Замарыць чарвячка. Як зразумець, што ў вас гельмінтоз?

Паразітаў у целе чалавека звычайна называюць гельмінтамі. У гэтае паняцце ўваходзяць усе чарвякі, якіх можна выявіць у розных аддзелах жывога арганізма. Сёння вылучаюць тры асноўныя віды гельмінтаў: стужачныя чарвякі, смактальшчыкі і круглыя ??чарвякі. Усе яны пранікаюць у арганізм чалавека цалкам незаўважна для яго. Гэтак жа ціха размнажаюцца і не меней спакойна прыводзяць да сур'ёзных ускладненняў. Аб тым, на якія сімптомы трэба звяртаць увагу і як з імі спраўляцца, як засцерагчы хатніх гадаванцаў, расказала ўрач (загадчык) клінічнай лабараторнай дыягностыкі вышэйшай катэгорыі 11-й сталічнай паліклінікі Святлана Пальчук.

— Святлана Адамаўна, наколькі сёння актуальная праблема заражэння паразітамі?

— Гельмінтозы — шырокая група паразітарных захворванняў чалавека і жывёл, узбуджальнікамі якіх з'яўляюцца гельмінты. Гельмінтозы сустракаюцца амаль паўсюдна, ва ўсіх кліматычных зонах, за выключэннем раёнаў вечнай мерзлаты, высакагор'яў і пустыняў. Устаноўлена паразітаванне ў чалавека каля 300 відаў гельмінтаў, 50 з якіх шырока распаўсюджаны. Па афіцыйных даных СААЗ, у свеце аскарыдозам штогод заражаецца каля 1,2 мільярда чалавек, анкіластамідозамі — больш за 900 мільёнаў, трыхацэфалёзам — да 800 мільёнаў. У Беларусі дыягнастуецца да двух дзясяткаў відаў кішэчных і тканкавых гельмінтозаў, з якіх больш за 90 % складаюць энтэрабіёз і аскарыдоз.

Гельмінтаў называюць паразітамі, бо яны не могуць жыць і здабываць сабе ежу самастойна. У іх абавязкова павінен быць «гаспадар» — чалавек ці жывёла.

— Ці можна імі заразіцца дарослым? Альбо гэта праблема больш характэрная для дзяцей?

— На гельмінтозы хварэюць у любым узросце, аднак у групу рызыкі трапляюць дзеці 5—15 гадоў. Гэта звязана са спазнаннем навакольнага асяроддзя, слабым імунітэтам супраць глістнай інвазіі, недастаткова кіслым асяроддзем страўніка для знішчэння паразітаў. Гельмінты пашкоджваюць розныя органы, але асноўнае асяроддзе іх пасялення — кішэчнік.

— Дзе яшчэ яны могуць знаходзіцца?

— У залежнасці ад месца паразітавання ўзбуджальніка гельмінтозы падзяляюць на кішэчныя і пазакішэчныя. Яны могуць паразітаваць у печані, нырках, сасудах, жоўцевым пузыры.

— Як западозрыць заражэнне глістамі?

— Клінічныя праявы гельмінтозу разнастайныя і залежаць ад віду, колькасці гельмінтаў і органа, дзе яны паразітуюць, узросту, стану імуннай сістэмы. Захворванне мае востры ход — ад двух тыдняў да двух месяцаў — і хранічны, які працягваецца да некалькіх гадоў.

У вострым перыядзе найбольш характэрныя прыкметы інтаксікацыі і алергіі: агульнае недамаганне, дрыжыкі, ліхаманка, скурны сверб і сып, павелічэнне лімфавузлоў, сухі кашаль, задышка, боль у жываце, метэарызм, кішэчная непраходнасць.

— Асноўнай крыніцай паразітаў з'яўляюцца хатнія жывёлы?

— Так, гэта адна з магчымых крыніц. Яйкі глістоў прыносяць хатнія жывёлы, якія бываюць на вуліцы, — на лапах і поўсці. І зараз, як вядома, з хатнімі гадаванцамі мы ўзаемадзейнічаем асабліва цесна. Напрыклад, у Мінску зарэгістравана больш за 6,5 тысячы хатніх жывёл, і ў большасці выпадкаў чатырохногія сябры з'яўляюцца паўнапраўнымі членамі сям'і. Дастаткова пагладзіць гадаванца, пасля чаго выпадкова праглынуць яйка, лічынку гельмінта з уласных рук. Па гэтай прычыне існуе небяспека заражэння гельмінтозамі самога ўладальніка сабакі ці кошкі. Таксама трэба ўлічваць той факт, што гельмінтозы хатніх гадаванцаў адносяцца да антрапанозаў — групы інфекцыйных і інвазійных хвароб, агульных для жывёл і чалавека.

— Як не заразіцца глістамі?

— У паўсядзённым жыцці трэба прытрымлівацца некалькіх простых правілаў. Абавязкова тэрмічна апрацоўваць сырую рыбу і мяса, якія ўжываюцца ў ежу (ці для корму хатніх жывёл), тым больш невядомага паходжання. Выконваць простыя правілы асабістай гігіены, у тым ліку мыццё рук пасля вуліцы, перад ежай, пасля кантакту з грашыма і жывёламі. Старанна мыць садавіну, гародніну, ягады, нават калі яны з вашага прысядзібнага ўчастка. Не піць ваду і не мыць посуд і прадукты харчавання вадой, у бяспецы якой вы не ўпэўненыя.

Таксама важна ўстрымлівацца ад купання ў забруджаных прэсных вадаёмах, размешчаных непадалёк ад пашы, вадапояў жывёл. Імкнуцца пазбягаць кантакту з бадзяжнымі жывёламі. А калі вы трымаеце сабаку, штогод праводзьце прафілактычнае супрацьгліставае лячэнне свайго гадаванца з перыядычнасцю, рэкамендаванай ветэрынарам.

Раз на паўгода-год неабходна ў якасці прафілактыкі піць супрацьгліставыя прэпараты гаспадарам хатніх гадаванцаў. Засцерагайце ад забруджвання экскрэментамі сабак і катоў месцы для гульняў дзяцей: дзіцячыя пляцоўкі, пясочніцы. Неабходна, дарэчы, і дбайная санітарная апрацоўка дзіцячых цацак і прадметаў ужытку, дзіцячых пляцовак.

Прытрымлівайцеся правілаў засцярогі пры паходзе ў лес, падчас палявання і рыбалкі. Забяспечце абарону ад насякомых на кухні.

— Як даведацца, што ў табе хтосьці завёўся?

— Пры падазрэнні на гельмінтоз пацыента павінен агледзець гастраэнтэролаг, інфекцыяніст, паразітолаг, тэрапеўт або педыятр.

Больш дакладная дыягностыка гельмінтозу магчымая праз тры месяцы пасля заражэння, калі глісты становяцца палаваспелымі. Для дыягностыкі і маніторынгу лячэння захворвання выкарыстоўваюць некалькі лабараторных метадаў. Найперш прамыя — непасрэдна выяўляюць саміх гельмінтаў, іх яйкі і лічынкі. Робіцца саскрэб на выяўленне яек вастрыц са скурнага покрыва перыанальной вобласці. Таксама можа праводзіцца даследаванне на яйкі, лічынкі гельмінтаў біялагічнага матэрыялу: калу, мачы, жоўці, макроты, слізі прамой кішкі). У асобных выпадках робіцца біяпсія мышачнай тканкі (пры падазрэнні на трыхінелёз).

Ёсць і ўскосныя метады вызначэння — па другасных змяненнях, якія ўзнікаюць у арганізме ў выніку жыццядзейнасці гельмінтаў. Гэта агульны аналіз крыві (пра заражэнне сведчыць павышэнне лейкацытаў і эазінафілаў), ІФА крыві на наяўнасць антыцелаў да гельмінтаў. Інструментальныя метады (МРТ, КТ, УГД, ФГДС, рэнтгенаграфія) дазваляюць удакладніць размяшчэнне гельмінтаў.

Ёсць спецыяльныя метады: малекулярна-біялагічныя (ПЛР), скурныя пробы з аслабленымі таксінамі. Прымяняецца і апытанне пацыента аб ужыванні ў ежу на працягу апошніх 1,5 месяца харчовых прадуктаў з мяса свіней, кабаноў або іншых драпежных або ўсёедных жывёл. Гэта мае значэнне пры падазрэнні на ценіідоз (свіны і бычыны цэпні).

Трэба сказаць, што нельга якім-небудзь адзіным метадам выявіць усіх гельмінтаў, заселеных у стрававальнай сістэме чалавека. Да таго ж глістоў не заўсёды атрымліваецца выявіць з першага разу. Каб павялічыць верагоднасць выяўлення гельмінтаў у кале, неабходна здаць аналіз тройчы праз кожныя 3-4 дні.

Кожны тэст трэба правільна інтэрпрэтаваць. І зрабіць гэта можа толькі ўрач. Таму пры з'яўленні першых сімптомаў гельмінтозу звяртайцеся па медыцынскую дапамогу.

Дарэчы

Глісты не любяць горычы і вострых прыпраў. Таму лічыцца, што часнок, цыбуля, пякучы перац і іншыя падобныя прыправы спрыяюць вываду глістоў. Але яны не з'яўляюцца асноўным метадам лячэння і выкарыстоўваюцца толькі як дапаможны сродак.

Алена КРАВЕЦ