Латвія выбілася на першае месца па ўзроўні інфляцыі ў Еўрасаюзе, з горкай іроніяй паведаміў bb.lv. Даволі доўга гэтая краіна была на трэцім месцы ў спісе еўрапейскіх аўтсайдараў, традыцыйна саступаючы Эстоніі і Літве. І вось па выніках мінулага месяца Рыга ўстанавіла нацыянальны антырэкорд. У лістападзе інфляцыя ў Латвіі склала 21,7 працэнта (у сярэднім па еўразоне — 10,1 працэнта), сведчаць даныя Eurostat. Спажывецкія цэны ў дадзенай прыбалтыйскай краіне ў параўнанні з кастрычнікам узраслі на 1,1 працэнта. Як адзначаюць эксперты, асноўны ўклад у «дасягненне» ўнёс рэзкі рост кошту энерганосьбітаў і харчавання. Улады старанна адпрацоўваюць палітычны заказ сваіх заакіянскіх «куратараў» — значна павялічваць укладанні ў ваенную сферу і разбураць сувязі з суседнімі Беларуссю і Расіяй. Усё гэта толькі пашырае маштабы сацыяльна-эканамічнага крызісу ў краіне, што негатыўна ўплывае на дабрабыт насельніцтва. Вядома, з-за такой сітуацыі людзі проста ў адчаі. Як жыхары Латвіі сустракаюць навагоднія святы?
На працягу апошніх пяці месяцаў інфляцыя ў Латвіі перавышала адзнаку ў 20 працэнтаў. «Цяпер мы вельмі блізкія да піка інфляцыі. Можа быць, мы ўжо дасягнулі яго», — адзначыў bb.lv эканаміст Банка Латвіі Алег Краснапёраў. Як заўважыў эксперт, няма падстаў спадзявацца на хуткі пералом у дынаміцы інфляцыі. «Мы бачым усё больш значны ўплыў на прадукты харчавання», — заўважыў дырэктар Дэпартамента макраэканамічнай статыстыкі Цэнтральнага статыстычнага ўпраўлення Інтар Абражунс. На думку спецыялістаў, менавіта прадукты разам з камунальнымі плацяжамі і транспартам з'яўляюцца базавымі артыкуламі, якія будуць даражэць і ў выніку вызначаць памер гадавой інфляцыі.
У групе прадуктаў харчавання і безалкагольных напіткаў цэны за год у Латвіі ўзраслі на 29,5 працэнта. Адчувальна падаражэлі цукар (82,6 %), мука і крупы (53,6 %), малако (43,2 %), хлеб (39,3 %), кандытарскія вырабы (28,3 %), макаронныя вырабы (31,9 %), рыс (35,2 %), сухія сняданкі (20,9 %). Даражэйшымі сталі сыр і тварог (37,2 %), малочныя прадукты (37,6 %), сметанковае масла (37,2 %), яйкі (20,2 %), ёгурт (19,2 %).
Павялічыліся цэны на вяленае, салёнае або вэнджанае мяса (23,9 %), мяса хатніх птушак (40,6 %), свініну (22 %), мясныя прадукты (23,6 %) і ялавічыну (36, 5 %). За год таксама падаражэлі кава (33 %), свежая гародніна (22,7 %), свежая садавіна (20 %), кансерваваная або перапрацаваная рыба і морапрадукты (30,6 %), марожанае (22,2 %), шакалад (19,7 %), алей (34,4 %), соусы і запраўкі (45,1 %), фруктовыя і агароднінныя сокі (17,1 %).
Змяніліся цэннікі на варэнне і мёд (23,1 %), прысмакі (27,9 %), замарожаную рыбу (37,4 %), безалкагольныя напоі (20,7 %), соль і спецыі (35,7 %), свежую або ахалоджаную рыбу (20,8 %), сушаную, кансерваваную або перапрацаваную гародніну (20,6 %), гатовыя да ўжывання прадукты (28,4 %), сухафрукты і арэхі (20,2 %), маргарын (31,9 %), чыпсы (35,6 %), аліўкавы алей (17 %), вяленую, вэнджаную або салёную рыбу (19,8 %), а таксама чай (14,8 %).
Сярэдні ўзровень цэн на алкагольныя напіткі і тытунёвыя вырабы за год павялічыўся на 6,2 працэнта. Цэны на алкагольныя напіткі выраслі на 7,1 працэнта: за год падаражэлі моцныя спіртныя напіткі, піва і віно, а цэны на тытунёвыя вырабы павялічыліся ў сярэднім на 4,7 працэнта.
Сярэдні ўзровень цэн на тавары і паслугі, звязаныя з жыллём, за год павялічыўся на 44,4 працэнта. На працягу года найбольш значны рост цэн адбыўся на цеплавую энергію, цвёрдае паліва, прыродны газ і электраэнергію. Падаражэлі паслугі водазабеспячэння, каналізацыі, вывазу смецця, матэрыялы для ўтрымання і рамонту жылля, паслугі па ўтрыманні і рамонце жылля, а таксама паслугі па кіраванні жылфондам.
У групе аховы здароўя сярэдні ўзровень цэн за год павялічыўся на 9,1 працэнта. Падаражэлі стаматалагічныя паслугі, фармацэўтычная прадукцыя, паслугі ўрачоў-спецыялістаў, акуляры і кантактныя лінзы, паслугі лабараторый для правядзення медыцынскіх аналізаў і радыелагічных цэнтраў.
Цэны на тавары і паслугі, звязаныя з транспартам, за год узраслі на 18,2 працэнта, што абумоўлена ростам кошту паліва на 28,4 працэнта. Дызель стаў даражэйшым на 38,7 працэнта, бензін — на 17,5 працэнта, аўтагаз — на 7,5 працэнта. Павышэнне цэн адбылося на тэхнічнае абслугоўванне і рамонт асабістага аўтатранспарту, запасныя часткі і аксесуары для аўто, аўтамабілі з прабегам, аўтамабільныя пасажырскія перавозкі, новыя аўто, а таксама пасажырскія авіяперавозкі.
Цэны на тавары і паслугі, звязаныя з адпачынкам і культурай, узраслі за год на 8,8 працэнта. Падаражэлі кармы для жывёл, паслугі па баўленні вольнага часу і заняткаў спортам, канцтавары і прылады для малявання, комплексныя паслугі вольнага часу, абаненцкая плата за тэлебачанне, кветкі, а таксама газеты і часопісы.
Сярэдні ўзровень цэн на рэстаранна-гасцінічныя паслугі за год павялічыўся на 19,2 працэнта. Падаражэла грамадскае харчаванне, у тым ліку наведванне рэстаранаў і кафэ — на 17,4 працэнта, сталовых — на 19 працэнтаў і пунктаў хуткага харчавання — на 19,3 працэнта. Паслугі атэляў таксама сталі адчувальна даражэйшымі. У іншых групах спажывання найбольш значны рост цэн на працягу года быў на адзенне, абутак, а таксама на тэлекамунікацыю.
Жыхары Латвіі пачалі баяцца крам, піша press.lv са спасылкай на штотыднёвік vestі.lv. Таму што кожны раз цана на звыклы тавар становіцца ўсё вышэйшай. Традыцыйны набор прадуктаў, які купляе сям'я гадамі, вырас удвая, а то і ўтрая. «Жывём з мужам удваіх, — распавяла чытачка Яўгенія Георгіеўна. — Муж на пенсіі, я пакуль працую. Грошай стала не хапаць, хоць яшчэ нядаўна мы маглі сабе дазволіць паездку ў адпачынак раз на год, куплялі білеты ў тэатр па 30-40 еўра. Цяпер увялі рэжым жорсткай эканоміі — толькі самае неабходнае».
Чытачы vestі.lv расказваюць, што звыклы кошык тавараў моцна падаражэў, і бюджэт, які раней планаваўся на куплю прадуктаў, даводзіцца павялічваць. За кошт чаго — вось пытанне. «Мой звычайны набор прадуктаў (тварог, смятана, малако, пячэнне, сасіскі, курыца, памідоры, хлеб, масла, алей, макароны, грачаныя або рысавыя крупы, цукар, чай) стаў даражэйшы ўдвая, а алей і крупы — у разы», — кажа рыжанка Вікторыя. Яна распавяла, што звычайна на паўсядзённыя пакупкі ў яе сыходзіла 10 еўра, летась сума павялічылася да 20, а зараз не заўсёды ў 30 еўра ўкладваецца.
Як заўважае vestі.lv, «курыца, якую прывыклі есці ў мэтах эканоміі, зараз каштуе, амаль як заморскі страус, — 9 еўра без цэнта за кілаграм філе! Як кажа адна чытачка: «Убачыла цэны — і апетыт знік». І мяса засталося толькі панюхаць ці ў святы гатаваць, калі грошы застануцца: кілаграм ялавічыны каштуе ад 7 да 10 еўра, свініна — не нашмат таннейшая.
Малочныя прадукты, да якіх латвійцы прывыклі, цяпер так «кусаюцца», што думаеш: можа быць, тварог без смятаны можна есці, а бутэрброд без масла і кашу варыць на вадзе?»
У Латвійскай асацыяцыі гандляроў харчовымі прадуктамі адзначылі, што зараз пакупнікі больш старанна падыходзяць да выбару прадуктаў у магазіне. Статыстыка паведамляе, што падзенне ўзроўню жыцця латвійцаў, якія атрымліваюць мінімальную зарплату, гэтай восенню склала каля 22 працэнтаў. Узровень жыцця знізіўся як мінімум на 15 працэнтаў у параўнанні з леташнім. Людзям, якія атрымліваюць мінімальныя і нізкія заробкі, гэтай зімой давядзецца рэзка скараціць усе выдаткі, не звязаныя з выжываннем, і адмовіцца ад ранейшага асартыменту прадуктаў. Гэта азначае зніжэнне ўзроўню і якасці жыцця.
Паводле дадзеных Цэнтральнага статыстычнага ўпраўлення, большасць у Латвіі зарабляе менш за сярэдні заробак у месяц, а 10 працэнтаў — менш за мінімальны заробак.
Жыхары пачалі актыўна выкарыстоўваць свае зберажэнні, каб пакрыць штодзённыя выдаткі на куплю прадуктаў і на жыллё, узрос попыт і на спажывецкія крэдыты. Банкі паведамляюць, што людзі пачалі здымаць грошы са сваіх укладаў. Напрыклад, у сакавіку 25 працэнтаў жыхароў Латвіі адзначыла, што яны былі вымушаныя пачаць выкарыстоўваць зберажэнні, а ў верасні гэта прызнала ўжо прыкладна трэць апытаных. Як адзначаюць эксперты, гэтая тэндэнцыя ўзмоцніцца, паколькі самы складаны этап у адносінах да жыллёвых затрат яшчэ наперадзе, адзначаюць эканамісты.
Рост цэн таксама «паспрыяў» актыўнасці злодзеяў. «Мы бачым, што даходы людзей зніжаюцца ці ў горшым выпадку нехта ўвогуле пазбаўляецца крыніцы даходу. Ёсць людзі, якія бяруцца за крадзеж», — акрэсліў tv3.lv агульныя тэндэнцыі ў сферы крамных крадзяжоў кіраўнік Асацыяцыі ахоўных кампаній Арніс Марцінкевіч. «У злодзеяў розныя матывы. Магчыма, людзі цяпер могуць пакласці нешта ў кішэню, таму што проста не могуць сабе дазволіць купіць усё неабходнае для паўсядзённага жыцця з улікам інфляцыі і павелічэння штомесячных выдаткаў», — кажа член праўлення і дырэктар па маркетынгу сеткі крам «Top!» Ілзе Прыедзіце.
«Калі раней існавалі асобныя сацыяльныя групы, якія можна было ідэнтыфікаваць як патэнцыйных злодзеяў, то цяпер вылучыць адмысловую групу рызыкі ўжо немагчыма, таму што крадуць ад падлеткаў і нават дзяцей да пенсіянераў. На крадзяжах трапляюць людзі самага рознага ўзросту і сацыяльнага становішча. Гэта тыпова для гэтага года, — кажа Арніс Марцінкевіч. — Раней з гандлёвых пунктаў кралі ў асноўным даражэйшыя і каштоўныя рэчы, такія як алкаголь і каву, спрабуючы прадаць іх. Цяпер крадуць нават масла, хлеб і іншыя элементарныя прадукты, каб проста паесці. Пенсіянер проста кладзе пачак масла ў мяшок ці сумку і спрабуе выйсці з крамы. Падлеткі таксама крадуць. Нават дзеці «тыраць» прысмакі. Хоць такія выпадкі былі заўсёды, зараз іх больш. Мабыць, бацькі не могуць купіць ім пачастункі, таму яны знаходзяць іншы спосаб дастаць іх — хапаюць у краме».
Арніс Марцінкевіч адзначае, што гэта стварае дадатковую нагрузку і стрэс для ахоўнікаў. Цяпер практычна кожны наведвальнік магазіна знаходзіцца пад падазрэннем. Акрамя таго, калі раней увагу можна было засяродзіць на паліцах з дарагімі таварамі, то зараз яна павінна быць нададзена ўсім таварным катэгорыям. Паліцэйская статыстыка сведчыць, што сёлета за дзесяць месяцаў колькасць крадзяжоў, махлярстваў і дробных крадзяжоў (у асноўным магазінных) павялічылася на пятую частку ў параўнанні з тым жа перыядам год таму. Зарэгістравана 6536 такіх злачынстваў, што на 1109 больш, чым за такі ж час летась.
Праблемы адчуваюць і гандляры палівам. Ёсць як кліенты, якія проста запраўляюцца і з'язджаюць, не заплаціўшы, так і тыя, хто дадаткова выкарыстоўвае падробленыя нумарныя знакі, кажа выканаўчы дырэктар Латвійскай асацыяцыі гандляроў палівам Іева Лігер. «Здараюцца выпадкі, калі адзін і той жа чалавек неаднаразова ўчыняе крадзяжы на розных запраўках у розных сетках, — дадае Лігер. — Колькасць крадзяжоў на запраўках павялічылася разам са значным ростам цэн на паліва».
Інфляцыя і эканамічная сітуацыя акажуць уплыў на тое, як жыхары Латвіі будуць сустракаць святы. Кожны другі спадзяецца скараціць выдаткі на святкаванне Каляд і Новага года, пры гэтым часцей за ўсё людзі плануюць сэканоміць на падарунках і спадарожных выдатках. Такая сумная тэндэнцыя вынікае з апытання жыхароў краіны, праведзенага банкам Cіtadele напрыканцы лістапада, паведаміў навінавы партал Delfі. У прыватнасці, часцей за ўсё жыхары плануюць сэканоміць на падарунках — такім чынам мае намер паступіць амаль кожны пяты, або 18 працэнтаў рэспандэнтаў.
Апытанне паказала, што больш эканамічныя варыянты падарункаў у асноўным будуць выбіраць жыхары ва ўзросце ад 30 да 39 гадоў, а таксама тыя, хто ўжо пераступіў 60-гадовую мяжу. Радзей эканоміць на падарунках плануюць жыхары ва ўзросце ад 40 да 49 гадоў. Другі спосаб эканоміі звязаны са скарачэннем розных спадарожных святу выдаткаў: 17 працэнтаў апытаных адзначыла, што будуць імкнуцца змяншаць выдаткі на такія рэчы, як, напрыклад, дэкарацыі, святочнае асвятленне, пачастункі. Яшчэ 12 працэнтаў рэспандэнтаў адзначыла, што будуць шукаць іншыя спосабы сэканоміць, напрыклад пры святкаванні ў гасцях пастараюцца падзяліць выдаткі з сябрамі або сваякамі.
Пётр ДУНЬКО
У лясніцтвах ужо тыдзень кіпіць работа.
«Адно немагчыма без другога».
Ужо традыцыя з нагоды Дня роднай мовы прапаноўваць чытачам праверыць свае веды.
