У 1976 годзе ў айчынным гандболе пачалася новая старонка. Вядучы клуб «Палітэхнік» перайшоў у ведамства Спартыўнага клуба арміі Чырванасцяжнай Беларускай ваеннай акругі. Узначаліў клуб Спартак Пятровіч Мірановіч. У клубе, як і ва ўсім беларускім гандболе, пачалася «эпоха Мірановіча».
Пад яго кіраўніцтвам клуб СКА-Мінск тройчы стаў уладальнікам Кубка еўрапейскіх чэмпіёнаў, двойчы перамагаў у розыгрышы Кубка Кубкаў. У 1990 годзе клуб заваяваў Суперкубак. СКА-Мінск таксама і шасціразовы чэмпіён СССР. А ў 1988 і 1992 гадах Спартак Мірановіч прыводзіў зборныя Савецкага Саюза да алімпійскага «золата». Такія перамогі сталі магчымымі, у тым ліку дзякуючы і наватарскай методыцы падрыхтоўкі спартсменаў.
Спартак Пятровіч — з таго пакалення, якое бачыла ўсё, і ад гэтага, здаецца, можа ўсё. Нарадзіўся 20 чэрвеня 1938 года ў Магнітагорску. Там сям'я перажыла Вялікую Айчынную вайну. Бацька загінуў на фронце, і мама разам з чатырма дзецьмі зрабіла ваяж з Чалябінскай вобласці ў Данецкую — у сяло Вольгінка. Там сям'ю чакаў жудасны голад, цяжкае пасляваеннае жыццё, але ж менавіта там Спартака Пятровіча чакаў і гандбол. Праўда, акрамя яго, ён яшчэ займаўся лёгкай атлетыкай, акрабатыкай, гуляў у хакей з мячом, баскетбол, плаваў і бегаў на лыжах. Сёлета Спартаку Пятровічу споўнілася 84 гады. Традыцыйна інтэрв'ю з нагоды дня нараджэння робяцца з юбілярамі. Але ў выпадку са Спартаком Пятровічам варта зрабіць выключэнне. Цікава, якія моцныя думкі ў моцнага трэнера?
Мы так любілі гандбол, што гулялі ў любое надвор'е на футбольным полі. Я б не хацеў, каб мае дзеці і ўнукі загартоўвалі свой характар ??у такіх умовах, як загартаваўся мой. Я па-добраму зайздрошчу сённяшняму пакаленню, што яны жывуць у такіх умовах, якіх не было ў нас. Але цяжкія ўмовы не перашкаджалі нам займацца спортам: лёгкай атлетыкай, акрабатыкай, гуляць у футбол, хакей. У часы майго дзяцінства гандбол быў спортам нумар адзін ва Украіне. Там было шмат добрых трэнераў, якія развівалі гандбол. Я вучыўся ў Данецкім тэхнікуме фізкультуры. У нас сабралася вялікая кампанія акрабатаў, лёгкаатлетаў, гандбалістаў, і мы разам пераехалі ў Мінск, каб вучыцца далей. Я, калі быць сумленным, не думаў тут займацца гандболам. Але аднойчы ўбачыў, як на стадыёне трэніруюцца гандбалісты, пачаў часам прыходзіць да іх на трэніроўкі, дапамагаць. Пазней яны мяне ўзялі ў каманду.
Свой талент рэалізаваў у вучнях. У зборную СССР спартсмену трапіць было вельмі складана. У мяне гэта не атрымалася. Цяжка сказаць, чаму. Я ж не магу казаць і вырашаць за кагосьці: браць мяне ў зборную ці не. Мае выхаванцы былі ў зборнай, перамагалі на найбуйнейшых турнірах. І я гэтым задаволены, значыць, яны былі мацнейшымі. Спартсмен можа быць вельмі таленавіты і паспяховы, а добрага трэнера з яго не атрымаецца, бо няма ўнутраных рэзерваў для гэтай працы. Я не быў у зборнай СССР, але на чэмпіянаце Савецкага Саюза быў прызнаны лепшым разыгрываючым, узровень у мяне быў нармальны. І ўжо калі я стаў трэнерам, набыў аўтарытэт і сваё бачанне гандбола.
У маіх хлопцаў не было думкі баяцца нагрузак. Мы часта трэніраваліся побач з прадстаўнікамі іншых відаў спорту, трэнеры пастаянна ўзаемадзейнічалі. І некаторыя практыкаванні я пераймаў і адаптаваў пад гандбол. У нас было практыкаванне «дыскатэка». Я яго ў Анатоля Тарасава падгледзеў. Яго хакеісты ганялі па лёдзе ці па асфальце дыскі ад штангі замест шайбы. А мы з гэтымі дыскамі імітавалі ўсе рухі: кідкі, кіданні, скакалі з імі. Гэта выдатная хуткасна-сілавая падрыхтоўка. Мне здаецца, калі б Анатоль Тарасаў убачыў, як мы яго практыкаванне адаптавалі пад гандбол, ён здзівіўся б, што такое магчыма.
Я ж у дзяцінстве займаўся акрабатыкай, таму для каардынацыі даваў хлопцам акрабатычныя практыкаванні. З дапамогай бокса выпрацоўвалі мужнасць і сілу. Хлопцы зімой на снезе ў футбол гулялі: і свежым паветрам падыхалі, і цягавітасць патрэніравалі.
Дагэтуль ходзяць размовы, што гандбалісты не хацелі ісці ў СКА з-за нагрузак. Скажу так: баяліся тыя, хто не хацеў працаваць. Хто хацеў займацца гандболам і дасягаць вынікаў — тыя не баяліся. Думаю, у маіх хлопцаў нават думкі не было спалохацца нагрузак. З клуба мала хто сыходзіў, мы больш адлічвалі. Лічу, сучасным гандбалістам былі б карысныя тыя нагрузкі, якія ў свой час выконвалі мае хлопцы на трэніроўках. Сёння гандбалісты мацнейшыя, вышэйшыя, чым тады. У нас самыя высокія гульцы былі ростам 190. А зараз юнакі ў 12-13 гадоў ужо па два метры. У нас і блізка не было двухметровых гульцоў.
Траўма — не прычына кідаць трэніроўкі. Сёння, каб залячыць нават невялікую траўму, сядзяць дома і адпачываюць. Падчас узнаўлення можна і трэба развіваць іншыя якасці. Лячэбная фізкультура — гэта фізкультура, а не адпачынак пры траўмах. У Сашы Каршакевіча быў вывіх пляча. Але ногі ж заставаліся здаровымі, і нічога не перашкаджала гуляць у футбол. Некаторыя хлопцы траўміраванымі працавалі больш, чым здаровымі. Не расслабляліся. Аснова ўсіх гульнявых відаў спорту — бег. Дык калі траўма не перашкаджае бегаць, чаму б гэтага не рабіць.
Сабака — найлепшы сябар чалавека. Прыязджаю на трэніроўку, каманда мяне ўжо чакае. Кажу, што ў мяне для іх сюрпрыз. Адкрываю машыну — адтуль выскоквае мой сабака. У хлопцаў пачынаецца прабежка. Сабака навучаны, выхаваны, шкоды нікому не прычыніць. А хлопцам так бегаць цікавей, яны і навыперадкі бегалі, і ў даганялкі гулялі. Мая першая аўчарка заспела пачатак нашых перамог. Сёння ў мяне ўжо трэці сабака, нямецкая аўчарка Скай. Калі ў клубе з'явіўся талісман, яго назвалі Скаем (атрымліваецца, у гонар майго сабакі). Я вельмі люблю сабак, гэта сапраўды найлепшы сябар чалавека.
Самым складаным было ўтрымліваць дысцыпліну ў камандзе. А не распрацаваць методыку і даваць спартсменам вялікія нагрузкі. У нас у камандзе не было звышстрогай дысцыпліны, за правіннасці нікога жорстка не каралі. Былі розныя выпадкі, розныя парушэнні, але мы ж усе жывыя людзі і заўсёды былі камандай. Думаю, калі ў нас захаваліся гульцы, якія ў няпростых умовах сталі алімпійскімі чэмпіёнамі і вельмі вялікімі гульцамі, значыць, мы не перагнулі палку і далі людзям жыць. Канешне, алкаголь, курэнне ў нас не віталіся. Некаторыя хлопцы і зараз калі бачаць мяне, цыгарэты хаваюць. Ёсць такое паняцце, як рэфлекс. Убачыў мяне — і рэфлекторна хавае гэтую цыгарэту. Хаця я ўжо і сам ім кажу, каб курылі. Людзям па 60 гадоў.
Прабіцца ў трэнерскі штаб зборнай Савецкага Саюза было няпроста, часам дапамагаў і выпадак. На чэмпіянаце свету 1986 зборная СССР заняла 10-е месца. Пасля такога выніку стала зразумела, што патрэбен новы трэнер, у зборнай трэба нешта мяняць. І тады запрасілі мяне. Калі б яны не занялі гэтае 10-е месца, я б у зборнай не аказаўся. Там лідарамі былі масквічы, і запрашаць беларуса ніхто б не стаў. Гэтую «перабудову» ўзначаліў галоўны трэнер зборнай Анатоль Еўтушэнка. Ён запрасіў трэнераў, якія мусілі выпраўляць яго памылкі. У гэтым ён не памыліўся. Вядома, пасля перамог СКА я быў навідавоку. Мусіць, у федэрацыі вырашылі, што я змагу дапамагчы зборнай вярнуцца на ранейшыя пазіцыі, тым больш да Алімпійскіх гульняў заставалася два гады.
У 1988 годзе ў нас была адна задача — перамагчы. На Алімпійскіх гульнях мы аказаліся ў групе з Югаславіяй, пераможцам папярэдніх Гульняў. Адна з наймацнейшых каманд свету. А да Алімпіяды мы правялі таварыскі матч з камандай Югаславіі. Еўтушэнка тады даў указанні не ставіць на гульню Юру Шаўцова і Сашу Каршакевіча. І сам не паехаў, баязлівы быў. Мы яго ўказанні выканалі. Замест Юры паставілі Косцю Шараварава нашага, замест Сашы — Валеру Гопіна. І абыгралі югаславаў другім саставам. А на алімпійскі матч ужо выйшлі наймацнейшай камандай. У фінале мы сустрэліся з Паўднёвай Карэяй. У тым матчы прыйшлося многае па тактыцы адпрацоўваць. Карэйцы тады не лічыліся фаварытамі, але матч з імі быў складаней, чым з югаславамі. Але мы былі нацэлены толькі на перамогу.
Не зразумела, як мы ў 1992 годзе выйгралі Алімпіяду. Пасля паражэння на чэмпіянаце свету 1990 з каманды сышоў Еўтушэнка. Ні Тучкіна, ні Каршакевіча, ні Шаўцова ў зборнай ужо не было. Практычна 95 працэнтаў каманды, якая прайграла шведам у фінале чэмпіянату свету, ужо не было. А ў фінале Алімпійскіх гульняў мы сустракаемся са шведамі. На той Алімпіядзе вядучымі былі тры гульцы — Міша Якімовіч, Талент Дуйшабаеў і Андрэй Лаўроў. Андрэй Барбашынскі — добры выканаўца. Гэта быў вельмі павучальны прыклад таго, што, калі правільна папрацаваць са спартсменамі, у якіх ёсць жаданне, можна выйграць нават наймацнейшых сапернікаў. Мы выйгралі тую Алімпіяду толькі таму, што ўсе працавалі. У 1990 годзе вельмі моцная каманда прайграла шведам. А ў 1992-м трэція нумары перамаглі тых жа шведаў, якія гулялі тым жа саставам.
Ніколі не хацеў жыць за мяжой. Мяне шмат разоў запрашалі працаваць за мяжу. Я ездзіў у розныя краіны праводзіць семінары. Але жадання з'ехаць надоўга ніколі не ўзнікала. Можа, занадта лянівы. Можа, вельмі вялікі патрыёт, які не можа з'ехаць з Беларусі. Нават заробак не вабіў. Тут у мяне сям'я, сабака, сябры, жыццёвыя задавальненні. Журналісты любяць гісторыю пра тое, як мяне так хацелі запрасіць да сябе, што нават прысылалі самалёт. Дык вось, гэта байка, такога не было. Хаця, можа, і быў гэты самалёт, ды я не ў курсе.
Самае галоўнае ў спорце — даць спартсмену праявіць сябе. Калі надзець на яго лейцы, каб утрымаць — нічога не атрымаецца. Мая трэнерская тактыка заўсёды была накіравана на тое, каб спартсмен мог паказаць свае найлепшыя якасці. Нават калі ён слабейшы, але ведае, што можа дасягнуць выніку, будзе станоўчы эфект. У мяне заўсёды было нерасхлябанае, дысцыплінаванае стаўленне да сваёй справы, я быў накіраваны на перамогу. Сёння шмат маіх вучняў працуюць трэнерамі. І ў іх працы я бачу свае рысы, асабліва ў тых, хто быў паспяховымі гульцамі. Гэта значыць, што наша праца была выбудавана правільна.
Я ніколі не бываю задаволены сабой. Калі ёсць добры вынік — задаволены ўсе. Але нават пры добрым выніку заўжды ёсць памылкі, моманты, якія можна палепшыць. У нас нават жарт наконт гэтага ёсць. Пасля перамогі ў Барселоне Андрэй Барбашынскі перадаў хлопцам, што Спартак Пятровіч сказаў, быццам каманда згуляла дрэнна. З аднаго боку, гэта жарт, а з другога — і доля праўды. Ідэальнага гульца ў прынцыпе не бывае. І заўсёды ёсць моманты, якія можна і трэба ўдасканаліць.
Валерыя СЦЯЦКО
Фота з асабістага архіва героя
Мерапрыемства праводзілася на добраахвотнай аснове.
Не выявіць ні секунды абыякавасці.
