«Сучасны рамонт дарог павінен быць максімальна хуткім, а для гэтага патрабуюцца тэхналагічна простыя і даступныя ў выкарыстанні матэрыялы. Пры гэтым не варта забываць, што мы павінны ствараць камфортныя ўмовы не толькі для сябе, але і для навакольнага асяроддзя. Толькі ў яднанні з прыродай чалавек будзе па-сапраўднаму шчаслівы». Гэта філасофія маладой каманды даследчыкаў-інаватараў DAKPatch, якая прадставіла свой праект у гранд-фінале рэспубліканскага маладзёжнага праекта «100 ідэй для Беларусі».
У дванаццатым сезоне конкурсу яго арганізатары, Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі сумесна з Міністэрствам адукацыі, Дзяржаўным камітэтам па навуцы і тэхналогіях і Нацыянальнай акадэміяй навук, атрымалі каля 1200 заявак. Аўтарам 129 праектаў было прапанавана прадставіць сваю распрацоўку ў гранд-фінале. У іх лік трапілі і студэнты БНТУ Ягор Жукоўскі і Аляксей Карончык. Пра сябе хлопцы кажуць: «Мы паставілі перад сабой задачу — зрабіць гэты свет крышачку лепшым, а дакладней, зрабіць нашы дарогі больш камфортнымі». Яны прапанавалі інавацыйныя матэрыялы, прызначаныя для рамонту калдобін на дарожным пакрыцці невялікіх памераў (плошчай да 0,5 квадратнага метра), — DAKPatch UNO, для рамонту калдобін любых памераў (DAKPatch Vіto) і для герметызацыі расколін на асфальтабетонных пакрыццях (DAKPatch QRA).
— Нашы кампазітныя матэрыялы маюць шэраг пераваг, — расказваюць Ягор і Аляксей. — Перад выкарыстаннем іх не трэба падаграваць ці перамешваць (дастаткова проста раўнамерна размеркаваць сумесь па ўсёй плошчы), іх можна класці ў ваду і не ачышчаць папярэдне калдобіну ад бруду. Яны прызначаны для рамонту дарог у неспрыяльных умовах надвор’я: у зімовы час, вясной, падчас дажджу, калі трэба хутка ліквідаваць дэфекты ў дарожным пакрыцці і павысіць бяспеку дарожнага руху. Да таго ж і часу для «хуткай дапамогі» дарозе трэба няшмат. Папярэдняе ўшчыльненне матэрыялу адбываецца пад уздзеяннем уласнай вагі рабочага, а даўшчыльненне — падчас руху транспарту. Нашы матэрыялы складаюцца з адходаў нафтаперапрацоўчай і горназдабыўной вытворчасці. Яны могуць служыць не менш як тры месяцы да моманту, калі надвор’е дазволіць зрабіць паўнавартасны рамонт дарогі. Гэта значыць, што зімой мы прымяняем танны і хуткі матэрыял, а летам яго замяняем. Рамонт з такімі матэрыяламі не патрабуе складаных спецыяльных навыкаў і абсталявання. Яны могуць распаўсюджвацца як у індывідуальнай тары праз гандлёвыя ўстановы, так і аптовымі партыямі.
Па словах хлопцаў, цяпер ідзе апрабацыя іх матэрыялаў на тэрыторыі Мінска. Ужо былі пробныя рамонты на вуліцах Навуковая, Платонава, Пляханава і іншых.
У намінацыі «Грамадства і сацыяльная сфера» свой праект «Тэкстыльны развіццёвы дыванок» прадставіла малады майстар вытворчага навучання Мінскага дзяржаўнага каледжа індустрыі моды Таццяна Цішкавец, якая пачала ўвасабляць сваю ідэю ў жыццё, яшчэ будучы навучэнкай каледжа. Дыванок прызначаны для дзяцей дашкольнага ўзросту. Яго прымяненне на занятках спрыяе псіхафізічнаму развіццю дзіцяці, развіццю ў яго маторыкі, увагі, памяці, логікі, фантазіі, а таксама нівеліруе адставанне ў развіцці дзяцей малодшага ўзросту.
Дыванок складаецца з розных модуляў: яны ўзаемазамяняльныя, іх можна кампанаваць у залежнасці ад патрэб заказчыка. Працуючы над увасабленнем ідэі, яе аўтар звярталася па дапамогу псіхолага: спецыяліст тлумачыў, што патрабуецца, напрыклад, для развіцця ў дзіцяці маторыкі, а што — для памяці.
У адукацыйнай практыцы дыванок ужо апрабавалі на малышах у цэнтры карэкцыйна-развіццёвага навучання і ў дзіцячых садках. Немалаважна, што для дыванка выкарыстоўваюцца тэкстыльныя адходы — у каледжы індустрыі моды іх заўсёды хапае. Тэхналогія праектавання і пашыву прадукцыі максімальна набліжана да дробнасерыйнай вытворчасці, яе можна прымяняць не толькі для індывідуальнага пашыву, але і ва ўмовах невялікіх вытворчасцяў. Дарэчы, у дзяўчыны ўжо ёсць прыватны заказ з Расіі. Яе дыванкі набылі адзін з мінскіх дзіцячых садкоў і цэнтр карэкцыйна-развіццёвага навучання. Каго ідэя зацікавіла, могуць звяртацца ў Мінскі дзяржаўны каледж індустрыі моды. Яго прадстаўнікі паабяцалі выканаць усе заказы.
Міністр адукацыі Андрэй Іванец, які наведаў экспазіцыю фіналістаў конкурсу, з задавальненнем адзначыў, што ў гэтым годзе было шмат прадстаўлена інавацыйных праектаў у адукацыйнай сферы, а намеснік прэм’ер-міністра Ігар Петрышэнка заўважыў, што шмат праектаў прэзентавалі менавіта школьнікі з самых розных рэгіёнаў, многія з якіх прайшлі навучанне ў Нацыянальным дзіцячым тэхнапарку.
Адзін з такіх праектаў — навучальна-гульнявы інтэрактыўны комплекс «Ясь». Тры ў адным. Яго стварылі дзесяцікласнікі мінскай сярэдняй школы № 111 Ілья Валынец і Максім Атрахімовіч пад кіраўніцтвам настаўніка беларускай мовы і літаратуры Мікалая Курыловіча.
— Чаму тры ў адным? Таму што комплекс складаецца з трох інтэрактыўных элементаў: гэта лінгвістычны сайт «Ясь», галасавы памочнік «Ясь», а таксама настольная гульня з элементамі робататэхнікі, — расказваюць хлопцы. — Галоўная мэта праекта — папулярызацыя беларускай мовы ў грамадстве, развіццё моўных і маўленчых кампетэнцый. Аб’яднаць родную мову з інфармацыйнымі тэхналогіямі — гэта значыць зрабіць яе прывабнай для сучаснай моладзі.
Матэрыялы сайта будуць карыснымі для вучняў школ, гімназій, навучэнцаў каледжаў, студэнтаў ВНУ, якія вывучаюць прафесійную лексіку, і проста для аматараў беларускай мовы. Галасавы памочнік «Ясь» уяўляе сабой бібліятэку аўдыязапісаў: уводзіш пэўны запыт і слухаеш лінгвістычны матэрыял на прыгожай і меладычнай беларускай мове. Асабліва карысным ён будзе для вучняў з парушэннямі зроку.
А гульня «Ясь» уяўляе сабой поле, разбітае па вертыкалі на дзве паловы. На кожнай знаходзіцца па дзесяць «станцый» з асобнымі пытаннямі і заданнямі. Пры правільным адказе робат Ясь пачынае «ўсміхацца», дзеці дакранаюцца да інтэрактыўнай фішкі, і яна пераязджае на наступную станцыю. У адваротным выпадку Ясь «сумуе», гульцы не чапаюць інтэрактыўную фішку, застаюцца на гэтай жа станцыі і наступны раз выконваюць тое ж заданне. Перамагае тая каманда, якая прыйдзе да фінішу першай.
Фэнтэзійную інтэрактыўную навелу «Захавальнік стыхій» (geoіgra. tіlda. ws) прадставіў у гранд-фінале дзесяцікласнік Ёдкаўскай сярэдняй школы Лідскага раёна Ілья Гульнік, які прапанаваў паглыбіцца ў загадкавы свет стыхіі. Падзеі разгортваюцца ў выдуманым свеце, дзе магія і цуды — звычайная з’ява. Калісьці даўно тут жылі чатыры асобныя нацыі: Паветраныя качэўнікі, Племя Вады, Царства Зямлі і Народ Агню. І вось Народ Агню распачаў жорсткую вайну супраць усіх. Сусвету патрабуецца герой, які можа кіраваць чатырма стыхіямі. Толькі ён можа вярнуць баланс і аднавіць мір і гармонію на Зямлі. Перамагчы зло можна, сабраўшы разам чатыры элементы стыхій і дабавіўшы да іх загадкавы пяты. Гэта кароткі пераказ сюжэтнай лініі захапляльнай гульні, прысвечанай вывучэнню... геаграфіі. Пытанні і заданні падабраныя згодна з праграмай курса за шосты клас. Гульню Ілья ствараў пад кіраўніцтвам маці — Наталлі Юр’еўны Гульнік, якая выкладае ў школе геаграфію. Дарэчы, гэты інфармацыйны рэсурс быў адобраны Міністэрствам адукацыі і можа выкарыстоўвацца ў навучальным працэсе.
Васільковыя палеткі і ядомы каштан
Але не толькі інфармацыйнымі тэхналогіямі захапляюцца беларускія школьнікі. Так, адзінаццацікласнікі сярэдняй школы № 8 Крычава Іван Краўчанка і Ягор Чаркачаў прапанавалі бізнес-ідэю «Беларускі Праванс». Юныя наватары вырашылі спалучыць экалагічны, турыстычны і аграрны складнікі. Палеткі, што не выкарыстоўваюцца пад сельскагаспадарчыя культуры, яны прапануюць засяваць васільком, чаборам і лавандай. Улетку маляўнічыя мястэчкі стануць арыгінальнай турыстычнай лакацыяй для адпачынку, а таксама эфектнай фотазонай. А пасля заканчэння цвіцення з вырашчанай прадукцыі можна рабіць пасцілу, духмяныя дабаўкі да гарбаты і кавы, прыправы, васільковую соль, сіропы, варэнне. Таксама можна рабіць і прадаваць букецікі з кветак. Каб распачаць бізнес, дастаткова нават невялікага кавалачка зямлі. Гэта плюс іх бізнес-ідэі. А мінус — кароткі тэрмін цвіцення раслін (усяго тры-чатыры тыдні) і неспрыяльныя ўмовы надвор’я, якія могуць унесці свае карэкціроўкі.
Навучэнцы Маладзечанскага гандлёва-эканамічнага каледжа Уладзіслава Гардзей і Дар’я Зяновіч замахнуліся, у сваю чаргу, на вырошчванне і рэалізацыю ядомага каштана. Гэта асаблівы сорт, яго не сустрэнеш на вуліцах нашых гарадоў. На трэці год жыццёвага цыкла дрэва будзе даваць пладоў ужо ад 10 да 50 кілаграмаў. Вось адзін з магчымых рэцэптаў далікатэсу: каштаны замочваюцца, затым на іх робяць надрэзы і змяшчаюць у духоўку пры тэмпературы 150 градусаў на гадзіну-дзве. Каштаны гатуюцца абсалютна без алею. Можна дабавіць соль і цукар. Атрымліваецца безглютэнавы прадукт, пазбаўлены харчовых алергенаў, вельмі карысны тым, хто сочыць за здароўем, і тым, каму прадукты з утрыманнем глютэну супрацьпаказаныя. Да таго ж лісце такога каштана выкарыстоўваецца ў сыраварстве, кара — у медыцыне для вытворчасці дубільных экстрактаў і ў якасці фарбавальніка, а драўніна — для вытворчасці бочак для дарагіх сартоў віна, а таксама для мэблі.
«Хлопчыкі і дзяўчынкі, я Весялінка. Вельмі люблю спяваць песні, а яшчэ шмат ведаю пра наш горад Глыбокае. Пра яго людзі кажуць — музей пад адкрытым небам...» Адначасова простую і геніяльную ідэю прапанавалі навучэнцы аб’яднанняў па інтарэсах Цэнтра дзяцей і моладзі Глыбоцкага раёна («Чароўны пэндзлік» і ўзорны тэатр моды «Аліса»), якія прадставілі праект «Лялька.бай». Усіх, хто наведаў іх стэнд, яны знаёмілі са сваімі лялькамі. Першая — Сплюша, спявае дзеткам нанач калыханкі, другая — Весялінка, спявае вясёлыя песенькі, а дзед Баюн распавядае малышам казкі. Разынка ў тым, што лялькі спяваюць і размаўляюць на беларускай мове. Гэта вельмі падабаецца дзецям.
— Усе нашы лялькі — аўтарскія, ручной работы, у кожную ўкладзена душа, — расказвае кіраўнік узорнага тэатра моды «Аліса» Аксана Шпакава. — Іх можна рабіць на заказ. Музычны эфект забяспечваецца за кошт партатыўнай гукавой калонкі, якая знаходзіцца ўнутры вырабу, і флэшкі-назапашвальніка (на шэсць гігабайт) з пэўным наборам музычнага і мастацкага матэрыялу. Ёсць таксама магчымасць трансляцыі па bluetooth-канале мабільнай прылады. Гэта значыць, што матуля можа займацца сваімі справамі на кухні і «кіраваць» разумнай цацкай.
Чым цікавыя нашы лялькі? Набываючы іх, у бацькоў з’яўляецца вольная хвілінка для адпачынку ці сваіх спраў. Іх дзеці ў гэты час знаёмяцца з беларускім народным фальклорам — казкамі, песнямі, калыханкамі. Дарэчы, змест мастацкага матэрыялу на флэшцы можна самастойна змяняць і абнаўляць. Дзеці з маленства чуюць родную мову, вучацца яе паважаць і цаніць. У іх развіваюцца музычны слых і творчыя здольнасці. Гульня з такімі лялькамі прывівае любоў да роднага краю, яго традыцый і абрадаў. Ляльку можна выкарыстоўваць у дашкольнай установе як развіццёвую цацку. Мы лічым, што нашы лялькі — выдатны падарунак на любое свята. Прыгожая аўтэнтычная лялька, якая спявае і размаўляе на роднай мове, стане добрым сябрам для дзяцей.
Пры жаданні кожная матуля і тата, бабуля і дзядуля змогуць са сваімі дзецьмі вырабіць такія лялькі, выкарыстоўваючы рэкамендацыі нашай групы «УКантакце» «Лялька. Бай!». А ўсім ахвотным мы гатовы пашыць лялькі і забяспечыць іх патрэбным электронным «начыннем»…
Трэба дадаць, што праект «Лялька. бай» быў прадстаўлены ў экспазіцыі фіналістаў і пераможцаў праекта «100 ідэй для Беларусі» розных гадоў. Стала ўжо традыцыяй асобна прадстаўляць увасобленыя ідэі. Дарэчы, кожны пяты праект за ўвесь перыяд правядзення конкурсу быў рэалізаваны на практыцы ці ў вытворчасці.
Надзея НІКАЛАЕВА
Фота аўтара і Лізаветы ГОЛАД
Набор на бюджэтныя месцы павялічыцца.
Колькі ж каштуе гэты важны кампанент здаровага рацыёну зараз?
Не выявіць ні секунды абыякавасці.
