто дар атрымае. Няведанне юрыдычных тонкасцяў пры выбары: падарунак або завяшчанне, часам прыводзіць да непапраўных наступстваў, — падкрэслівае адвакат.
У чым жа адрозненні дагавора дарэння ад завяшчання?
— Такім чынам, пры жыцці ўласнікам маёмасці, нягледзячы на наяўнасць завяшчання, застаецца асоба, што склала завяшчанне. Дагавор дарэння прадугледжвае пераход права ўласнасці пасля афармлення здзелкі належным чынам: атрымальнік падарунка становіцца ўласнікам маёмасці, а дарыльшчык страчвае права ўласнасці.
— Не варта меркаваць аб атрыманні ў спадчыну па серыялах або вопыце суседкі, — падкрэслівае спецыяліст. — У спадчынным праве ёсць мноства нюансаў, якія цяжка ўлічыць самастойна. Таму так важна своечасова звярнуцца па атрыманне кваліфікаванай юрыдычнай дапамогі да адваката і (або) натарыуса. Гэта дазволіць прыняць правільнае рашэнне і пазбегнуць праблем у будучыні.
Аляксандра АНЦЭЛЕВІЧ
Прэв’ю: pixabay.com
Абарона вачэй і модны аксесуар.
Менавіта бацькі фарміруюць будучыню свайго дзіцяці.
