Вы тут

Незвычайныя тэлефонныя апараты прадстаўлены на выстаўцы ў Гродне


Усяго ў экспазіцыі — каля 150 апаратаў. Свае рарытэты прадставілі калекцыянеры і звычайныя гродзенцы. Выстаўка падрыхтавана супрацоўнікамі аддзела мастацтва Гродзенскай абласной навуковай бібліятэкі імя Я. Карскага ў рамках праекта «Дакрануцца да гісторыі».


Унікальныя апараты знаёмяць наведвальнікаў з развіццём тэлефоннай сувязі на Гродзеншчыне. Самы старэйшы апарат, які прадстаўлены на выстаўцы, адносіцца да 20-х гадоў мінулага стагоддзя. У ім камутацыя адбывалася ручным спосабам з дапамогай тэлефаніста. 

Бібліятэкар Юлія Макарчык, якая рыхтавала экспазіцыю, расказала, што на тэрыторыі Беларусі першая дзяржаўная тэлефонная станцыя фірмы «Эрыксан» на 100 нумароў  з’явілася ў Мінску ў 1896 годзе. А вось у Гродне гэта падзея адбылася крыху пазней — роўна праз 11 гадоў. У абодвух гарадах адкрыццё станцый адбылося 14 лістапада. Чаму так — невядома. Затое можна смела сцвярджаць, што гэту паслугу маглі сабе дазволіць толькі вельмі багатыя гараджане. Плата за тэлефон дасягала 75 царскіх рублёў у год, пры тым што зарплата сярэднестатыстычнага гараджаніна складала 10 рублёў у месяц. 

Паступова сувязь развівалася. У сярэдзіне 50-х гадоў ХХ стагоддзя ў Гродне пачала дзейнічаць першая аўтаматычная станцыя, разлічаная на 2 тысячы нумароў. Але і гэты час нельга назваць росквітам тэлефоннай сувязі. Да гэтага перыяду адносяцца некалькі экспанатаў выстаўкі. Апараты са слановай косці ў драўляным корпусе, стылізаваныя пад даўніну, былі сапраўдным упрыгажэннем інтэр’ера. Яны багата аздоблены пазалотай, барэльефамі і маюць даволі прыгожую выгнутую форму тэлефоннай трубкі. 

Мая спадарожніца Юлія звярнула маю ўвагу на службовы апарат 1940-80-х гадоў з гербам Савецкага Саюза. Вядома, такі апарат красамоўна сведчыў пра статус гаспадара. Тэлефоны з гербам стаялі на сталах важных службовых асобаў.

Не адзін дзясятак тэлефонаў экспазіцыі сведчыць пра спецыяльную сувязь. У іх ліку знакамітыя «круцёлкі»  тэлефоны закрытай сістэмы спецсувязі для органаў партыйнай і дзяржаўнай улады, кіраўнікоў сілавых ведамстваў і буйных стратэгічных аб’ектаў СССР. 

Тут можна ўбачыць і ваенна-палявыя тэлефонныя апараты 1950-х. З 1943 года і да заканчэння вайны яны выпускаліся ў драўляных карпусах колеру хакі, а пазней драўляны корпус быў заменены на карбаліт. Вось такі экзэмпляр і знаходзіцца ў экспазіцыі.

Думаю, што мала хто можа ўявіць сабе такі асартымент апаратаў сувязі. Адпаведна, і карыстацца спецтэлефонамі магло даволі абмежаванае кола асобаў. Хаця аднаго такога «дыназаўра» давялося ўбачыць у Гродзенскай тэлерадыёкампаніі ў інжэнерным цэху. Праўда, было гэта некалькі дзесяцігоддзяў таму. Магчыма, апарат таксама стаў музейным экспанатам. 

А вось шыкоўныя рарытэтныя апараты ні разу трапілі на вочы. Хіба толькі ў кінафільмах. Хаця, здаецца, яны і зараз з’яўляюцца моднымі атрыбутамі багемнага жыцця. 

Чаго не скажаш пра цяжкія, масіўныя прамысловыя тэлефонныя апараты 1960-80-х гадоў. Іх галоўная асаблівасць — трываласць. Бо стаялі такія тэлефоны на заводах, шахтах, караблях. Акрамя трываласці, яны мелі герметычны корпус, які абараняў начыненне ад пашкоджанняў і вугальнага пылу. Яшчэ адна асаблівасць такіх апаратаў  даволі моцны гук званка, каб яго можна пачуць сярод шума і грукату. Такія тэлефоны ставілі і на караблях, бо яны маглі працаваць ва ўмовах павышанай вільгаці. Нават пры затапленні не гублялі сваіх функцый. 

Ёсць на выстаўцы і вулічны таксафон, праўда, без кабінкі. Больш сталае пакаленне памятае, наколькі гэта была зручная рэч у гарадскім асяроддзі. Праўда, калі большасць насельніцтва перайшла на мабільныя тэлефоны, неабходнасць у таксафонах адпала. Але ў кінафільмах тых часоў вельмі часта выкарыстоўваліся сцэны з тэлефоннымі будкамі.
Былі і дызайнерскія рашэнні. Мая спадарожніца Марына ківае: так, гэта ніякае не дзіцячае піяніна, а сапраўдны кнопачны тэлефон такой арыгінальнай формы. Ен адносіцца да 70-80-х гадоў мінулага стагоддзя. Па сутнасці, не такі ўжо і архаічны. Да гэтага ж перыяду прыпадае выпуск экспаната ў форме аўтамабіля Ferrari і дыснееўскага персанажа Мікі Маўса. Такі вясёлы тэлефон мог быць добрым падарункам дзецям-падлеткам. 

Прадстаўлены і апараты, якімі гродзенцы карысталіся ў кватэрах (магчыма, карыстаюцца і зараз), — тут і савецкага перыяду, і больш познія — 1990-х гадоў. Завяршае экспазіцыю калекцыя першых мабільных тэлефонаў 2000-х. Зараз яны, безумоўна, выклікаюць усмешку. А гадоў дваццаць таму былі прадметам зайздрасці, бо мець такі апарат не кожны мог сабе дазволіць. Зараз перавага аддаецца тэхнічна ўдасканаленым смартфонам з мноствам функцый, але, згадзіцеся, яны не здолеюць так упрыгожыць інтэр’ер, як некаторыя апараты з выставачнай экспазіцыі. Акрамя гэтага, многія з іх не страцілі сваіх першапачатковых функцый і могуць выкарыстоўвацца па прызначэнні.

Маргарыта УШКЕВІЧ

Фота аўтара

Выбар рэдакцыі

Рэгіёны

Сок з дастаўкай і з ледзяшамі: на Брэстчыне пачаўся сезон нарыхтоўкі бярозавіку

Сок з дастаўкай і з ледзяшамі: на Брэстчыне пачаўся сезон нарыхтоўкі бярозавіку

Як мы бярозавік куплялі на гандлёвай пляцоўцы лясгаса і ў лясніцтве

Культура

Анатоль Ярмоленка: Нас натхняе беларуская паэтычная класіка

Анатоль Ярмоленка: Нас натхняе беларуская паэтычная класіка

Творчая вечарына народнага артыста Беларусі прайшла ў адной з мінскіх гімназій.