Размова сэрцаў

Выхоўваць у дзецях міласэрнасць, спачуванне, сумленнасць і прыстойнасць насамрэч няпроста. Можна гаварыць пра гэтыя важныя рэчы шмат, але сказаць так, каб тое ўразіла малое — задача не з лёгкіх. Час ад часу жыццё падкідвае сітуацыі, калі дзіцячае сэрца раптам адкрываецца, і тады я імкнуся ператварыць тлумачэнне таго, што адбываецца, у размову сэрцаў. Вось і нядаўна, выходзячы з пад'езда, я затрымалася каля паштовай скрыні, а дзве сястры выбеглі на вуліцу.

Шасцігадовая Мялаша пільна глядзела на жанчыну, якая з цяжкасцю спускала па лесвіцы суседняга пад'езда каляску з хлопчыкам. Дзесяцігадовая Уля штурхнула яе ў бок:

— Ну чаго ты ўтаропілася, нельга так, цётцы Наташы, напэўна, непрыемна...

Я дагнала дзяўчынак. Мы павіталіся з суседкай, якая ўжо спусціла каляску і праходзіла міма. Мялаша не вытрымлівала і час ад часу абарочвалася, каб яшчэ раз паглядзець на хлопчыка ў калясцы.

— Мам, а чаму такі вялікі хлопчык ездзіць у калясцы?

— Ён інвалід, — паспяшалася адказаць Ульяна. — Інваліды не могуць хадзіць, не могуць самі есці, у іх абмежаваныя магчымасці. Ім трэба дапамагаць.

Ульяна знаёмая з суседкай Наталляй і яе сынам Кірылам, таму і ведае больш.

— Інваліднасць бывае розная, — паправіла я дачку. — Ды і абмежаванні ёсць розныя, нават у здаровых людзей. — Ніхто не дасканалы, але калі ты не можаш быць паспяховым у адной сферы, не значыць, што ты ні на што не здольны ў іншай. Чалавек можа быць геніяльным фізікам, але пры гэтым для таго, каб перасоўвацца, яму патрэбная каляска. Або наадварот, можна дасягнуць поспехаў у спорце, але не атрымаецца дамагчыся падобнага ў навуках... Ёсць спявачка, у якой вельмі прыгожы голас, але пры гэтым яна невідушчая... Мы ўсе розныя, з рознымі магчымасцямі і талентамі, і жывём на адной планеце. Трэба паспрабаваць жыць у згодзе з усімі і паводзіць сябе так, каб людзі з інваліднасцю не адчувалі сябе абдзеленымі ў параўнанні з фізічна здаровымі людзьмі, каб у іх таксама была магчымасць вучыцца, развівацца, працаваць і жыць паўнацэнным жыццём. Так будзе справядліва.

Дзяўчынкі нейкі час ішлі моўчкі. Мялаша парушыла цішыню:

— А адкуль бяруцца інваліды?

— Нехта нараджаецца з інваліднасцю, як Кірыл, а нехта становіцца інвалідам. Напрыклад, трапляюць у аварыю або ў выніку іншага няшчаснага выпадку або цяжкага захворвання. Інваліднасць можна атрымаць у любым узросце і ў розныя перыяды свайго жыцця. Таму так важна клапаціцца пра тое, каб ва ўсіх людзей — і з інваліднасцю, і без — былі дастойныя ўмовы жыцця і даступнае ды зручнае асяроддзе. Мы розныя, але роўныя. Галоўнае — не даць сваёй душы стаць «інвалідам».

— Як гэта? — здзіўлена спытала Уля.

І тут я расказала пра Тоньку-кулямётчыцу . Дзяўчынкі з заміраннем сэрца слухалі страшную гісторыю маладой дзяўчыны па імені Антаніна (Гінзбург). Падчас Вялікай айчыннай вайны яна трапіла спачатку ў Чырвоную Армію, працавала буфетчыцай, карміла салдат, якія абаранялі Радзіму. А потым пры наступленні нямецкіх войскаў аказалася ў палоне. Яе змясцілі ў спецыяльны лагер, але ёй удалося збегчы і... Дзяўчына пайшла ў іншы горад і нанялася на «работу» да фашыстаў: пагадзілася расстрэльваць сваіх суайчыннікаў, забівала людзей сотнямі, ні да каго не праяўляла літасці.

— Мам, няўжо ёй не было шкада гэтых людзей? — жахнулася Уля.

— Магчыма, і было шкада, але ёй так хацелася спаць у цёплым ложку, есці смачную ежу, купляць на свой заробак адзенне і духі... Тоня не хацела ваяваць, яна разумела, што гэта няправільна — служыць зладзеям. Але лічыла сябе невінаватай у тым, што фашысты асуджаюць людзей на смерць: яна проста добра і адказна выконвала сваю работу. Ёй удалося дамовіцца з сабой і жыць далей. Людзі, якія гатовыя свядома рабіць зло іншым, маюць сэрца з абмежаванымі магчымасцямі. Яны могуць адчуваць міласэрнасць, любоў, спагаду толькі тады, калі гэта не закранае іх асабістага дабрабыту. І ўжо не важна, здаровы чалавек ці не вельмі: іх душа па сутнасці — інвалід. Вось гэтага асцерагайцеся, бо такім чалавек становіцца не з-за вонкавых абставін, а толькі па сваёй волі.

Дзяўчынкі моцна прытуліліся да мяне. Мы яшчэ доўга ішлі моўчкі, было відаць, што малыя ўражаныя пачутым. А я радавалася, што мне давялося дастукацца да маленькіх сэрцаў і пагаварыць з імі.

Наталля ТАЛІВІНСКАЯ