Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка правёў адкрыты ўрок «Гістарычная памяць — шлях у будучыню». Дзень ведаў у Палацы Незалежнасці сустрэлі 277 навучэнцаў — студэнты і школьнікі з усёй краіны. Сярод іх — стыпендыяты спецыяльнага фонду Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь па сацыяльнай падтрымцы адораных навучэнцаў і студэнтаў, удзельнікі рэспубліканскіх конкурсаў і алімпіяд, пераможцы рэспубліканскага конкурсу «100 ідэй для Беларусі», прадстаўнікі валанцёрскага руху, удзельнікі студэнцкіх атрадаў, чэмпіёны і прызёры спартыўных спаборніцтваў. Адкрыты ўрок ад Прэзідэнта па відэасувязі слухалі ў кожнай навучальнай установе краіны.
Адкрыты ўрок кіраўнік дзяржавы пачаў нечакана — са злабадзённай цытаты: «Разрастанне культу асобы Лукашэнкі, у тым ліку абавязацельства моладзі слухаць яго настаўленне ў пачатку навучальнага года, — элемент таталітарызму». Але Прэзідэнт зрабіў акцэнт на тым, што на ўроку ніякага таталітарызму не будзе. Урок пройдзе так, як самі навучэнцы прапаноўвалі яго правесці. А кіраўнік дзяржавы працягнуў размову на актуальныя для краіны тэмы. Адна з іх — ход уборачнай кампаніі. Аляксандр Лукашэнка расказаў, што ў краіне ўжо сабрана восем мільёнаў тон ураджаю зерневых. Ён растлумачыў малодшаму пакаленню, у чым асаблівасць гэтых культур і чаму іх уборка мае такое значэнне для ўсёй краіны. Хлеб любяць і дзеці, і дарослыя, жывёлам патрэбен корм, каб было малако і мяса. Таксама беларускі лідар звярнуў увагу, што вядучыя беларускія прадпрыемствы, нягледзячы на санкцыі, працягваюць развівацца, а іх прадукцыя застаецца папулярнай у многіх краінах. Заканчваецца ўвод у эксплуатацыю Беларускай атамнай электрастанцыі, будуецца БНБК — самая сучасная беларуская біялагічная карпарацыя. Беларускія спецыялісты займаюцца ракетабудаваннем, новымі вырабамі, якія будуць закінуты ў космас. У Віцебскай вобласці ствараецца біялагічны кластар, які будзе вырабляць не толькі антывірусныя прэпараты, але і самыя сучасныя лекі. Практычна на кожным прадпрыемстве створаны Парк высокіх тэхналогій, спецыялісты ствараюць гатовыя прадукты — ад праграмнага забеспячэння да тэхнікі, якая беспілотна працуе ў кар'ерах не толькі краіны, але і ўсёй планеты. «Чаму я пра гэта гавару? Таму што гэта супернайноўшыя тэхналогіі, якія даступныя і могуць рабіць толькі перадавыя і вельмі багатыя краіны свету», — растлумачыў Прэзідэнт.
Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што цяпер вельмі напружаныя Узброеныя Сілы — пагранічнікі, армія, міліцыя, спецслужбы, таму што абстаноўка вакол краіны не дазваляе нам ні на хвіліну расслабіцца. Па словах кіраўніка дзяржавы, сёлетні навучальны год будзе асаблівы пасля прыняцця новага заканадаўства аб адукацыі. «Мы хочам на працягу гэтага і будучага года завяршыць тое, што задумалі па мадэрнізацыі і рэфармаванні нашай сістэмы адукацыі. Словам — жыццё ідзе», — падкрэсліў ён.
Прэзідэнт паказаў удзельнікам адкрытага ўрока сапраўдную навінку — першы беларускі камп'ютар. Ён падкрэсліў, што спецыяльна папрасіў прынесці яго на гэтую сустрэчу. Аляксандр Лукашэнка расказаў, што разумным людзям была пастаўлена задача «пабадзяцца» па ўсім свеце, знайсці самае лепшае з таго, што мы пакуль не можам ствараць (працэсары, праграмнае забеспячэнне), і стварыць гэты камп'ютар». Кіраўнік дзяржавы расказаў, што ў гэтым камп'ютары каля 12 працэнтаў беларускага. Да канца года будзе 30 працэнтаў. Але важны сам факт. Створаны камп'ютар на беларускім заводзе «Гарызонт». «Памацаўшы яго, вы б не сказалі, што ён створаны ў Беларусі. Гэта сведчыць аб тым, што ў нас ёсць вялікі патэнцыял. У нас ёсць людзі, якія (як амерыканцы калісьці мне сказалі, калі я ствараў Парк высокіх тэхналогій) умеюць тварыць неверагоднае», — расказаў беларускі лідар. Ён расказаў, як на адной нарадзе амерыканскі спецыяліст сказаў, што, калі хочацца стварыць нешта неверагоднае, трэба прыязджаць у Беларусь.
Аляксандр Лукашэнка ўпэўнены, што гэта будзе самы сучасны камп'ютар на ўзроўні сусветных стандартаў. Ён заўважыў, што ў ім ёсць і імпартныя часткі, паколькі ў самых лепшых камп'ютарах няма поўнасцю камплектуючых толькі адной краіны.
«Гэта значыць, што збор твораў усёй планеты. Такія суперсучасныя рэчы не робіць цалкам ні адна краіна. І не таму, што, напрыклад, амерыканцы ці кітайцы не могуць гэта зрабіць, а таму, што ў гэтым няма ніякай неабходнасці. Навука вельмі інтэрнацыянальная, і тое, што яна стварае, таксама з'яўляецца інтэрнацыянальным прадуктам», — растлумачыў кіраўнік дзяржавы.
Прэзідэнт падкрэсліў, чаму пералічыў усё: ад збожжавых да суперкамп'ютараў. «Паважаныя сябры! Такім чынам наш народ, мы з вамі пішам сваю гісторыю», — рэзюмаваў ён. Аляксандр Лукашэнка падзяліўся яшчэ адным фактам на злобу дня. Ён прызнаўся, што гэта яго ўразіла. Прэзідэнт прадэманстраваў высокія ўзнагароды часоў Савецкага Саюза — зорку Героя Сацыялістычнай Працы, ордэн Леніна, які ўручалі да гэтай Зоркі, ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга. Гэтыя ўзнагароды належалі знакамітаму беларускаму пісьменніку Васілю Быкаву. Аказалася, што родзічы пісьменніка прадавалі гэтыя ўзнагароды за 30 долараў. Прэзідэнт заўважыў, што Васіль Быкаў — неадназначны чалавек. Яго ўжо няма, але ён заўсёды шанаваў узнагароды, якія проста так не даюцца. «І такім чынам родзічы ўсё перакрэслілі. Мы не маем права забываць нашых людзей, нават і неадназначных, але адзначаных калісьці ў нашай гісторыі. Гэта таксама гісторыя», — сказаў ён. А факт продажу ўзнагарод беларускі лідар назваў дробяззю, негатывам, чаго не павінна быць у нашым жыцці.
Пераходзячы да асноўнай тэмы адкрытага ўрока, Аляксандр Лукашэнка павіншаваў з пачаткам навучальнага года ўсіх, хто знаходзіўся ў Палацы Незалежнасці, і тых, хто сачыў за ўрокам па відэасувязі. «Для многіх з вас гэта год развітання са школай, а нехта робіць першы крок да выбранай прафесіі або стаіць на парозе сваёй працоўнай дзейнасці. У любым выпадку ў вашым жыцці надыходзіць пераломны і лёсавызначальны перыяд. Раю вам быць акуратнымі, вельмі асцярожнымі і вельмі ўважлівымі», — сказаў беларускі лідар.
Прэзідэнт падкрэсліў, што ў гэты святочны як для школьнікаў, так і для сябе дзень ён заўсёды знаходзіць час, каб па традыцыі сустрэцца з педагогамі, школьнікамі, студэнтамі. Але ўпершыню кіраўнік дзяржавы нікуды не паехаў, паколькі на сустрэчы з піянерыяй паступіла цікавае запрашэнне пачаць новы навучальны год з адкрытага ўрока. Прэзідэнт гэтае запрашэнне прыняў, таму ўрок пройдзе па ўсіх правілах. «У такім статусе я выступаў у БДУ роўна 19 гадоў таму. І, дарэчы, многія тэмы, на якія мы тады размаўлялі са студэнтамі — аднагодкамі вашых бацькоў, да гэтага часу актуальныя. Як і тады, сёння свет ахоплены падзеямі, якія патрабуюць своечасовага тлумачэння пазіцыі дзяржавы. Пазіцыі, заснаванай на шматвяковым вопыце розных пакаленняў беларусаў, на іх гістарычным выбары, на подзвігах нашых продкаў, на прыкладах сапраўднай любові да сваёй зямлі», — расказаў Аляксандр Лукашэнка. Ён заўважыў, што дыялог пакаленняў — гэта заўсёды цікава. Ён вядзецца ўсё жыццё і кожны дзень. А з улікам фармату адкрытага ўрока ён прагучаў на ўсю краіну.
Аляксандр Лукашэнка папярэдзіў, што ўрок пройдзе ў адпаведнасці з усімі правіламі: не ў фармаце лекцыі, а з пытаннямі ад выкладчыка, у ролі якога выступіў Прэзідэнт. Якія пытанні падрыхтаваў кіраўнік дзяржавы, не ведаў ніхто.
Першае пытанне было таксама на злобу — навошта беларусам захоўваць гістарычную памяць. Адказваць на яго выпала намесніку дэкана гістарычнага факультэта БДУ Аляксандру Бурачонку. «Гісторыя — настаўніца жыцця. Для таго каб мы маглі выхаваць будучае пакаленне, патрыётаў сваёй радзімы, яны павінны ведаць, якія светлыя або не зусім светлыя старонкі гісторыі былі ў нашай рэспублікі. Без гістарычнай памяці немагчыма выхаваць сапраўды патрыётаў», — адказаў гісторык.
«Наколькі я разумею, зазірнуць у мінулае ніколі не шкодна. Без яго мы ніколі не зможам убачыць ні мінулага, ні будучага», — рэзюмаваў Прэзідэнт. У сувязі з гэтым ён пацікавіўся, ці праводзіцца чырвонай лініяй у падручніках гістарычная памяць беларусаў. Зоя Вінаградава, настаўніца гісторыі Мінскай міжнароднай гімназіі, член аўтарскага калектыву па падрыхтоўцы навучальных дапаможнікаў па гісторыі, адказала сцвярджальна. Педагог таксама заўважыла, што наперадзе яшчэ шмат працы над тым, каб падручнікі былі цікавымі і давалі магчымасць бачыць чалавека ў гісторыі. Па словах Прэзідэнта, гістарычны вопыт паказвае, што інтарэсы беларусаў не заўсёды паважалі. Ён выказаў спадзяванне: моладзь зробіць так, што з беларускай гісторыяй будуць лічыцца.
Сваё пытанне Аляксандр Лукашэнка задаў і намесніку дырэктара па навуковай рабоце Інстытута гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Станіславу Юрэцкаму: «Асабіста для вас як вучонага, чалавека прасунутага, наша гісторыя — гэта што?». «Для мяне гісторыя — гэта гісторыя маёй сям’і ў кантэксце краіны. Гэта значыць, тыя падзеі, якія прайшлі праз нашу нацыю і адбіліся на маёй сям’і. Гісторыя Беларусі — гэта гісторыя нашых сем’яў», — адказаў вучоны. Ён заўважыў, што гісторыю трэба разумець глабальна і лакальна. Па яго словах, зараз у гістарычнай навуцы важна адсачыць, як глабальныя працэсы адбіваліся лакальна, на жыцці кожнага горада, кожнай вёскі і сям’і.
Кіраўнік дзяржавы таксама пацікавіўся ў маладых вучоных і школьнікаў, чым яны ганарацца ў беларускай гісторыі. Аспірант Брэсцкага дзяржаўнага ўніверсітэта Сяргей Жук расказаў, што ганарыцца першым сімвалам незалежнасці — Сафійскім саборам у Полацку — і гісторыяй сваёй сям’і. «Мне спадабалася, што вы ганарыцеся не толькі тварэннямі нашага народа, але і сваёй сям’ёй», — заўважыў Прэзідэнт. А вучаніца Мачулішчанскай сярэдняй школы Вікторыя Шайкіна расказала пра кранальныя сустрэчы з ветэранамі Вялікай Айчыннай вайны. Школьніца прызналася, што яна ганарыцца мужнасцю і сілай беларускага народа. «Калі б не было ў нашага народа сілы волі і мужнасці, як нас мучылі паміж Усходам і Захадам, мы даўно б зніклі з гэтай карты. Аднак мы яшчэ на месцы і жывём», — заўважыў беларускі лідар.
Сваё пытанне Аляксандр Лукашэнка накіраваў і «шкоднаму выкладчыку ўніверсітэта», якім аказаўся дэпутат Ігар Марзалюк. У яго Прэзідэнт спытаў «хто мы і адкуль». «Мы з гістарычнай Русі, з адзінай купелі ўсходнеславянскай. Мы — сэрца славянскай Еўропы. Старажытнаславянская мова, зыходная матрыца славянская — яна якраз з Беларусі. Мы разам з пабрацімамі стварылі найстаражытнейшую дзяржаўную адукацыю», — адказаў гісторык. Ён падкрэсліў, што беларусы павінны ганарыцца тым, што ген здрады ў народзе быў мінімальны і ў самых складаных сітуацыях беларусы заставаліся людзьмі. Беларусь ён назваў краінай герояў, а не здраднікаў.
Аляксандр Лукашэнка трапна заўважыў, што як у кожнага чалавека, так і ў народа былі дрэнныя часы, касякі. Што было дрэннага ў гісторыі беларускага народа, ён спытаў у святара Фёдара Поўнага.
«Мы сёння вельмі шмат гаворым аб духоўнасці і патрыятызме. Але выразнага адказу я не атрымліваю. Усяго два словы — духоўнасць і патрыятызм. Сапраўдны патрыятызм спалучаны з духоўным жыццём чалавека і гістарычнай праўдай. Нельга хаваць адны факты і размахваць іншымі. У кожнага часу ёсць свае дасягненні і памылкі. Без духу пачынаецца нацыяналізм, а без праўды — усхваленне нацыяналізму», — адказаў Фёдар Поўны. Святар заўважыў, што адукацыя заўсёды стваралася для рэтрансляцыі каштоўнасцяў. Якіх — спрадвеку вырашае ўлада. «Добра, калі свая, а, прабачце, не замежная. Няма і не было нейтральнай адукацыі, якая развіваецца па-за дзяржаўнымі інтарэсамі. Няма і не было таварыстваў без ідэалогіі. Калі такое раптам здаралася, гэта была перадсмяротная агонія. Цяпер, калі ў свеце фактычна ідзе неабвешчаная трэцяя сусветная вайна супраць чалавецтва і чалавечнасці, наша сістэма адукацыі проста абавязана перагледзець нават не на ўзроўні прадметаў трансляваныя каштоўнасці, а аж да стварэння новай навукі, не проста падручнікаў», — заявіў ён. Святар нагадаў, што ў 1990-я ў ВНУ засталіся толькі дакладныя навукі (бо ўраўненне не пераробіш), а іншыя падпарадкаваліся ліберальным каштоўнасцям «паноў», якія вырашаюць лёс свету.
«Хочацца пажадаць, каб кожны, хто працуе ў ВНУ, уключыўся сам і ўцягнуў маладых людзей у актыўную працу па стварэнні навукі, якая служыць інтарэсам Беларусі, якая не прыслугоўвае, не абмяркоўвае, а творчай, якая імкнецца ўзвялічыць краіну і народ, забяспечыць росквіт, захаваць і трансліраваць традыцыйныя каштоўнасці», — сказаў Фёдар Поўны. Прэзідэнт паабяцаў падумаць над гэтай прапановай і над тымі, хто гэтым зоймецца. Будзьце таксама гатовы да гэтага«, — папярэдзіў ён.
У працяг тэмы пра «касякі ў гісторыі» Аляксандр Лукашэнка звярнуўся да тэмы Другой сусветнай вайны. Ёсць меркаванне, што за гэтыя гады на планеце было знішчана каля 50 мільёнаў чалавек. Але Прэзідэнт лічыць, што лічбы могуць быць значна большыя. Бо толькі ў Савецкім Саюзе, паводле апошніх звестак, загінула каля 30 млн, калі не больш. Мільёны чалавек страціў Кітай і іншыя дзяржавы. Аляксандр Лукашэнка канстатаваў, што ў пасляваенныя гады ўлады, магчыма, не вельмі хацелі афішыраваць вялікую лічбу страт. «Таму што гэта непрыемна для кіраўніцтва, што гінуць у цябе людзі. Вайна — гэта недахоп тых, хто нападаў, як фашысцкая Германія на чале з Гітлерам. Гэта і наш вялікі недахоп. Мы павінны пагадзіцца з тым, што не ўсё зрабілі, каб прадухіліць Вялікую Айчынную вайну», — лічыць Прэзідэнт. Аднак, па яго словах, зараз цяжка меркаваць, як было дакладна. Паколькі заўсёды над канкрэтнымі падзеямі ёсць палітычны налёт. «Таму цяжка часам улезці ў гэту гістарычную сівізну і ацаніць тыя ці іншыя падзеі», — сказаў Аляксандр Лукашэнка.
Па словах кіраўніка дзяржавы, ён разумее, што яго слухаюць вельмі розныя людзі, у кожнага ёсць сваё меркаванне, у кожнага сфарміраваны грамадзянскі светапогляд. «Лёс не раз адкарэкціруе многія погляды на жыццё. І не раз прымусіць вярнуцца да пражытага. Але мая задача як Прэзідэнта — падзяліцца з вамі не ведамі гісторыка па першай адукацыі і нават не асабістым поглядам на падзеі сённяшняга дня, а перш за ўсё палітычным вопытам», — сказаў ён. Прэзідэнт заўважыў, што тэма ўрока «Гістарычная памяць — дарога ў будучыню» актуальная як у кантэксце Года гістарычнай памяці, так і ў кантэксце апошніх падзей у Беларусі, Украіне, Расіі, у свеце ў цэлым. Ён заўважыў, што не хоча пераўтвараць гэты ўрок у класічную лекцыю, а імкнецца паставіць перад слухачамі шэраг важных пытанняў, на якія кожны адкажа сам.
«Мы самі былі гаспадарамі на сваёй зямлі»
Першае з іх — «Хто мы, беларусы? Дзе нашыя карані?» Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што гэтае пытанне выклікана словамі канцлера ФРГ аб размове з Прэзідэнтам Расіі аб дзяржаўнасці і суверэнітэце Беларусі.
«Што мы павінны разумець, калі адкрываем Асноўны Закон: нашы карані вельмі старажытныя. І з гэтых пазіцый нас ніхто не можа папракнуць. Нашы продкі пабудавалі Полацкае княства яшчэ ў дзясятым стагоддзі. Гэта святая зямля — ??калыска беларускай дзяржаўнасці. У Полацку, які быў адным з трох ключавых цэнтраў Старажытнай Русі нароўні з Ноўгарадам і Кіевам, а пазней і іншыя княствы з’явіліся, працяглы час кіравала свая дынастыя, у той час як на іншых землях княжылі кіеўскія стаўленікі. Гэта значыць, выток нашай дзяржаўнасці ўжо адрозніваўся сваёй незалежнасцю», — падкрэсліў кіраўнік дзяржавы. Ён прывёў у прыклад яшчэ адну найстаражытнейшую дзяржаву на нашых землях — Тураўскае княства. Палітычна яно было больш звязана з Кіеўскай Руссю, але мела асаблівы статус. У ім кіравалі будучыя спадчыннікі кіеўскага прастола. Гэта быў духоўна-культурны асветніцкі цэнтр на нашых паўднёвых землях. Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў: беларусы ганарацца тым, што ў нашай гісторыі была вялікая жанчына Еўфрасіння Полацкая — першая беларуская святая, асветніца, палітык. Яна валодала правам асабістага подпісу дакументаў, мела сваю пячаць. «Ці шмат вы ведаеце ў гісторыі той эпохі жанчын, якія маглі сабе дазволіць весці дыпламатычную перапіску з кіраўнікамі мужчынамі? І да яе прыслухоўваліся. А галоўнае — яна прысвяціла сваё жыццё вялікай місіі — сцвярджэнню на ўсходнеславянскіх землях, якія захраслі ў міжусобіцах, міру. І ў гэтай місіі корань беларускай міралюбнасці і добрасуседства, якія з’яўляюцца часткай нашага менталітэту, вызначаюць палітыку сучаснай Беларусі», — сказаў кіраўнік дзяржавы.
Прэзідэнт заўважыў, што Х-ХІІІ стагоддзі былі найскладанейшым часам. У Старажытнай Русі ішла барацьба за ўладу і землі. Ужо тады гэты ўнутраны разлад спрабавалі выкарыстоўваць варожыя славянам сілы на Захадзе. І падстава ў іх тады таксама была добрапрыстойная: неслі «хрысціянскія каштоўнасці». «Як? Як умеюць, як робяць гэта зараз — агнём і мячом. І што дапамагала нашым продкам выжыць у гэтай найскладанейшай геапалітычнай сітуацыі? Славянскае брацтва. Выразнае разуменне, дзе вораг, а дзе брат. Перад тварам знешняй пагрозы яны, адкінуўшы крыўды, спыніўшы звады, станавіліся плячо ў плячо для абароны агульнага дома. Так стваралася Вялікае Княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае», — падкрэсліў Аляксандр Лукашэнка. Ён звярнуў увагу, што цяпер вядзецца шмат спрэчак, чыя ж гэта была дзяржава. І нагадаў, што літоўцы прыватызавалі спадчыну гэтага дзяржаўнага аб’яднання. Але ён прапанаваў разгледзець, што ў княстве было літоўскага: «Мова — наша, на ёй напісана канстытуцыя — Статут. Пануючая вера — праваслаўе. Тэрыторыя — беларускія, украінскія і часткова рускія землі. Прычым беларускія землі і беларускі этнас былі дзяржаваўтваральныя. Народ — на 80 працэнтаў наш. Славяне. І ўсё гэта — тэрыторыя, народ, мова, культурныя традыцыі — і ёсць асноўныя атрыбуты дзяржаўнасці. Няма суверэнітэту без гэтых атрыбутаў. Няма беларускай дзяржаўнасці. Менавіта ў гэты перыяд сфарміравалася беларуская народнасць».
Кіраўнік дзяржавы звярнуў увагу, што ў час, калі на тэрыторыях Заходняй Еўропы панавала рымскае права, нашы продкі жылі па сваіх законах, не ішлі па еўрапейскую моду. А ў літоўцаў у гэты час увогуле не было пісьменства. «І хто там каго заваяваў, як некаторыя гавораць? Мы самі былі гаспадарамі на сваёй зямлі», — задаў рытарычнае пытанне ён.
Аляксандр Лукашэнка працягнуў гістарычны экскурс. Ён нагадаў, што менавіта славянская згуртаванасць дапамагла спыніць германскую агрэсію больш як на 500 гадоў. Менавіта Аршанская, Мсціслаўская харугвы разам са Смаленскай праявілі асаблівую стойкасць і мужнасць на полі Грунвальдскай бітвы. Прэзідэнт звярнуў увагу, што напісаў пра гэта польскі гісторык Ян Длугаш. «Мы яшчэ ацэнім па заслугах гэты гераічны подзвіг нашых продкаў. І я перакананы, што нашы гісторыкі, можа быць, ужо і вы, атрымаўшы адпаведную адукацыю, гэта зробіце», — падкрэсліў беларускі лідар. Ён падкрэсліў, што далей гісторыя была яшчэ цікавейшай. «Нашы ўчарашнія саюзнікі па Грунвальдскай бітве нам здрадзілі. А кажучы сучаснай мовай — падставілі. Падчас Лівонскай вайны кіруючая эліта Польскага каралеўства сутыкнула лбамі ВКЛ і Рускае царства. Нас заўсёды сутыкалі лбамі, гэта вельмі важна. Польшча захапіла ўкраінскія землі і прымусіла ВКЛ падпісаць Люблінскую унію. Ужо тады ім была патрэбна ўся наша зямля. Гэтая ідэя да гэтага часу бударажыць розумы польскіх эліт. І вось адкажыце сабе: ці можна стварыць на падмане, здрадзе, хітрасці, прыгнёце народаў трывалую дзяржаўную адукацыю? Вядома ж, не», — сказаў Аляксандр Лукашэнка. Ён заявіў, што Рэч Паспалітая — гэта яркі прыклад таго, як нельга будаваць саюзную дзяржаву. Беларускі лідар упэўнены, што нельга забіраць у народаў-саюзнікаў іх мову, культуру і веру, прыніжаць іх годнасць.
«На чым трымаецца дзяржава? На народзе. І на што можна разлічваць, калі частка народа прыніжана, грамадства духоўна і культурна расколатае? З такой унутранай палітыкай Рэч Паспалітая не магла быць трывалым дзяржаўным аб’яднаннем і прыйшла да краху. Як пачалі, так і скончылі — раздзеламі зямель паміж суседзямі», — канстатаваў Аляксандр Лукашэнка.
Наступным пытаннем ад Прэзідэнта было: што беларусам даў перыяд Расійскай імперыі, для дыскрэдытацыі якога прыкладзена нямала намаганняў замежнымі русафобамі? Па яго словах, аб’ектыўна менавіта ў гэтай дзяржаве беларусы сфарміраваліся як нацыя. Нашы продкі былі часткай трыадзінага дзяржаваўтваральнага народа імперыі: велікарусы, беларусы, маларусы. Іншымі словамі, расіяне, беларусы, украінцы. «Беларусы былі на роўных сярод гэтых магутных народаў. У Рэчы Паспалітай, калі б не яе падзелы, нас чакаў нацыянальны крах. У лепшым выпадку мы б сёння называлі сябе праваслаўнымі палякамі, як дзясяткі тысяч сучасных жыхароў Беласточчыны. Расійская імперыя таксама была нашай краінай. Мы ведалі, што жывём на сваёй зямлі, і ў 1812 г. змагаліся за яе супраць войскаў аб’яднанай Напалеонам Еўропы», — сказаў ён. Але Аляксандр Лукашэнка заўважыў, што ў Расійскай імперыі не ўсё было ў шакаладзе для беларусаў, было шмат недахопаў і цяжкіх перыядаў.
Па словах кіраўніка дзяржавы, Еўропа традыцыйна несла свае каштоўнасці: міфічную свабоду, роўнасць і брацтва. Зноў мячом і хітрасцю, іграючы на мроях апалячанай шляхты аб аднаўленні польскай дзяржавы. «Але нашы продкі ваявалі не за Рэч Паспалітую, а за сваю Айчыну разам з рускім войскам. І гэтая вайна і для нас, і для рускіх — айчынная, што б там ні казалі ліберальныя празаходнія гісторыкі», — заўважыў ён.
Крыху больш за стагоддзе мінула — ізноў на нашу шматпакутную зямлю прыйшла вайна. Першая сусветная. І зноў з Захаду. Да гэтых бед дадаліся рэвалюцыйныя ўзрушэнні, акупацыя, эканамічная разруха. «А што нашыя суседзі ў асобе польскіх эліт? Развязалі польска-савецкую вайну, зноў з той жа ідэяй — прыхапіць кавалак нашых земляў. І амаль удалося. Практычна 20 гадоў беларускі народ быў разарваны па-жывому Рыжскім мірным дагаворам. У Заходняй Беларусі нашы продкі зноў апынуліся пад пугай польскіх паноў: паланізацыя, канфесійны і сацыяльна-эканамічны прыгнёт», — нагадаў Аляксандр Лукашэнка. Па яго словах, дзіўна, як беларусы выжылі ў гэтым віры падзей, больш за тое, пачалі будаваць сваю нацыянальную дзяржаўнасць. «І заўважу: на савецкай аснове, а не пад ботам кайзера, як гэта спрабавалі зрабіць асобныя дзеячы БНР, якая так і засталася дзяржавай на паперы», — падкрэсліў Прэзідэнт. Менавіта тады, у гэты супярэчлівы і смутны час, Беларусь стала адной з рэспублік — заснавальніц Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік — наймагутнейшага дзяржаўнага аб’яднання, якое стала рэальнай альтэрнатывай заходняму капіталістычнаму светаўладкаванню.
Па словах Аляксандра Лукашэнкі, да Вялікай Айчыннай вайны ў СССР было нямала зроблена для Беларусі, краіна адраджалася, хаця, як і заўсёды, былі недахопы і нават сістэмныя памылкі. Адна з іх — выбудоўванне ваеннай стратэгіі ва ўмовах пагрозы вайны. «Далёка не ўсё было зроблена, каб калі не прадухіліць вайну, то больш эфектыўна адбіць удар нямецка-фашысцкай арміі і зрабіць яе прасоўванне вельмі цяжкім. Мы дапусцілі галавацяпства. І нам гэта каштавала мільёнаў жыццяў», — сказаў ён.
Наступнае пытанне ад Прэзідэнта тычылася таго, што беларуская моладзь ведае пра савецкі час. Ён растлумачыў, чаму задае гэтае пытанне. Справа ў тым, што за гады перабудовы і развалу Савецкага Саюза на гэты перыяд выліты цэбары бруду. «Усё было аплявана — Вялікая Перамога, вялікія дасягненні ў культуры і мастацтве, прарывы ??ў навуцы і тэхніцы. Савецкі Саюз развалены, памяць аб ім знявечаная. А гэта ж была краіна, якую будавалі вашы дзяды і прадзеды, якую паважалі ў свеце, з якой лічыліся і дасягненні якой — такія як першы палёт у космас, стварэнне першага ядзернага рэактара, першай ЭВМ і многія іншыя — узрушылі свет. Мы былі ў гэтым плане лідарамі. Ні адно пытанне ў свеце не вырашалася без Савецкага Саюза. І гэта двухпалярнасць балансавала планету», — заўважыў кіраўнік дзяржавы. Ён падкрэсліў, што менавіта за савецкім часам былі вернуты беларускія тэрыторыі. А ўжо ў сучаснай Беларусі вярнулі ў каляндар важную дату гісторыі — 17 верасня 1939 года — Дзень уз’яднання беларускага народа пасля дзесяцігоддзяў польскай акупацыі. «Цяпер гэта наш Дзень народнага адзінства, які мы хутка будзем адзначаць. Таму што мы ўсё памятаем», — сказаў Прэзідэнт.
Ён зрабіў акцэнт на тым, што беларусы захавалі і гістарычную праўду аб Другой сусветнай і Вялікай Айчыннай войнах. У Беларусі памятаюць бяспрыкладную гераічнасць шматнацыянальнага савецкага народа, дзякуючы якому выстаялі ў гэтых страшных выпрабаваннях. «І не забыліся, што менавіта заходнія дэмакратыі выгадавалі нацысцкага монстра — фашысцкую Германію, каб сцерці Савецкі Саюз. Гэта трагічная старонка нашай гісторыі. Беларускі народ перажыў сапраўдны генацыд. Яго маштабы нам яшчэ трэба асэнсаваць, ацаніць і прадставіць свету», — заўважыў кіраўнік дзяржавы. Ён запытаў, ці ўсе ведаюць імёны герояў, якія спынілі нацысцкую машыну смерці? Ведаюць, у гонар каго названы нашы вуліцы? Толькі сярод ураджэнцаў Беларусі 73 поўныя кавалеры ордэна Славы, 449 Герояў Савецкага Саюза, у тым ліку 4 двойчы Героя: Іван Якубоўскі, Сцяпан Шутаў, Павел Галавачоў, Іосіф Гусакоўскі. Па словах Прэзідэнта, пра сваіх аднагодкаў-герояў маладыя людзі дакладна павінны ведаць: Еўфрасіння Зянькова, Зінаіда Партнова, Марат Казей, Барыс Царыкаў і іншыя.
«Што да ацэнкі савецкага перыяду ў цэлым. Аб чым замоўчваюць неаліберальныя эліты? Пра тое, што менавіта ў савецкі час быў сфарміраваны эканамічны, сацыяльна-культурны, навуковы патэнцыял, за кошт якога дагэтуль жывуць і развіваюцца многія постсавецкія краіны. І скажыце мне: што, мы павінны былі разбурыць усё гэта? Так, як зрабілі нашы суседзі па ўказцы заходніх дарадцаў?» — задаў рытарычнае пытанне Аляксандр Лукашэнка. Ён прызнаўся, што стаў «таталітарным дыктатарам», калі адмовіўся праводзіць палітыку і пісаць падручнікі пад дыктоўку Захаду. Беларускі лідар прапанаваў паглядзець на сучасныя Прыбалтыку, Украіну, дзе закінутыя заводы і фабрыкі, назаўжды страчаныя ўнікальныя кампетэнцыі і навыкі: «Чаму? Таму што яны сталі рынкам збыту прадукцыі заходніх вытворчасцяў і таннай працоўнай сілай для іх карпарацый. І чым гэтыя людзі адрозніваюцца ад тубыльцаў і туземцаў у еўрапейскіх каланіяльных імперыях? Гэтыя літоўцы, частка ўкраінцаў. Толькі тым, што надзелі на сябе нацысцкія мундзіры і ваююць з помнікамі, якія не могуць адказаць. Помнікі маўклівыя, але ж мы жывыя людзі. Мы павінны на гэта рэагаваць. Падобныя рэчы — вайна з помнікамі і не толькі — пачыналіся і ў Беларусі, але ў 90-я ўдалося гэта спыніць», — канстатаваў кіраўнік дзяржавы.
Сучаснай гісторыі на адкрытым уроку ў Прэзідэнта таксама ўдзялілі ўвагу. Ён звярнуў увагу: зараз мы жывём і не ведаем, што будзе. Вайна каля парога. Па яго словах, як неаднойчы ў нашай гісторыі так званыя заходнія партнёры сутыкнулі лбамі тры брацкія народы — беларусаў, рускіх і ўкраінцаў. «Нас гэта не ўпрыгожвае. У нас што, мазгоў няма ці не было?! Чаму мы дазволілі нас сутыкнуць? І зноў на гарызонце — хто — тыя ж польскія эліты. Карыстаючыся сітуацыяй, узнаўляюць новую Рэч Паспалітую. Ужо юрыдычна аформілі свае асаблівыя прывілеі ва Украіне», — адзначыў ён.
Прэзідэнт упэўнены, што цяпер Польшчы і Украіне па дарозе, і ўсё выглядае так, быццам Польшча «забылася» пра свае тэрытарыяльныя прэтэнзіі да Украіны, пра Валынскую разню, а Украіна даравала ўсё, што палякі рабілі на сваіх, як яны і зараз лічаць, усходніх «крэсах». Па яго словах, па гэтым шляху польскі ўрад нажываецца на бежанцах і ўзмацняе сваю вагу ў Еўропе. Украіна ж падае ў бездань. «Украінскі народ банальна рабуюць. Усё паўтараецца. Як у Першую сусветную і Вялікую Айчынную, з Беларусі эшалонамі вывозілі лес, торф, жывёлу, збожжа. Дык з Украіны сёння вязуць чарназём, збожжа і іншыя рэсурсы. Куды? Думаеце, карміць бедную Афрыку. Не, усё гэта вязуць у багатую Еўропу», — заўважыў Аляксандр Лукашэнка.
Наступнае пытанне ад Прэзідэнта было прысвечана міжнароднай тэматыцы. Ён запытаў, што такое Еўрапейскі Саюз. У так званых незалежных крыніцах вам расказваюць, што гэта аб’яднанне суверэнных дзяржаў. «Я вас малю. Ковід паказаў, калі прымаліся рашэнні па закрыцці межаў, увядзенні лакдаўнаў, размеркаванні паміж краінамі дапамогі, хто галоўны і ў каго якія правы. А галоўны нават не ў Бруселі. Гегемон знаходзіцца за акіянам. Хоць, дакладней сказаць, знаходзіўся. Свет ужо не будзе ранейшы. ЗША больш не манапаліст на прыняцці рашэнняў за іншыя краіны і кантыненты. Аднапалярны парадак разбураецца, і ўзнікаюць новыя цэнтры сілы: гэта і Кітай, і Індыя, Расія, краіны Блізкага Усходу, Лацінскай Амерыкі. Свет прачынаецца», — растлумачыў ён. Па словах Прэзідэнта, спрабуючы ўтрымаць кантроль, з сусветнага паліцэйскага ЗША ператвараюцца ў сусветнага тэрарыста. Яны ўсё руйнуюць, што і з’яўляецца відавочнай прыкметай крызісу і слабасці. «Мы гэта назіраем у сённяшніх істэрыках — афганскай, украінскай, тайваньскай і іншых. Гэта не палітыка. Гэта марадзёрства, прычым па ўсім свеце. Пакутуюць у тым ліку і самыя адданыя, гатовыя выканаць любую волю гаспадара, сатэліты», — канстатаваў кіраўнік дзяржавы. Ён таксама звярнуў увагу, што Заходняй Еўропе ўнушаюць, што яна з’яўляецца суб’ектам вялікай палітыкі, але гэтая суб’ектнасць абарочваецца шматразовым ростам цэн на энерганосьбіты, рэкорднай інфляцыяй. Як заўважыў Аляксандр Лукашэнка, фактычна Еўропа стаіць на парозе наймагутнейшага за ўсю сучасную гісторыю харчовага крызісу.
Прэзідэнт падкрэсліў, што многія задаюцца пытаннем: а што далей, што будзе з Украінай? Гэта ж побач. «І справа не ў тым, што побач. Гэта ж нашы людзі. І справа не ў тым, што яны славяне. Мы ўжо кроўна звязаны з украінскім народам. Далей ніхто не ведае, але асцерагаемся, што можа гэта прывесці да самага страшнага сутыкнення. Не дай бог, з самай страшнай зброяй», — сказаў ён. Па яго словах, амерыканцы ніколі не сыдуць, каб не скарыстацца гэтым шанцам. Таму, беларускі лідар падкрэсліў, што Расія па вызначэнні не можа прайграць.
«Вінавацяць, што Расія агрэсар, ды і мы заадно. Ды не. Калі б тады не пачалася прэвентыўная спецыяльная аперацыя, па Беларусі перш за ўсё быў бы нанесены ракетны ўдар. Я пра гэта шмат гаварыў, паказваў, дзе былі ўстаноўлены чатыры дывізіёны гэтай зброі, якой гатовы былі нанесці ўдар па поўдні нашай краіны. Збольшага таму, што там яшчэ знаходзіліся не выведзеныя пасля вучэння расійскія войскі. Ды і нас трэба было ўцягнуць у гэту вайну», — растлумачыў кіраўнік дзяржавы. Паводле яго слоў, за 30 хвілін да аб’яўлення спецыяльнай ваеннай аперацыі расіяне падавілі гэтыя пункты. Аляксандр Лукашэнка расказаў, што гэтыя пункты былі размешчаны па ўсім перыметры граніцы і з Расійскай Федэрацыяй. Да гэтага рыхтаваліся. І не ўкраінцы. «Да гэтага рыхтаваліся там — на Захадзе, у ЗША. І яны будуць даціскаць гэтую сітуацыю. Рабіць усё для таго, каб на калені паставіць Расію. А Расія не можа ўстаць на калені», — адзначыў Аляксандр Лукашэнка. Па яго словах, у гэтай рэальнасці ўсе, хто кінуў выклік несправядліваму аднапалярнаму светаўладкаванню, прапануе краінам Еўрасаюза будучыню. «Не ўсе ж там ідыёты, усе цудоўна разумеюць, дзе шчасце ЕС і ўсёй Еўропы. Тут, у Еўразіі. Усё ёсць для таго, каб аб’яднацца і стаць самым магутным і ўплывовым цэнтрам на ўсёй планеце. А чаму не ідуць на гэта? А не пускаюць. Амерыканцы павязалі па руках і нагах. І не трэба, каб дагадзіць Вашынгтону і ва ўрон сабе, адгароджвацца санкцыйнымі заслонамі і сталёвымі платамі. У сучасным свеце адгарадзіцца платамі не атрымаецца», — сказаў Прэзідэнт. Ён расказаў, што, па звестках палякаў, на пачатак жніўня нават ва ўмовах пабудовы сцяны на той бок перайшло каля 7 тыс. мігрантаў.
«У іх (заходніх краін. — Заўв.) інтарэсах захаваць узаемавыгадны гандаль, навуковае і тэхнічнае супрацоўніцтва, сумесныя шляхі ў Азію, да новых рынкаў. Мы разам жывём на адным кантыненце. І толькі нам вырашаць, як выбудоўваць адносіны паміж нашымі народамі і дзяржавамі», — канстатаваў ён.
Аляксандр Лукашэнка ўпэўнены, што рана ці позна свет стане шматпалярным. Пытанне толькі ў тым, як мы да гэтага прыйдзем. «Не хацелася, каб праз гарачую вайну. Войны зараз будуць мець гібрыдны характар. Да гэтай шматпалярнасці мы прыйдзем, але хацелася б больш-менш мірна», — канстатаваў ён.
Беларускі лідар пералічыў тэндэнцыі, якія, мякка кажучы, нічога добрага свету не прадказваюць. Першая — беспрэцэдэнтнае выкарыстанне санкцый як інструмента вялікай палітыкі і эканомікі. Другая — палярызацыя грамадства, радыкалізацыя і канфліктнасць усяго глабальнага парадку дня. «Свет ліхаманіць ад узрушэнняў — пачынаючы з ЗША і заканчваючы Шры-Ланкай і Іракам. За апошняе дзесяцігоддзе вырасла колькасць пратэсных выступленняў. Знутры краіны разбураюцца», — заўважыў кіраўнік дзяржавы. Трэцяя тэндэнцыя — чарада пандэмій і прыродных катаклізмаў. Аляксандр Лукашэнка прывёў апошні прыклад — катастрафічная засуха ва ўсёй Еўропе на фоне энергетычнага крызісу, падпаленыя лясы. Чацвёртая — дэмаграфічныя выклікі: міграцыя, старэнне насельніцтва. Пятая — глабальная мілітарызацыя, рост ядзернай пагрозы, эскалацыя напружанасці. Па словах кіраўніка дзяржавы, гэта вельмі дрэнны сцэнарый.
«Паўтару: нам, беларусам, вайна не патрэбна. Занадта шмат выпрабавалі за сваю шматвяковую гісторыю. Дастаткова напакутаваліся. Ліміт войнаў і рэвалюцый вычарпаны. Мы ўсе з вамі адзначалі ў першай частцы нашага ўрока: нашы карані ў нашай міралюбнасці, у нашым дабры. Мы ніколі не ставілі перад сабой мэту ў кагосьці нешта адсячы, землі забраць, адабраць нейчае багацце. Ніколі ў нас не было. І мы будзем адданыя гэтаму», — канстатаваў Аляксандр Лукашэнка. Аднак ён заўважыў, што мы знаходзімся ў эпіцэнтры супрацьстаяння Захаду і Усходу. І каб захаваць сябе, сваю зямлю, неабходна і свае, і чужыя ўрокі гісторыі. «Вось для чаго патрэбны ўрокі гісторыі! Для сённяшняга. Яны вучаць галоўнаму: пад вонкавым кіраваннем суверэнітэту няма. Кіраваць павінны самі. А без суверэнітэту няма дома, няма сям’і, няма будучыні. Ні ў кога з вас. Зноў будуць вучыць польскай ці нейкай мове, і паспрабуйце чагосьці ляпнуць на рускай ці беларускай», — звярнуў увагу беларускі лідар.
Ён заўважыў, што, нягледзячы на ??сваю даросласць і самадастатковасць, маладыя людзі пакуль яшчэ абапіраюцца на старэйшае пакаленне. «Час няпросты, але побач з вамі пакаленне, неаднойчы выпрабаванае на трываласць. Нас выпрабоўвалі і ламалі. Мы вас не падводзілі і не падвядзём. І вы нас, а галоўнае сябе, не падвядзіце ў будучыні. Што б ні адбывалася, мы будзем разам берагчы і развіваць нашу дэмакратычную, суверэнную, эканамічна моцную дзяржаву. Міралюбівую Беларусь, у гербе і гімне якой няма ніводнага агрэсіўнага слова і сімвала, але ёсць гістарычная памяць гераічных перамог на славу Радзімы. Памяць, якой мы ганарымся, якая з’яўляецца для нас дарогай у будучыню, якая напаўняе нашы сэрцы любоўю да роднай зямлі. Наш шлях — святы. Мы павінны прытрымлівацца той талерантнасці, якая падорана нам продкамі. І мы будзем заўсёды прытрымлівацца гэтага курсу. І калі нехта са зброяй у руках унутры або звонку паспрабуе гэты курс зламаць, мы адкажам. Як гэта было зусім нядаўна», — звярнуўся да моладзі Прэзідэнт.
Трэцяя частка адкрытага ўрока была прысвечана адказам Прэзідэнта на пытанні аўдыторыі. Адзін са студэнтаў закрануў тэму даверу да праўладнай інфармацыі, звярнуўшы ўвагу, што большасць не жадае яе ўспрымаць. Але кіраўнік дзяржавы з ім не пагадзіўся. «Калі нехта не ўспрымае праўладную інфармацыю, ды Гасподзь з вамі», — падкрэсліў ён. Прэзідэнт растлумачыў, чаму трэба давяраць дзяржаўнай пазіцыі на прыкладзе сітуацыі з каранавірусам. «Вось тут я магу пагадзіцца, што каля паловы маю пазіцыю не ўспрынялі. Усе крычалі, нават ва ўрадзе: зачыняемся, сыходзім усе на аддаленку, універсітэты зачыняем, ніхто не варушыцца. Памятайце маю фразу — жэрці што будзеце? І калі б тады мы зачыніліся, нас бы сёння не ўспрымалі. У нас была б сітуацыя горшая, чым ва Украіне. Але вы ж тады мне не паверылі, не ўспрымалі тое, што я кажу, — заўважыў ён. — А я, сціснуўшы зубы, ішоў, праводзячы сваю палітыку», — расказаў ён. Як пацвердзіла практыка, такая пазіцыя аказалася правільнай. Аляксандр Лукашэнка лічыць, што да ўсіх пытанняў трэба падыходзіць вельмі ўзважана.
Адзін з удзельнікаў урока папрасіў Прэзідэнта растлумачыць, што значыць дэнацыфікацыя. Ён адказаў так, як сам гэта разумее: «Вы шмат чуеце: нацыяналізм, нацызм, фашызм, дэнацыфікацыя Украіны. Калі паслухаць мяне, Пуціна, рускіх ці беларусаў, мы нацыяналісты. Гэта нармальна. Нацыяналіст — гэта той, які хвалюецца за сваё, за суверэнітэт, незалежнасць, за сваю мову, культуру і іншае. Я — за. Нацыст — гэта нацыяналіст горшай закваскі, які перабольшвае сваю нацыю, зневажае, абражае, выцірае ногі аб іншых», — растлумачыў Прэзідэнт. У прыклад ён прывёў Барака Абаму, якога назваў крайнім нацыяналістам. Але ўжо крайнія нацысты тыя, якія абражалі, зневажалі і гэтак далей. Аляксандр Лукашэнка працягнуў, што крайняя форма нацызму — гэта фашызм, калі ўжо бяруць у рукі зброю. «А дэнацыфікацыя — гэта спыненне гэтага фашызму ў будучыні і нацызму ў сучаснасці. Да чаго Украіна падышла. А цяпер ужо можна сказаць, што з’явіліся парасткі, намеры фашызму ва Украіне. Калі бяруць зброю, „біце, рэжце рускіх“, ролікі здымаюць у інтэрнэце, адразаюць рускім галаву. Гэта фашызм», — растлумачыў ён. Таксама беларускі лідар звярнуў увагу, што была і ёсць галоўная праблема — дэмілітарызацыя Украіны. «Каб там натаўцы не размясцілі самае сучаснае ўзбраенне ракетнае, у тым ліку з ядзернымі боегалоўкамі. Таму мы ў гэтым плане абсалютна падтрымліваем Расію. І да гэтага часу кажу — трэба сесці за стол перагавораў, каб не было горш. Каб Украіна, Беларусь, Прыбалтыка і нават палякі не ператварыліся ў тэатр ваенных дзеянняў і каб нас не сцерлі з зямлі. Мы гэта перажывалі і як Фенікс з попелу адраджаліся. Ну дык хопіць ужо. Трэба спыніцца», — канстатаваў беларускі лідар.
У кіраўніка дзяржавы таксама пацікавіліся, як гэта — быць Прэзідэнтам. Аляксандр Лукашэнка адказаў, што няма больш цяжкай работы, чым прэзідэнцкая. Гэта не работа — гэта служба. «Калі ты як Прэзідэнт не можаш сабе дазволіць быць у водпуску. Ненармаваны рабочы дзень. Ты проста прывязаны да сваёй работы. Цябе могуць у любым пункце знайсці», — сказаў ён. Кіраўнік дзяржавы параіў кожнаму, перш чым замахвацца на працу ва ўладзе, усё сур’ёзна ацаніць. «Ты як вавёрка ў коле круцішся. Шмат хто кажа: столькі гадоў, як ён можа? А да гэтага прывыкаеш. Думаю, добра, заўтра я не Прэзідэнт. А што я буду рабіць? Добра, прачнуўся, прабегся на лыжах, лыжаролерах, у хакей пагуляў, а далей што? Я ўжо не ўяўляю жыцця без гэтага „вавёрчынага“ кола. Прэзідэнт — гэта не чалавек, гэта машына», — падзяліўся Аляксандр Лукашэнка.
Падчас размовы з моладдзю кіраўнік дзяржавы запэўніў, што пры ім краіна не пазбавіцца незалежнасці і ён ні ў якім разе не пойдзе на такі крок. «Як можна здрадзіць таму, што ты сваімі рукамі склейваў не адно дзесяцігоддзе? Гэта немагчыма пры цяперашнім Прэзідэнце. Трымайце краіну. Гэта наш кавалак зямлі!» — заклікаў Аляксандр Лукашэнка. Ён выказаў упэўненасць, што ў Расіі і яе кіраўніцтва няма імкненняў далучыць Беларусь. Наадварот, краіны ўзаемавыгадна супрацоўнічаюць. Беларусь атрымлівае энергарэсурсы па выгадных коштах. У сваю чаргу і Беларусь аказвае падтрымку Расіі. «Нафту прадаюць нам зараз так, як сабе ў Расіі. І дапамагаюць. Рынак адкрылі. Усё, што мы вырабляем, можам прадаць на высокапрыбытковым, маржынальным расійскім рынку. Гэта значыць, яны і справай паказваюць, што гатовы выбудоўваць з намі адносіны. Але і мы подласцей не дазвалялі ў дачыненні да Расіі. Калі ўсе баяліся нешта сказаць падчас аперацыі гэтай, я сказаў: так, мы з Расіяй, і я не дазволю страляць у спіну рускім. Мая была пазіцыя адназначная. Я ніколі не маўчаў. Я адкрыта займаў гэтую пазіцыю. Але я адразу сказаў, што не хачу, каб вы і мае дзеці ваявалі ва Украіне. Яны ваююць там? Не», — акцэнтаваў увагу Аляксандр Лукашэнка.
Маладых людзей актыўна цікавіла і сітуацыя ва Украіне. Прэзідэнт выказаў меркаванне, што там хутка будзе развязка. І залежыць гэта ўжо не ад Прэзідэнта Украіны. «Залежыць ад ваенных. Яны гінуць там. Яны бачаць, што гэта бесперспектыўна. Заходняя Украіна — палякі ўжо рукі паціраюць. Украіну дзеляць. Толькі вайскоўцы могуць рубам ударыць і сказаць: «Не, давайце будзем дамаўляцца, бо Украіну сатруць з зямлі!» — растлумачыў ён. Аляксандр Лукашэнка ўпэўнены, што там ужо спее канфлікт паміж Прэзідэнтам Украіны і вайскоўцамі.
Кіраўнік дзяржавы падкрэсліў, што для ўстойлівага развіцця краіны важныя цішыня і спакой, каб не было «заварушкі» накшталт вайны. Менавіта таму Беларусь выступае за шматпалярны свет. «Нам трэба спакойна, убудаваўшыся ў светапарадак, жыць і працаваць. Вось наша палітыка. Таму мы за шматпалярны свет, таму што ён больш устойлівы», — сказаў ён.
Прэзідэнт адказаў на пытанне аб развіцці імпартазамяшчэння ў сувязі з санкцыямі. Па яго словах, у краіны няма іншага выйсця, неабходна сваё. «Калі сваё ёсць, мы незалежныя. Гэта вельмі важнае пытанне. Пытанне нумар адзін, асабліва ў прамысловасці. Усе мае цяпер паездкі звязаны менавіта з імпартазамяшчэннем», — расказаў ён.
Адказваючы на ??пытанні ўдзельнікаў адкрытага ўрока, Прэзідэнт паабяцаў у найбліжэйшы час прыняць рашэнне адносна збеглых, якія хочуць вярнуцца ў Беларусь. Ён плануе прымеркаваць гэта да Дня народнага адзінства, які будзе адзначацца 17 верасня. «Важней, каб вы на сваёй зямлі жылі. У вас вось збеглыя і вашы знаёмыя рванулі за мяжу. А вы ведаеце, колькі назад зараз просіцца? Не ведаеце. Ну, мы ім не зачынялі ўезд, але яны баяцца і вярнуцца некаторыя, якія накасячылі. Таму што з законам непарадкі — а раптам з іх спытаюць. У найбліжэйшы час я адкажу на гэтае пытанне. Якраз 17 верасня — Дзень народнага адзінства — блізка. Мы разгледзім некаторыя пытанні (не жадаю загадзя анансаваць іх) і прымем адпаведнае рашэнне. Але гэта прымем мы, на сваёй зямлі», — заявіў Аляксандр Лукашэнка.
Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што ўсе мерапрыемствы па захаванні гістарычнай памяці, якія моладзь захоча правесці, будуць праведзены. Па законе і не ў разрэз з патрабаваннямі нашай дзяржавы. З улікам наяўнасці ў нас грошай і часу. Прэзідэнт расказаў, што ў свой час сам быў камсамольскім лідарам, а нядаўна прадстаўнікі БРСМ прапанавалі паўдзельнічаць у рэканструкцыі мемарыяльнага комплексу «Хатынь». І Аляксандр Лукашэнка адразу падтрымаў гэтую прапанову і даў неабходныя даручэнні. Ён успомніў, як сам у маладосці працаваў у будатрадах і за лета зарабляў на два камплекты адзення, каб два наступныя семестры было ў чым хадзіць. Сям’я жыла небагата, і Аляксандр Лукашэнка стараўся сам сябе забяспечыць, дапамагчы маці. Адна з удзельніц беларуска-расійскага праекта «Цягнік памяці» пацікавілася ў кіраўніка дзяржавы, ці будзе гэта ініцыятыва падтрымана ў далейшым і якое развіццё яна можа атрымаць. «Цягнік Памяці» мы не адменім, ён будзе калясіць па тэрыторыі Расіі і Беларусі. Калі вы створыце нешта падобнае ў Беларусі і будзеце расіян запрашаць сюды і разам паедзеце з партызанскай зямлянкай да Уладзівастока на сваім цягніку, я таксама гэта падтрымаю. Ну трэба ісці далей. Хай гэта будзе пачатак. Ідзіце далей у зносінах з расіянамі, іншай моладдзю — украінцамі, палякамі, хтосьці захоча з Літвой і гэтак далей. Сумесныя злёты, сустрэчы, спартыўныя мерапрыемствы — формаў шмат. Прапануйце — разгледзім, упэўнены, што падтрымаем«, — сказаў Аляксандр Лукашэнка. Ён падкрэсліў, што Беларусь прадоўжыць запускаць новыя сумесныя праекты з Расіяй: «Сумесных праектаў з Расіяй мноства: пачынаючы ад ваенна-стратэгічных і заканчваючы звычайнымі, зямнымі. Будаўніцтва беларускіх партоў пад Санкт-Пецярбургам і ў Мурманску, у іншых месцах, сумесныя праекты па імпартазамяшчэнні — вялізныя, вось зараз прыкладна пад $2 млрд Расія выдзяляе нам на гэтыя сумесныя праекты. Таму праектаў будзе процьма».
Асобна школьнікаў хвалявала пытанне ўступнай кампаніі. Прэзідэнт прызнаўся, што заклапочаны вырашэннем пытання аб тым, як усё ж арганізаваць правядзенне ў Беларусі ўступнай кампаніі: «Мы да наступнай уступнай кампаніі павінны вызначыцца, як вы будзеце здаваць іспыты. Або гэта будзе ЦТ, дзе вас будуць як аўчарак нацягваць на нешта. Або гэта будзе вусная гутарка, як раней, дзе перад табой будзе чалавек. Але з небяспекай карупцыі — хтосьці камусьці заплаціў і гэтак далей. І вось я заклапочаны сёння гэтым — як адабраць. А там ужо вас выкладчыкі навучаць, калі вы хочаце. Я бачу вельмі вялікі недахоп ЦТ. Усе недахопы гэтага працэсу я ведаю. І станоўчае я ведаю», — заўважыў беларускі лідар. Ён расказаў, што з моманту ўвядзення ў Беларусі ЦТ ён асабіста трымаў на кантролі гэта пытанне, тэсты не раз шліфавалі, каб пытанні не былі занадта мудрагелістыя і не выходзілі за рамкі сярэдняй школы. Таму на нарадзе, якая прайшла нядаўна па гэтым пытанні, адказным асобам было даручана дапрацаваць наяўныя падыходы, каб прыняць канчатковае рашэнне.
Адзін са студэнтаў у час размовы з кіраўніком дзяржавы вырашыў падвесці да свайго пытання анекдотам: «Ёсць такі анекдот. Зрабіў сабе хлопец майку з партрэтам Гітлера ў сэрцайку — прыляцела некалькі ўдараў па галаве, збілі да паўсмерці, а ён яшчэ з пакоя не выйшаў». Па словах хлопца, зараз гэты анекдот ужо можа здацца не такім смешным. Ён расказаў Прэзідэнту аб заўважанай тэндэнцыі: паводле яго назіранняў, маладыя людзі зараз усё часцей па-іншаму ацэньваюць падзеі мінулага стагоддзя, а некаторыя нават лічаць, што палітыка Гітлера ў адносінах да іншых народаў была правільнай. «Гэта проста адмарожаныя людзі, — адказаў кіраўнік дзяржавы. Гэта проста мярзотнікі, якім проста ў галаву ўбілі гэта. Вось яны і прытрымліваюцца такога пункту гледжання. Чалавек імгненна ўсё разумее, калі з ім такое дрэннае адбываецца», — канстатаваў Аляксандр Лукашэнка. Ён прывёў паралель са смяротным пакараннем. Тым, хто выступае за адмену смяротнага пакарання, Прэзідэнт прыводзіць жудасны прыклад: «Мярзотнік забіў дзяўчыну, расчляніў, на кавалкі пасек, у ванну закінуў і вадой заліў. І калі мне пачынаюць распавядаць пра неабходнасць адмены смяротнага пакарання, я прыводжу гэты прыклад і пытаюся ў гэтых людзей: „Ты як бы паступіў, калі б з табой гэта адбылося?“ „Пытанняў няма — смяротнае пакаранне і гэтак далей“. Дык вось пра Гітлера. Калі яны лічаць, што Гітлер меў рацыю, крый божа, яны адчуюць тое, што і бацькі, калі закопвалі іх малых», — сказаў кіраўнік дзяржавы.
Аляксандр Лукашэнка паабяцаў, што зробіць усё, каб беларусы жылі ў мірнай і спакойнай краіне. Каб моладзь рэалізавала свае задумы. «Я не хачу, каб вы ваявалі. Мы будзем ваяваць (я разам з вамі як галоўнакамандуючы) толькі ў адным выпадку: калі наша нацыянальная бяспека будзе пастаўлена пад пагрозу. А гэта тады, калі мы будзем падвергнуты нападу з боку іншых дзяржаў. Усё! Тады, хлопцы, рыхтуйцеся ўсе. Я наперадзе, вы — за мной. Я гэта не хаваю, але не дай бог!» — сказаў Прэзідэнт.
Кіраўнік краіны чарговы раз параіў моладзі ўсё рабіць своечасова: «Не адкладвайце на заўтра ні ў якім разе, таму што вас заўтра захліснуць новыя праблемы. І тое, што вы не вырашылі ўчора і сёння, магчыма, будзе не вырашана і заўтра, і паслязаўтра: узнікнуць новыя праблемы, новыя пытанні, новыя задачы давядзецца вырашаць. Таму вось мая вам парада: наперад, наперад, наперад. Не адцягвайцеся на трэцярадныя і нават другарадныя пытанні».
Валерыя СЦЯЦКО
Фота: БелТА
Сумесныя праекты ядзерных тэхналогій.
У парадку дня — зацвярджэнне Канцэпцыі нацбяспекі і Ваеннай дактрыны.
