У мінулым годзе ў Беларусі ў цэлым сітуацыя на рынку працы, нягледзячы на складанасці пандэміі і санкцый, была стабільнай, беспрацоўе з нізкім паказчыкам, паводле ацэнак Міжнароднай арганізацыі працы. А што мы бачым па цяперашнім годзе? Хто застаўся на дыстанцыйцы, а каго падтрымаць бы рублём і не толькі ў рамках мер урада, а таксама на якія заробкі варта разлічваць? Пра гэта і не толькі распавяла міністр працы і сацыяльнай абароны Ірына Касцевіч у эфіры тэлеканала «Беларусь 1».
На працягу апошніх трох гадоў рынак працы мяняецца. «Мы выстаялі, калектывы захавалі, не дапусцілі росту беспрацоўя. Сёння новыя выклікі. Прычым гэтыя выклікі і пагрозы, якія ідуць па вонкавым контуры, прырастаюць, і мы гэта бачым. Рынак на гэта адрэагаваў», — сказала Ірына Касцевіч.
Па словах міністра, за апошнія два месяцы (сакавік-красавік) ёсць рост вымушанай няпоўнай занятасці і прастояў. Калектывы перабудоўваюць сваю працу. Міністэрства перайшло на штотыднёвы маніторынг, былі створаны галіновыя штабы для таго, каб адразу можна было заўважыць праблему ў канкрэтным калектыве, аператыўна падлучыцца да вырашэння, дапамагчы чалавеку, які губляе даходы.
«Магчымасці сёння ёсць, — сказала кіраўнік ведамства. — Гэта часовы перавод да іншага наймальніка, дзе сёння ёсць замовы, гэта і часовая занятасць – сезонна-палявыя работы. Чалавек таксама можа дадатковую капейчыну зарабіць, калі ён яе страціў на сваім вытворчасці».
У цэлым занятасць у эканоміцы за студзень, люты і сакавік трымаецца на ўзроўні 4 245 000 — 4 246 000 чалавек. Ёсць ўнутраны ператок кадраў. Паводле апошняй інфармацыі, за I квартал 2022 новае працоўнае месца знайшлі каля 239 тыс. чалавек, пры гэтым страцілі працу 244 тыс. чалавек. «Мы бачым абарот рабочай сілы. Служба занятасці ёсць у кожным раёне, — сказала Ірына Касцевіч. — Калі чалавек зацікаўлены, каб яму аказалі садзейнічанне ў працаўладкаванні, склалі рэзюмэ, дапамаглі знайсці кантакт з наймальнікам, тады людзі прыходзяць да нас».
Служба занятасці за першы квартал працаўладкавала больш за 20 тыс. чалавек. Дзяржава стварыла агульнарэспубліканскі банк вакансій, у якім сёння 92 тыс. вакансій. Паводле слоў міністра, якасны сэрвіс дазваляе аператыўна знайсці працоўнае месца, у дапамогу ёсць і прыватныя агенцтвы па працаўладкаванні. Іх колькасць таксама расце. Сёння іх больш за 200. Большая частка сканцэнтравана ў Мінску, таму што Мінск прыцягальны з пункту гледжання рынку працы, лічыць Ірына Касцевіч.
«Нам трэба хутка і аператыўна рэагаваць на тое, што адбываецца сёння ў краіне ў эканоміцы, і перабудаваць свой бізнэс, — думае кіраўнік ведамства. — Мы ўступілі у дыялог з прафсаюзамі, разумеючы, што гэта наш галоўны сацыяльны партнёр».
Ёсць праект закона Рэспублікі Беларусь «Аб змяненні законаў па пытаннях працоўных адносін», які прадугледжвае ўнясенне змяненняў і дапаўненняў у Працоўны кодэкс. Паводле інфармацыі міністра, вырашаюцца пытанні наймальніка і чалавека, пытанні даходаў і самае галоўнае – захавання працоўных калектываў.
Першараднае — гэта гнуткасць у прыняцці рашэнняў з боку наймальніка, лічыць міністр. Сёння пры істотных зменах умоў працы па ПК за месяц наймальнік павінен паведаміць работніка. Але ў бягучых умовах месяц – гэта доўга, унесена прапанова – 7 дзён, за выключэннем зніжэння заработнай платы. «Мы гаворым пра часовы перавод (які добра спрацаваў у COVID, перыяд больш чым у 6 месяцаў), гэта заключэнне кантрактаў для тых, хто працуе дыстанцыйна, без непасрэднага ўдзелу з наймальнікам заключаць кантракт. Гэта змяненне колькасці звышурочнай працы», — акцэнтуе ўвагу кіраўнік ведамства.
Для падтрымкі працоўных калектываў у 2020 годзе прадастаўлялася субсідыя наймальніку, калі калектыў у простае альбо ў рэжыме няпоўнай занятасці, была даплата да мінімальнай заработнай платы. У той час такая норма добра сябе паказала, дапамогу аказалі амаль 20 тыс. чалавек. Сёння гэтую норму ўключылі ў праект закона. Яна будзе больш гнуткай, яна будзе адраснай. Гэта сур’ёзна падтрымае калектывы і таго чалавека, які трапіў у такую сітуацыю, лічыць Ірына Касцевіч.
«Трэці блок – гэта наогул суперадрасная дапамога, — распавядае кіраўнік ведамства. — Калі нічога не дапамагло, даходы ў сям’і ўпалі, асабліва калі гэта сем’і, якія выхоўваюць дзетак».
Ірына Касцевіч, міністр працы і сацыяльнай абароны Беларусі:
«Мы спрасцілі парадак атрымання адраснай сацыяльнай дапамогі. Даведка аб даходах не за 12 месяцаў, разумеючы гэтую нестабільнасць, гэта 3 месяцы. Кожны член сям’і зможа прэтэндаваць на даплату да бюджэту пражытачнага мінімуму. Гэта 311 рублёў».
Сёння ў нас каля 746 тыс. работнікаў працуюць у шкодных і небяспечных умовах працы. Гэта 17% ад усіх занятых у эканоміцы. Самае галоўнае, што ідзе паступовае зніжэнне, з 2016 года іх колькасць скарацілася на 20%. «Мы аказваем уплыў на скарачэнне траўматызму і гібелі на вытворчасці. За 10 гадоў выпадкі траўматызму скараціліся больш чым на 30%, — заявіла Ірына Касцевіч. — Гэта сур’ёзны вынік».
Неабходна аўтаматызацыя вытворчасці, лічыць міністр, таму што там, дзе ёсць ручная праца, больш рызыкі атрымаць траўму.
Норму па дыстанцыйнай працы прынялі ў студзені 2020, са слоў міністра. «Мы яшчэ не думалі і не варажылі пра гэты COVID. Нам было цікава, як запрацавала гэтая норма». Быў праведзены маніторынг 300 арганізацый. Дадзеныя паказалі, што 40% бізнэсу ўжылі дыстанцыйную форму. 100% IT-сфера, 80% фінансавыя кампаніі.
Ірына Касцевіч, міністр працы і сацыяльнай абароны Беларусі:
«Нам наймальнікі сказалі, што яны хацелі б больш гнуткую дыстанцыйную форму працы. Таму мы ўжо ўнеслі змены ў ТК. Я думаю, што гэтая норма ў 2023 годзе будзе прынятая. Вядома, не ў пачатку года, гэта ж два чытання трэба прайсці. Дыстанцыйная праца – гэта камбінаваная праца, калі можна некалькі дзён працаваць у офісе, некалькі дыстанцыйна. Пры гэтым мы спрасцілі кадравы дакументаабарот. Не трэба ўносіць змены ў кантракт, калі вы хочаце памяняць Умовы, дастаткова загаду наймальніка, згоды чалавека, і працэс пайшоў. Гэтая гнуткасць і аператыўнасць – гэта ноу-хау, якое мы заклалі ў новы праект закона «Аб унясенні ў ТК».
«Мы яшчэ зрабілі адну гнуткую форму для шматдзетных сем’яў, для сем’яў, якія выхоўваюць дзяцей-інвалідаў, — распавяла кіраўнік ведамства. — Сёння гэта адзін свабодны дзень. У нас ёсць запыты ад такіх людзей. Мы ўнеслі альтэрнатыўны варыянт: альбо адзін дзень, альбо скарочаны на адну гадзіну працоўны дзень». І яшчэ адна важная норма, на думку Ірыны Касцевіч, гэта адзін свабодны дзень ад працы, які аплачваецца, на дыспансерызацыю, на прафілактыку і апярэджанне захворвання.
«Сёння ў бюджэтнай сферы больш за 900 тыс. працоўных месцаў. Па словах Ірыны Касцевіч, работнікі чакаюць росту заработнай платы. Бюджэтнікі – гэта сацыяльныя абавязацельствы дзяржавы па выплаце заработнай платы. Сітуацыя, якая склалася, паднесла пэўныя сюрпрызы і прымусіла перафарматаваць нашы падыходы, базавая стаўка пераглядалася ўжо чатыры разы», – сказала міністр.
Ірына Касцевіч, міністр працы і сацыяльнай абароны Беларусі:
«Базавая стаўка – гэта аснова, гэта каркас сістэмы заработнай платы. Дзесьці да мая зарплата ў сярэднім павялічыцца на 35 рублёў. Усё залежыць ад пасады, ад стажу, ад многіх элементаў. Падымаючы базавую стаўку, чапляюцца ўсе астатнія стымулюючыя выплаты. І атрымліваецца мультыэфект. Падняў на рубель, а прырасло на 30, зыходзячы з займаемай пасады».
Павышэнне базавай стаўкі яшчэ будзе для таго, каб выйсці на сцэнар, які быў закладзены ў рэспубліканскім бюджэце, лічыць кіраўнік ведамства. «Вядома, будзем рухацца і трымаць руку на пульсе, зыходзячы з таго, як будзе складвацца эканоміка. Мы ўсе ў адной лодцы і павінны працаваць на вынік», — заключыла Ірына Касцевіч.
Васілеўскія такія: на Зямлі і ў космасе ліхія!
Ідэнтычнасць праз спадчыну.
Беларусь — у тройцы лідараў па захваральнасці.
