Традыцыйна 22 чэрвеня адзначаецца Дзень усенароднай памяці ахвяр Вялікай Айчыннай вайны. Напярэдадні памятнай даты прэзентавалі кнігу «Аб генацыдзе беларускага народа», якая выйшла ў выдавецтве «Беларусь» пад агульнай рэдакцыяй генеральнага пракурора Рэспублікі Беларусь, доктара юрыдычных навук Андрэя ШВЕДА.
— Ужо больш за год органамі пракуратуры Рэспублікі Беларусь працягваецца расследаванне крымінальнай справы па факце генацыду беларускага народу ў гады Вялікай Айчыннай вайны і ў пасляваенны перыяд. На сённяшні дзень у рамках расследавання дапрошана больш як 14500 сведкаў, большая частка з якіх — былыя вязні канцэнтрацыйных лагераў. Праведзены тысячы аглядаў, у тым ліку і месцаў здарэнняў, у ходзе якіх намі ўстаноўлена больш за 500 раней невядомых месцаў масавага знішчэння мірных жыхароў. На жаль, з моманту пачатку расследавання папоўніўся істотна і спіс населеных пунктаў, якія былі знішчаны ў гады акупацыі, і цяпер гэтая лічба складае больш за 9500, — распавёў намеснік начальніка ўпраўлення па наглядзе за расследаваннем асабліва важных крымінальных спраў Генеральнай пракуратуры Рэспублікі Беларусь Сяргей ШЫКУНЕЦ. — Сур’ёзную дапамогу ў расследаванні справы аказваюць прадстаўнікі Следчага камітэта Рэспублікі Беларусь, Дзяржаўнага камітэта судмедэкспертыз, Міністэрства абароны, супрацоўнікі архіваў, гісторыкі. Без іх дапамогі мы б не справіліся з такім вялікім пластом інфармацыі, якую патрэбна было вывучыць і прааналізаваць. Вынікі расследаванай справы, якія на сённяшні дзень ужо маем, і леглі ў аснову стварэння кнігі. Хачу вам сказаць адзінае, што ў гэтым выданні — тая адзіная і сапраўдная праўда, заснаваная непасрэдна на матэрыялах крымінальнай справы, на аналізе дакументаў, якія мы маем.
У гады нацысцкай акупацыі на тэрыторыі нашай краіны нямецка-фашысцкімі захопнікамі было створана звыш 500 месцаў прымусовага ўтрымлівання і знішчэння насельніцтва; забіта не менш за 3 мільёны мірных жыхароў і ваеннапалонных (загінуў кожны трэці беларус); сагнана ў нямецкі палон каля 380 тысяч чалавек, многія з якіх загінулі ад нясцерпных умоў эксплуатацыі; разбурана больш за 200 гарадоў; спалена больш за 9500 вёсак і паселішчаў. У кнізе сабраны матэрыялы, якія дэманструюць сапраўдныя планы нацысцкай Германіі па татальным знішчэнні і заняволенні беларускага народа. Таксама там можна знайсці безагаворачныя даныя пра факты масавага знішчэння насельніцтва БССР, у тым ліку архіўныя дакументы. У кнізе маюцца раздзелы па абласцях, а таксама ў ёй прысутнічаюць фотатабліцы месцаў падзей, з рэальных раскопак.
— Скажу, што Інстытут гісторыі таксама ў пэўнай меры мае дачыненне да гэтага. Бо матэрыялы дадзенай кнігі паступалі да нас і нашы гісторыкі Цэнтра ваеннай гісторыі Беларусі актыўна з імі працавалі. І было некалькі рабочых сустрэч для таго, каб многія моманты, якія ўжо апублікаваны, сталі агульнадаступнымі і каб яны абапіраліся на дакументальныя крыніцы, — адзначыў дырэктар Інстытута гісторыі НАНБ Вадзім ЛАКІЗА. — Тое, што гэтае выданне вельмі запатрабаванае, неабходнае, нават не выклікае сумненняў. Бо тая вялікая работа, якая праводзіцца з канца 2020 года і працягваецца дагэтуль, яна аб’ядноўвае каласальныя сілы спецыялістаў. І тая колькасць новых дакументаў, што выяўляюцца сёння, часам проста здзіўляе нават тых людзей, якія ўжо шмат ведаюць у гэтай тэме. Хоць работа яшчэ толькі на пачатковым этапе. І хачу анансаваць, што пад эгідай Генеральнай пракуратуры і Нацыянальнай акадэміі навук рыхтуецца да выхаду ў свет навукова-даследчая работа «Генацыд беларускага народа: гісторыка-прававы аспект». У ёй знайшлі адлюстраванне як гістарычныя моманты, так і пытанні, звязаныя з прававым аспектам, што неабходна і важна. На жаль, сёння цяжка бывае атрымаць доступ да архіваў у іншых краінах, каб ва ўсёй паўнаце сабраць і паказаць гістарычную праўду.
Выданне «Аб генацыдзе беларускага народа» будзе карысным і цікавым для шырокага кола чытачоў — як для гісторыкаў, навуковых і музейных супрацоўнікаў, даследчыкаў, выкладчыкаў, так і для кожнага, хто мае інтарэс да нацыянальнай гістарычнай спадчыны Беларусі.
— Мы рыхтавалі згаданую кнігу да друку. У ёй кожны абзац — гэта літаральна спасылка на матэрыялы крымінальнай справы альбо архіў. Важна і тое, што інфармацыя ў ёй прадстаўлена на дзвюх мовах (рускай і англійскай), што пашырае ў чытачоў магчымасць азнаёміцца з нашым пунктам гледжання. Чытаць такія кнігі заўсёды складана. Пасля нават спаць не можаш, бо перад вачамі стаяць гэтыя гісторыі, — падзялілася галоўны рэдактар выдавецтва «Беларусь» Ларыса ЯЗЫКОВІЧ. — Па матэрыялах кнігі мы з Міністэрствам інфармацыі падрыхтавалі перасоўную выстаўку, якая таксама наглядна распавядае аб генацыдзе беларускага народа. Яе мы цяпер паказваем у раённых і абласных гарадах нашай краіны ў рамках рэспубліканскай акцыі, дзе сустракаемся з людзьмі і назіраем, што інтарэс да выдання ў грамадстве надзвычай вялікі. Думаю, работа над такімі выданнямі будзе працягнута, бо настаў час даведацца ўсё.
Алена ДРАПКО
Фота аўтара
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
