Вы тут

Былы вязень канцлагера Віктар Родчанка стаў мастаком-вынаходнікам у прыдзвінскай глыбінцы


Кожны ў запольскім краі Віцебскага раёна ведае Віктара Зіноўевіча Родчанку. Не спыніцца каля яго чырвонай хаты на вуліцы Савецкай проста немагчыма: са сцен вяскоўцаў вітаюць намаляваныя беластволыя бярозкі, нібыта запрашаючы ў маленькую майстэрню. Там карпатліва творыць мастак-вынаходнік з прыдзвінскай глыбінкі.


85-гадовы майстар канструюе дзівосныя ровары: пярэдняпрывадны, з рулявой трапецыяй наперадзе і іншыя. Яны не проста стаяць на двары, але і выдаюцца аднавяскоўцам у часовае карыстанне. А ў доме ажываюць карціны: пад столлю кружаць тры буслы, ківаюць кучарамі лілеі, вядуць да сялянскай хаткі снежныя сцяжынкі — так па-майстэрску кладзе фарбы на палатно мастак. Нягледзячы на тое, што карціны не прадстаўляюцца на сусветных выставах, не прадаюцца за велізарныя грошы, прызнанне сваёй сям’і і сяброў Віктар Зіноўевіч атрымаў даўно.

Вялікая Айчынная вайна пакінула свой адбітак на творчасці мастака. Будучы шасцігадовым хлапчуком, Віця з мамай трапілі ў канцлагер «5-ы полк» пад Віцебскам, там адбіралі светлавалосых блакітнавокіх дарослых і дзяцей з мэтай адпраўкі ў Нямеччыну. Віцю з маці павезлі ў Асвенцым, адтуль — у іншыя канцлагеры. Расказвае, што ад моцнага голаду палонныя з’елі на тэрыторыі барака ўсю траву і пасвіліся, як коні. Нямецкія дзеці прыязджалі на роварах з кошыкамі, поўнымі сакавітай травы і па-за сеткай здзекваліся са знямоглых. Віктар Зіноўевіч кажа, што толькі цяпер зразумеў, колькі нянавісці і злосці было ўнутры ў «немчурат».

Мастацкія навыкі выявіліся ў Віктара яшчэ ў бараку, за што ён у сем гадоў атрымаў ад начальніка канцлагера падарунак.

— Мы там «безгаспадарныя» былі, у нас нават сваіх нумароў не было. Ад недаядання гублялі зрок. Тады даводзілася аднаго з хлопцаў апранаць у лепшую вопратку і з дарослай рабочай групай выводзіць за агароджу. Там людзі працавалі ў баўера, ім давалі крышку цукру, а мы ім вочы прамывалі, каб не аслепнуць. Аднойчы, калі я застаўся адзін, узяў абгарэлую палачку і правёў ёю па белай печы. І так мне гэтая лінія спадабалася, што я не заўважыў, як узорамі размаляваў яе ўсю. Тады прыйшоў наглядчык, даў маці вядро і анучу, а яна руку над печчу занесла і застыла. Увайшоў камендант, убачыў мае малюнкі, спытаў " Хто?«. Усё на мяне паказалі, а ён падышоў і руку мне на плячо паклаў. Мне цяжка стала, але чамусьці злосці ў яго поглядзе я не адчуў. Праз два дні ўсіх хлопцаў паставілі ў шэраг, уручылі кожнаму па адварным яйку, а мне яшчэ і губны гармонік. Вось так я атрымаў свой першы падарунак за мастацтва, — распавядае Віктар Зіноўевіч.

Жыццё маленькаму Віцю выратаваў гітлераўскі кіцель. Калі хлопцы чарговы раз збеглі з барака за травой для дзяцей, якія не маглі хадзіць самі, Родчанка стаміўся і прысеў пад дрэвам, пакуль астатнія беглі наперад. Дзіцячая рука намацала пад сабой тканіну, выцягнуўшы яе наверх стала ясна, што гэта нямецкі кіцель з ордэнамі.Хлопчык стаў раскручваць бліскучыя металічныя кругляшы, і тут над галавой пачуўся гул самалётаў, за імі — выбухі бомбаў і снарадаў. Дзеткі, якія сышлі наперад, загінулі. Пазней майстар выража з дрэва сябе і тых васьмі дзяцей, якія загінулі на яго вачах. Самога Віцю адкінула ўдарнай хваляй у яму, засыпала зямлёй і накрыла паваленым дрэвам. У такой «магіле» хлопчык праляжаў ноч. Калі поўз да лагера, бачыў велізарныя чорныя варонкі: спераду, злева, справа. 2 мая 1945 года іх вызвалілі амерыканцы. Заехалі на танках, кідалі цукеркі, булкі, печыва. Пасля доўгага голаду людзі елі і многія паміралі.

Пасля вайны ў піянеры, ваеннае вучылішча вязняў не прымалі. Віктар скончыў сямігодку, адвучыўся ў Лужаснянскім тэхнікуме на агранома. Але мастацкі пачатак ўзяў верх, і Родчанка стаў адным з першых студэнтаў мастацка-графічнага факультэта ў віцебскім педінстытуце. 

Лёс занёс Віктара ў Полацкі раён, дзе ў Варонецкай школе больш за чвэрць стагоддзя ён выкладаў працоўнае навучанне. Там жа арганізаваў рэдкі гурток канструявання тэхнікі, разам з хлопцамі рабіў мотаблокі. Мастак на сценах навучальнай установы пакінуў напамін будучаму пакаленню «Вучыцца, вучыцца, вучыцца!». У канцы 70-ых гадоў сканструяваў з вучнямі 4 мотаблокі, за што Віктару Зіноўевічу было прысвоена ганаровае званне «Старэйшы настаўнік». 

— Я казаў, што нарадзіўся ў нядзелю? Гэтыя людзі любяць размаўляць доўга, часта не па справе, — усміхаецца мастак.

Пасля вярнуўся дадому, у роднае Заполле. Сваімі рукамі пабудаваў хату: ад аконных рам да ганка. Энергія, якой прасякнуты дом, падтрымлівае жыццё 85-гадовага мастака-вынаходніка.

Запольскі майстар захапіўся яшчэ адной тэмай — геабіялагічнай лакацыяй, і вучыць жадаючых вызначаць энергетычную сетку Зямлі. Аказваецца, што ідэальныя людзі існуюць, трэба ўсяго толькі разлічыць іх жыццёвую энергію і патэнцыял, чым і займаецца ў вольны час Віктар Зіноўевіч.

Аднак справай усяго яго жыцця было і застаецца выяўленчае мастацтва. У хатняй галерэі шмат карцін: «Малая радзіма», «Лес», «Бусляняты вучацца лётаць», «Нацюрморт», «Лясная Мадонна» і многія іншыя ўпрыгожваюць пакоі не толькі ў хаце, але і лазню, спецыяльны міні-музей. Свае творы Віктар Зіноўевіч дорыць сябрам, і яны разыходзяцца па свеце: Масква, Германія, Полацк, Віцебск. Але ён не абмяжоўваецца толькі палотнамі: на ўваходных дзвярах — букет духмянага бэзу, на печы — пара буслоў, на столі выведзены цікавыя ўзоры. Творы мастака знаходзяць сваё прызнанне на выставах розных узроўняў, двойчы за іх пенсіянер атрымліваў прэміі. Віктар Родчанка — чаканы госць у мясцовай школе, там працуе настаўнікам яго дачка Людміла, а педагогі рэгулярна арганізоўваюць тэматычныя выставы карцін.

У хатняй майстэрні міжволі прыцягваюць увагу выразаныя з дрэва іконы і лікі святых. Такіх работ тут налічваецца больш дзесяці.

Дзень за днём калекцыя вырабаў з дрэва, карцін і навамодных веласіпедаў папаўняецца, а словы захаплення і падзякі за працу Віктара Зіноўевіча запаляюць у вачах іскрынкі натхнення. 

Аляксандра ГВОЗДЗЕВА

Выбар рэдакцыі

Грамадства

На Гомельшчыне актыўна развіваюць валанцёрскі рух

На Гомельшчыне актыўна развіваюць валанцёрскі рух

Форма сацыяльнай актыўнасці падлеткаў.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».