У канцы восені ў Задуб'і адкрывалі памятны знак, прысвечаны трагічным падзеям 1943—1944 гадоў. Тады палескую вёску, размешчаную сярод лясоў, палілі карнікі. Гэта рабілі двойчы: адзін раз у канцы 43-га года, другі — у пачатку 44-га. За два разы акупанты знішчылі 149 хат, забілі 48 жыхароў. Помнік быў і да гэтага, а цяпер вырашылі зрабіць яшчэ адзін, больш сучасны, відовішчны, інфармацыйны. Пры падрыхтоўцы да адкрыцця памятнага знака звярнуліся да гістарычных звестак. Высветлілася, што іх беражліва захоўвае мясцовы бібліятэкар, яна ж стараста вёскі, Ірына Валасюк.
Адных старастаў вёсак выбіраюць на сходах па прапановах жыхароў, іншых настойліва рэкамендуе сельскі Савет. У выпадку з Ірынай Валасюк выйшла крыху інакш. Паводле слоў старшыні Малькавіцкага сельвыканкама Таццяны Літвіновіч, Ірына Барысаўна даўно была тут нефармальным лідарам. Яна загадвае сельскім клубам-бібліятэкай, вакол яе будуецца ўсё грамадскае жыццё населенага пункта. Яе вылучэнне на пасаду старасты стала фармальным прызнаннем нефармальнага статусу.
— Большая частка жыхароў Задуб'я — пенсіянеры, — гаворыць кіраўнік мясцовай улады. — Ірына Валасюк жыве тут даўно, кожнага ведае, да ўсіх мае свой падыход. Палова вёскі — яе чытачы, яшчэ частка — удзельнікі мастацкай самадзейнасці. Вясковы клуб не прастойвае, служыць сапраўдным культурным асяродкам. Гэта адчуваецца на любым мерапрыемстве, асабліва калі летам праводзім свята вёскі. У Ірыны Барысаўны ёсць матэрыялы, звесткі пра кожнага чалавека: яго таленты, захапленні, заслугі. Таму і атрымліваюцца змястоўныя сцэнарыі мерапрыемстваў, таму і выказваюць людзі падзяку за арганізаванае свята. Калі ні зойдзеш увечары ў клуб, там абавязкова сустрэнеш людзей, а гэта самае важнае — падсумоўвае Таццяна Літвіновіч.
Ірына Валасюк расказала, што працуе ў гэтай бібліятэцы вельмі даўно. Фактычна ўсё працоўнае жыццё прайшло ў Задуб'і. Тут выгадавалі з мужам дзяцей, дачакаліся ўнукаў. Раней у вёсцы была базавая школа. Гадоў дзесяць таму яе закрылі па вядомай прычыне — вучняў стала мала. Цяпер у вёсцы засталося ўсяго пяць школьнікаў, якіх кожны дзень адвозіць на заняткі ў Малькавічы школьны аўтобус. Ёсць яшчэ ў населеным пункце ФАП, крама, пошта.
— Пражывае зараз каля 150 чалавек, хоць зарэгістравана значна больш, — расказвае стараста. — Маладыя людзі заканчваюць школу, атрымліваюць адукацыю, стараюцца знайсці работу ў сталіцы. Жыллё здымаюць, а рэгістрацыя застаецца вясковая. Такіх у нас многа, моладзь арыентаваная найперш на добрую работу. А ў вёсцы пражывае шмат пенсіянераў.
Але мы стараемся жыць нясумна. Ёсць у нас фальклорны калектыў «Пярэзвы»: касцяк — сем чалавек, сапраўдныя таленты, — працягвае Ірына Барысаўна. — У праграме калектыву ў асноўным народныя песні. Нас заўсёды чакаюць не толькі ў сваім клубе — запрашаюць і ў суседнія вёскі, і мы з задавальненнем выступаем. Вось і зараз рыхтуем калядную праграму, будзем віншаваць са святамі сваіх аднавяскоўцаў, а калі запросяць «на гастролі» — выступім і ў суседзяў. З задавальненнем удзельнічаем, напрыклад, у зажынках, дажынках. Сёлета выступалі ў полі перад камбайнамі. І нашы жанчынкі расчуліліся, успомнілі песні сваіх матуль, бабуль, механізатарам узнялі настрой, яны шчыра дзякавалі. Свята вёскі, вядома, без нас не бывае. Вызначыліся і на раённых конкурсах, аглядах. Сабралі ўжо цэлы стос розных дыпломаў, адзнак за ўдзел у конкурсе патрыятычнай песні, у мерапрыемстве «Талака Ганцаўшчыны», іншых.
Работа па захаванні гістарычнай памяці сваёй вёскі — асаблівы раздзел клопатаў старасты і бібліятэкара. Ірына Барысаўна падхапіла эстафету былой школы. У бытнасць школы энтузіястам гэтай работы доўга заставалася настаўніца Святлана Навіцкая. Святлана Цімафееўна працавала нават у сталічным архіве. Адтуль прывезла бясцэнныя звесткі пра трагічныя падзеі ваеннага часу, зрабіла копіі паказанняў відавочцаў тых страшных карных аперацый. Ёсць сведчанні, напрыклад, Марыі Малышкі. Жанчына расказвала, як спалілі яе хату з мужам і дачкой. Ёй хоць і пашчасціла выратавацца, але хутка пасля гэтага пахавала маленькага сына, не ўдалося захаваць і ненароджанае дзіця, якое насіла пад сэрцам. І падобных сямейных гісторый тут нямала. Успаміны Канстанціна Валасюка захоўваюцца ў выглядзе выразкі з раённай газеты. Матэрыял быў апублікаваны ў газеце «Савецкае Палессе» ў пачатку 80-х гадоў.
І не толькі школа збірала і захоўвала звесткі пра ваенныя падзеі ў Задуб'і. Бібліятэкар таксама паспела апытаць некалькі ветэранаў вайны, старажылаў вёскі і аформіла гэтыя ўспаміны ў асобную папку. Цяпер матэрыялы захоўваюцца ў бібліятэцы. Імі карыстаюцца школьнікі, студэнты, якія пішуць курсавыя работы, іх выкарыстоўваюць для правядзення раённых мерапрыемстваў. Вось і пры падрыхтоўцы матэрыялу для праекта «Вогненныя вёскі. Нельга забыць», які працягваецца ў нашай газеце, стараста з Ганцаўшчыны таксама аказала дапамогу.
Ірына Валасюк мае намер з часам перавесці гэтыя матэрыялы ў лічбу, каб служылі яны справе гістарычнай памяці будучых пакаленняў.
Святлана ЯСКЕВІЧ
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
