У бабулі Ніны — адны дзясяткі

Адразу ўзнікае пытанне, што ж гэта за бабуля такая, якая вучыцца яшчэ ў школе ці ў якой-небудзь іншай навучальнай установе.

Як вядома, веды там ацэньваюцца па дзесяцібальнай сістэме, а дзясятка — найвышэйшая адзнака. Калі быць больш дакладным, то і не бабуля яна. Для некаторых ужо і прабабуля. І не сама ў школе вучыцца, а іншых вучыць. Дабру, сумленнасці, справядлівасці. А яшчэ — каб вучні слухаліся старэйшых, любілі прыроду. Бо яна — не звычайная бабуля-прабабуля, а выдатная беларуская паэтэса Ніна Галіноўская, аўтар дзясяткаў кніг для самых маленькіх і крыху старэйшых дзетак.

Паколькі яе прызванне — найперш паэзія, хоць ёсць і празаічныя творы, то хочацца, каб і дзеткі яе любілі. Захапіць жа іх магчыма толькі цікавымі, па-майстэрску напісанымі творамі. Такімі, якія, не задумваючыся, можна ацэньваць толькі на выдатна. Імі напоўнена і кніга Ніны Васільеўны «У казачным лесе», якая выйшла ў Выдавецкім доме «Звязда». Па сутнасці, напярэдадні Новага года.

Да яго, праўда, як быццам, яшчэ і далекавата, амаль два месяцы. Ды і па надвор’і не відаць, каб восень спяшалася саступіць свае правы зіме. Але дзеткі, несумненна, даўно жывуць чаканнем гэтага радаснага свята. Новы ж год — не толькі ёлка і Дзед Мароз, Снягурачка, але і падарункі. Сярод іх, безумоўна, будуць і цікавыя кніжкі. Ад матуль і татаў, бабуль і дзядуль. Верыцца, што сярод іх знойдзецца месца і гэтай, напісанай

Нінай Галіноўскай. Ужо сваёй назвай яна сведчыць, што чакаецца незвычайнае падарожжа ў свет дзівосаў. Інакш і быць не можа, калі гэта запрашэнне не проста ў лес, у якім, добра прыглядзеўшыся, і так шмат чаго (і каго) незвычайнага, а ў лес казачны.

Верш «Казка і ява», якім кніжка адкрываецца, сведчыць, што ў ім яднаецца фантастычнае і рэальнае. Сам чамучка — няважна хлапчук ці дзяўчынка — даўно чакае гэты цуд:

У лесе схавалася казка.

На елцы яна ці сасне.

Напэўна, зялёная маска

Хавае яе ад мяне.

І доўга я казку шукаю —

Нідзе непаседы няма.

Вось зараз вазьму,

                                 пагукаю —

Адклікнецца, можа, яна.

І гукае: «Дзе ты, казка? Ау-у!», а яна паўтарае: «А-у-у!». Адказвае цікаўнік казцы: «Я насустрач бягу-у»:

Імчацца і дрэвы, і травы —

Дзівосны зялёны экспрэс.

Змяшаліся казка і ява…

Гэтае «змяшэнне», дзякуючы майстэрству Ніны Галіноўскай, прыводзіць да таго, што казачныя рэаліі ў творах удала мацуюцца на тым рэальным, сведкамі чаго хлопчыкі і дзяўчынкі з’яўляюцца ці не штодня. Розніца толькі ў тым, што не яны, а жывёлы, птушкі, іншыя персанажы ў гісторыях, расказаных Нінай Васільеўнай, трапляюць у нечаканыя сітуацыі.

Аднак па тым, як яны сябе паводзяць, што робяць, дзеткі лёгка здагадаюцца, чым можна захапляцца. Над чыімі ўчынкамі задумацца, паразважаць, што добра, а што кепска. А то і даць сабе слова больш так не рабіць. Яшчэ, што таксама важна, упэўняцца, як гумар, жарт прыўносяць у звычайнасць будняў тое, што не толькі выклікае ўсмешку, але і ўзнімае настрой. Як жа ні рэагаваць на іх паводзіны, калі персанажы твораў добра знаёмыя.

Напрыклад, заяц. Хлопчыкі і дзяўчынкі з ім у кніжцы сустракаюцца неаднойчы. І ў розных сітуацыях. Узяць верш «Зай-разгубляй». Завітаў неяк гэты заяц у магазін, каб купіць морквы. Пачаў разлічвацца, а грошы ніяк не можа знайсці. Стаў Зай-разгубляй уголас разважаць, дзе мог іх згубіць. Слухала-слухала яго Ліска-прадаўшчыца, ды і кажа: «Не згубі трусы і майку!»

У вершы «Ліса і Заяц» — зусім іншы шарачок. Не расцяпа, а знаходлівы. Рыхтуючыся да зімы, не чакае, калі яго футра з надыходам яе памяняе колер. Сам рыхтуе для гэтага фарбу. Яшчэ ў адным вершы — «У лясным трамваі» — ён не абы хто, а вадзіцель Капусцін Зай. Даўмеўся да таго, пра што не здагадаліся пасажыры — «пяць бабуль, унукаў пяць». Бабулі запрашаюць іх садзіцца на вольныя месцы, унукі — бабуль. У выніку ўсе стаяць. Капусцін Зай хутка знайшоў выйсце. На прыпынку выйшаў з кабіны і прапанаваў:

— Вы, бабулі, пасядзіце.

— Ну а як жа нашы ўнукі?

— Вы вазьміце іх на рукі.

А колькі досціпу ў вершы «Наперагонкі»!

— Дзед Мароз,

Абуй валёнкі.

Пабяжым наперагонкі.

Раз, два, тры!

Выходзь на старт!

Пакажы прысутным гарт!

Выйграў бы саперніцтва, ды… «Дзед Мароз упаў у снег: // Нечакана на хаду // Наступіў на бараду».

Ёсць у кнізе і тры творы, што маюць падзагаловак «Гульня»: «На прагулку ў лясок», «Дзеці і дожджык», «Хутка зіма». Іх, асабліва трэці, па вартасцях ацэняць і выхавальнікі дзіцячых садоў, настаўнікі малодшых класаў у пазашкольнай рабоце. Надыход зімы можна лёгка перадаць праз невялічкае прадстаўленне, бо ў творы прысутнічае драматургічная аснова. Ёсць Вядучы, ёсць і ўдзельнікі гэтага дзейства: Ліска, Заяц, Вавёрка, Мядзведзь… І, як заўсёды, прысутнічае ненавязлівы напамін, што ў жыцці ўсё жывое з’яднана між сабой. Звяры пра гэта напамінаюць і запрашаюць:

— Добра нам сярод дзяцей,

Шчырых і лагодных.

Вы прыходзьце ў лес часцей

Ва ўсе поры года.

Маецца на ўвазе лес як частка прыроды. Але было б няблага, каб дзеткі часцей заходзілі і ў лес казачны Ніны Галіноўскай. Не толькі ў гэтай кнізе, але і ў іншых, напісаных ёю. Ніна Васільеўна даўно прызнаны майстар беларускай дзіцячай літаратуры. Цяпер жа чарговы раз пацвердзіла, што яе паэтычнае майстэрства самай высокай пробы.

Глеб ПРАКАПЕНЯ