Нядаўна ў Беларусі праведзена 500-я трансплантацыя сэрца. Па колькасці такіх аперацый у год наша краіна займае лідзіруючыя пазіцыі не толькі на постсавецкай прасторы, але і ў свеце. З перасаджаным сэрцам каля 72 % пацыентаў жыве больш за 10 гадоў. Гэта адметны вынік, улічваючы, што без такой аперацыі ўрачы давалі ім менш як год.
У структуры смяротнасці і захваральнасці ў Беларусі і іншых краінах сардэчна-сасудзістыя захворванні займаюць вядучае месца — каля 50 %. Аднак дзякуючы новым метадам лячэння сёння многіх пацыентаў удаецца выратаваць і падоўжыць ім жыццё. Пра перспектыўныя тэхналогіі ў кардыяхірургіі расказаў намеснік дырэктара па хірургіі РНПЦ «Кардыялогія» Сяргей Спірыдонаў.
Беларускія трансплантолагі маюць 12-гадовы вопыт перасадкі сэрца. Штогод РНПЦ «Кардыялогія» выконвае каля 50 такіх аперацый і займае 11-е месца ў свеце сярод усіх клінік. Нярэдка на трансплантацыю сэрца да айчынных кардыяхірургаў едуць з блізкага замежжа.
— Мы падвялі вынікі 500 аперацый — дзесяцігадовая выжывальнасць складае 72 %. Калі ўлічваць, што пры сардэчнай недастатковасці адным з паказанняў да трансплантацыі з'яўляецца меркаваная працягласць жыцця менш за год, а пасля аперацыі пацыент жыве больш за 10 гадоў, то гэта добры вынік. Калі параўноўваць з еўрапейскімі і паўночнаамерыканскімі паказчыкамі, то нашы не горшыя, а дзесьці нават і лепшыя, бо трансплантацыі сэрца ў Беларусі сканцэнтраваныя ў адным цэнтры і мы за кошт вялікай колькасці аперацый назапашваем вопыт і маем магчымасць адсочваць кожнага пацыента, — расказвае Сяргей Спірыдонаў.
Беларускія кардыяхірургі маюць нават вопыт забору донарскіх сэрцаў ад донараў, якія былі інфіцыраваныя вірусам COVІD-19. Адметна, што перадача віруса ад донара да рэцыпіента не адбываецца.
Апрача транспланталогіі, сёння ў айчыннай кардыялогіі актыўна развіваюцца тры кірункі — рэнтгенэндаваскулярная тэрапія, арытмалогія і кардыяхірургія. Рэнтгенэндаваскулярная тэрапія — дастаткова новы кірунак, пры ім умяшанне праводзіцца на крывяносных сасудах праз пракол скуры.
— У Беларусі прынята канцэпцыя развіцця міжрэгіянальных цэнтраў для пацыентаў з інфарктам міякарда. У такой сітуацыі ёсць усяго шэсць гадзін для таго, каб аднавіць кровазабеспячэнне. Гэта найбольш аптымальны перыяд, за які міякард не паспявае загінуць. Вельмі важна даставіць пацыента на працягу гэтага часу з моманту болевага прыступу ў лячэбную установу і правесці рэнтгенэндаваскулярнае ўмяшанне, — тлумачыць Сяргей Спірыдонаў. — Таму па ўсёй краіне ствараюцца міжраённыя эндаваскулярныя кабінеты, якія будуць прымаць пацыентаў з вострым каранарным сіндромам. Яны размесцяцца на базе значных раённых бальніц, будуць забяспечаны ўсім неабходным абсталяваннем для дыягностыкі і лячэння.
Пакуль працягваецца стварэнне такіх цэнтраў, бо на гэта патрэбен час. Акрамя насычэння іх сучасным абсталяваннем, патрабуецца і падрыхтоўка спецыялістаў, якія будуць валодаць такімі тэхналогіямі. Дадзеная работа вядзецца ў РНПЦ «Кардыялогія» і іншых клініках, у якіх ёсць неабходны вопыт.
З дапамогай рэнтгенэндаваскулярных тэхналогій выконваюцца і імплантацыі клапанаў. Адбываецца тое без вялікага аператыўнага ўмяшання — праз сцегнавую артэрыю ці верхавінку сэрца. Пры аперацыі не патрабуецца падключэнне апарата штучнага кровазабеспячэння, яна праходзіць пад агульным наркозам ці нават пад мясцовай анестэзіяй. У параўнанні з класічнымі ўмяшаннямі гэта менш траўматычная аперацыя, і ў Беларусі іх праведзена ўжо каля 260.
Дарэчы, замена аартальнага клапана дазваляе істотна падоўжыць жыццё пацыенту. Праўда, як механічныя, так і біялагічныя прыстасаванні маюць свае асаблівасці.
— Няма ідэальнага клапана, створанага рукамі чалавека. Ва ўсіх свае перавагі і недахопы, — кажа суразмоўнік. — Плюс механічных клапанаў у тым, што яны зроблены з тытану і могуць працаваць столькі, колькі жыве чалавек, — і 20, і 30, і 40 гадоў. Недахоп — штодзённы прыём варфарыну і кантроль сістэмы згусальнасці крыві. Чалавек з такім клапанам, як правіла, памірае не ад сардэчна-сасудзістай, а ад спадарожнай паталогіі.
Біялагічныя клапаны маюць пэўны тэрмін службы — у сярэднім 10-15 гадоў. Але ў кожнага чалавека ён індывідуальны і звязаны з асаблівасцямі работы шчытападобнай залозы, абмену кальцыю і іншых фактараў. Але такія клапаны маюць сваю перавагу: няма неабходнасці ўжываць такія прэпараты, як варфарын, якія прыгнятаюць сістэму згусальнасці крыві. Падобныя клапаны, як правіла, ставяць пажылым людзям пасля 65-70 гадоў.
Для замены біялагічнага клапана неабходна паўторная аперацыя. Аднак сёння эндаваскулярныя тэхналогіі дазваляюць праводзіць такую працэдуру, як «клапан у клапан». Яна выконваецца без паўторнай аперацыі — праз пракол на сцегнавой артэрыі ці праз верхавінку левага жалудачка.
У РНПЦ «Кардыялогія» працуюць над стварэннем айчынных клапанаў. Механічнымі клапанамі айчыннай вытворчасці «Планікс», якія вырабляе канцэрн «Планар», тут карыстаюцца даўно. Іх пастаянна ўдасканальваюць, яны пастаўляюцца на экспарт у краіны блізкага і далёкага замежжа. Кошт аднаго клапана — каля 300 долараў. У планах — стварэнне айчыннага біялагічнага клапана і сасудзістых пратэзаў.
Істотным вопытам валодаюць айчынныя кардыяхірургі ў лячэнні хранічнай сардэчнай недастатковасці з выкарыстаннем розных прыстасаванняў, якія паляпшаюць функцыі мітральнага клапана і левага жалудачка. Па гэтым напрамку вядзецца актыўнае супрацоўніцтва з хірургамі з ЗША, якія прыязджаюць у Беларусь і дзеляцца вопытам імплантавання.
Актыўна развіваецца ў нашай краіне хірургічная арытмалогія. Калі раней збой сардэчнага рытму лячылі ў асноўным медыкаментозна, то цяпер на базе кардыялагічных дыспансераў і аддзяленняў адкрываюцца структуры, якія выконваюць радыячастотную абляцыю (калі паталагічна змененыя тканкі сэрца падпальваюцца токамі пэўнай частаты). Спецыялісты РНПЦ «Кардыялогія» актыўна навучаюць гэтаму метаду сваіх калег з абласных цэнтраў.
У кардыяхірургіі ўдасканальваюцца многія кірункі, у прыватнасці, мінімізацыя траўмы пасля аперацыі, выкананне кардыяхірургічных умяшанняў праз невялікія доступы: да мітральнага клапана — праз торакатамію, да аартальнага клапана — праз абмежаваную стэрнатамію (рассячэнне грудзіны).
РНПЦ «Кардыялогія» мае вялікі вопыт лячэння хранічнай сардэчнай недастатковасці. Выкарыстоўваецца увесь спектр метадаў, у прыватнасці, рэнтгенэндаваскулярныя і рытмалагічныя працэдуры, якія дапамагаюць зменшыць праявы сардэчнай недастатковасці, палепшыць якасць жыцця і нават вярнуцца да работы.
— Калі гэта не дапамагае, у справу ўступаюць кардыяхірургі. У нас ёсць магчымасць імплантацыі леважалудачкавых абходаў. Гэта помпы, якія бяруць на сябе частку функцый сэрца і дапамагаюць перапампоўваць кроў. Гэта даволі дарагая працэдура, і ў нас гэта выкарыстоўваецца, — удакладняе Сяргей Спірыдонаў.
Праводзяцца і звыклыя аперацыі: аортакаранарнае шунціраванне, пластыка мітральнага і трохстворкавага клапанаў. Кардыяхірургі называюць іх «мостам да трансплантацыі», бо гэта дазваляе падоўжыць час да неабходнасці перасадкі сэрца пры сардэчнай недастатковасці.
У РНПЦ «Кардыялогія» назапашаны значны досвед у лячэнні пацыентаў з сардэчнай недастатковасцю і цукровым дыябетам, генералізаваным атэрасклерозам, першаснымі пухлінамі сэрца і іншымі спадарожнымі паталогіямі. Пашыраюцца тэхналогіі па вядзенні пула донараў і пацыентаў пасля трансплантацыі сэрца.
Экспарт паслуг у РНПЦ «Кардыялогія» да пандэміі COVІD-19 складаў каля 2 мільёнаў долараў. Самыя запатрабаваныя аперацыі — трансплантацыя сэрца, таксама рос попыт на кардыяхірургічныя, арытмалагічныя, эндаваскулярныя ўмяшанні. Падчас пандэміі з прычыны закрыцця граніц колькасць замежных пацыентаў зменшылася, але цяпер іх становіцца больш.
Алена КРАВЕЦ
Расказаў першы намеснік старшыні Дзяржаўнага камітэта па навуцы і тэхналогіях Рэспублікі Беларусь Дзяніс Каржыцкі.
Як вакцыны выратоўваюць жыцці і чаго можа каштаваць іх ігнараванне?
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
Васілеўскія такія: на Зямлі і ў космасе ліхія!
