У майстэрні вядомага беларускага скульптара, народнага мастака Уладзіміра Слабодчыкава маю ўвагу спыніла адна незвычайная работа. Гэта быў даволі вялікага памеру шар, на якім віднелася шмат чалавечых постацяў.
— Уладзімір Іванавіч, упершыню бачу скульптуру такой формы, — здзівіўся я.
— Гэта адзін з маіх праектаў, які, на жаль, так і не быў ажыццёўлены, — растлумачыў скульптар. І распавёў такую гісторыю.
У 2010 годзе Уладзімір Слабодчыкаў разам з архітэктарам Ігарам Марозавым задумалі стварыць мемарыял, прысвечаны 100-годдзю Першай сусветнай вайны. А дакладней кажучы, мемарыял, прысвечаны ахвярам і героям гэтай вайны. Аналагічных помнікаў у нас мала, а канкрэтна — усяго адзін, у Смаргоні, ды і той у стадыі незавершанасці. І гэта з'яўляецца відавочнай гістарычнай несправядлівасцю.
Як вядома, на тэрыторыі цяперашняй Беларусі праходзіў Заходні фронт — галоўны «шчыт» Расіі, на якім было сканцэнтравана больш за паўтара мільёна чалавек. Каля 900 тысяч складалі мабілізаваныя жыхары беларускіх губерняў. За гады вайны Беларусь панесла незаменныя страты: каля 70 тысяч салдат аддалі свае жыцці ў баях з акупантамі, каля 60 тысяч мірных жыхароў загінула і яшчэ 50 тысяч чалавек былі гвалтоўна вывезены ў Германію.
Хіба гэтыя факты, гэтыя агромністыя ахвяры не заслугоўваюць манументальнага ўвекавечання? Пасля доўгіх роздумаў і пошукаў аўтарам удалося знайсці нетрывіяльнае рашэнне для задуманага. Скульптурную кампазіцыю складае мемарыяльны курган, які разразаюць з поўначы на поўдзень і з захаду на ўсход франтавыя акопы і ствараюць такім чынам крыж — сімвал смутку па загінулых. У нішах акопаў высечаныя на камянях дакументальныя сведчанні аб удзельніках тых падзей, артэфакты стагадовай даўнасці — канкрэтныя даты, лічбы, прозвішчы герояў.
На вяршыні кургана — зямны шар. Ён трывожна завіс над смяротным прадоннем акопаў. Паверхня шара — суцэльны шматфігурны гарэльеф. Тут можна ўбачыць, як каля храма салдаты прымаюць воінскую прысягу, як вайскоўцы розных нацыянальнасцяў і ўзросту ідуць у штыкавую атаку, як легендарны «жаночы батальён смерці» выходзіць на баявы рубеж. А ў цэнтры шара — міласэрная сястра са смяротна параненым воінам на руках. Сюжэты зліваюцца, пераходзяць адзін у другі, ствараючы своеасаблівую панараму сусветнай трагедыі.
Калі зайсці ў сярэдзіну шара (а ён мусіць быць дыяметрам каля дзесяці метраў), то можна ўбачыць таксама серыю шматфігурных сюжэтаў. Мірную працу хлебаробаў. Яркія старадаўнія народныя і хрысціянскія святы, дзе людзі выяўляюць радасць мірнага жыцця на роднай зямлі. Вясельны абрад як сімвал стварэння новай сям'і. І ключавая постаць — маці з немаўлём на руках. Так шматпланавы мемарыял становіцца гімнам воінскай славы і свяшчэннай памяці, увасабленнем сапраўднай велічы Чалавека.
— А з улікам таго, што ўсе сюжэты і персанажы тут дакументальна дакладныя, — завяршае свой аповед Уладзімір Слабодчыкаў, — нашу скульптурную кампазіцыю можна ўспрымаць як своеасаблівы музей-сферу. Я нават ведаю месца, дзе можна было б размясціць такі мемарыял. Гэта раён Нарачы. Менавіта там амаль цэлы год стаяў фронт, а ў сакавіку 1916 года па просьбе французскіх саюзнікаў была праведзена адна з найбуйнейшых ваенных аперацый — спроба выбіць акупантаў з беларускай зямлі.
— Уладзімір Іванавіч, чаму ж гэты выдатны праект застаўся незапатрабаваным?
— Усё нібыта складвалася станоўча. Мы правялі маштабную прэзентацыю праекта ў Нацыянальнай бібліятэцы. Цікавасць праявілі прадстаўнікі Саюзнай дзяржавы, пасольстваў ФРГ і Францыі. Пэўную падтрымку абяцала Расійскае ваенна-гістарычнае таварыства. Але ці то мы не праявілі належнай актыўнасці, ці аб'ектыўна так склаліся абставіны, але спрыяльны час быў упушчаны. Ёсць, праўда, спадзяванне, што сёлета, у Год гістарычнай памяці, нашаму праекту будзе нарэшце дадзены ход.
Зіновій ПРЫГОДЗІЧ, заслужаны дзеяч культуры Рэспублікі Беларусь
Амаль тысяча дзвесце чалавек збяруцца, каб вырашаць найважнейшыя пытанні развіцця краіны.
Расказаў першы намеснік старшыні Дзяржаўнага камітэта па навуцы і тэхналогіях Рэспублікі Беларусь Дзяніс Каржыцкі.
Як вакцыны выратоўваюць жыцці і чаго можа каштаваць іх ігнараванне?
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
