Паэтам можаш і не быць, а чалавекам? Абавязак?

Паэтам можаш і не быць, а чалавекам? Абавязак?

Паміж намі, аднакурснікамі, гэтая гісторыя жыве з самай першай бульбы.

У савецкія часы на яе ўборку, на дапамогу калгасам-саўгасам, выходзілі старшакласнікі, выязджалі студэнты. З бульбы пачынаўся кожны навучальны год.

У той — мы ехалі ў калгас на звычайным ГАЗоне, які спехам накрылі нейкім дзіравым брызентам, але ж да месца дабраліся. Там, каля калгаснай канторы, нас чакала «група таварышаў» на чале са старшынёй. Ён хуценька павітаў нас, потым вяскоўцы гэтак жа хуценька размеркавалі-разабралі па хатах. Назаўтра — і з самай раніцы — мы дружна выйшлі ў поле.

Тое ж, думалі, будзе на пяты-дзясяты дзень, на дваццаты і трыццаты, аж не! На трэці — шум ды гам на ўсю вясковую вуліцу! І — галоўнае — з-за чаго? Адна з кабет намыла пасцельнай бялізны, паразвешвала яе на дварэ, каб прасушыць, і прасцін не ўбачыла: зніклі.

Жанчына, нічога не зразумеўшы, сказала пра гэта сваёй суседцы. А ўжо тая і тут жа (язык без касцей): гэта ж, маўляў, студэнты — больш няма каму! І па вёсцы: панаехалі, па вуліцы ходзяць...

Слухаць гэта нам, мякка кажучы, непрыемна было, а мне як старасце групы дык яшчэ і адказваць прыйшлося. Участковы дапытваў, хто мог такое зрабіць? Я і чэснае камсамольскае яму даваў, і бажыўся: «З нашых — ніхто! Тут нейкая памылка!»

І сапраўды: у хуткім часе аказалася, што прасціны, развешаныя ў двары, «дасталі» гаспадара — заміналі яму хадзіць. Таму ён, нічога нікому не сказаўшы, проста перавесіў іх — занёс за паветку.

Адзінае — слядоў шмат пакінуў. І зусім не студэнцкіх, не гарадскіх, як гаспадыня пасля казала: а... чалавечых — ад чуняў (самаробных галёшаў), якія надзяваліся на валёнкі.

...У тых мясцінах мужоў, сваіх гаспадароў, кабеты і сапраўды звалі досыць цікава: казалі альбо коратка «мой», альбо з дадаткам «чалавек».

Мы, хлопцы-першакурснікі, імі, чалавекамі, ну вядома ж, тады не былі. А нашы дзяўчаткі, па логіцы, дык яшчэ і не маглі.

Алесь САЧАНКА

г. Мінск.

З кім жыць, таго не гнявіць, альбо Добрая жонка — і дома рай...

Даўно было, але ж вось — успомніла!

Май, раніца. Муж мой карову на пашу пагнаў, я дома кручуся, як тая вавёрка ў коле, бо трэба ж і есці згатаваць на сняданак-абед, і скаціну пакарміць, і ў хаце прыбраць, і потым самой крыху паднядзеліцца — на работу паспець.

Карацей — усе канфоркі на пліце ўключаны, «працэс ідзе». Сама ж — выскакваю з хаты, бягу ў гарод, каб вырваць кропу з цыбулькай і там, можна сказаць, слупянею: за нашым плотам — суседскія пярэплаты для прасушкі сена (метраў 15 даўжынёй і 6 вышынёй), своеасаблівая «лесвіца ў неба». І на ёй, на гэтай вось лесвіцы, наша... суседка, Іванаўна: то як быццам асцярожненька спускаецца ўніз, а то раптам — куляй уверх... Во, думаю, шведскую сценку сабе знайшла і час для трэніровак: ранічка, дом, гаспадарка — ды і не дзеўка ж ўжо, а гляньце, што вырабляе...

Падмывала мяне падысці бліжэй, паглядзець, але ж газ уключаны — пабегла ў кухню.

А тут, бачу, мой дадому вяртаецца. Крычу ў акно:

— Падыдзі да пярэплатаў! Там нешта з суседкай...

Ён мне:

— Добра. Я гляну і адтуль — на работу.

На тым і разышліся: ён — на сваю пайшоў, я — трохі пазней — на сваю... Што з суседкай, — так і не ведала.

Але ж бліжэй да вечара спяшаюся з работы дамоў і бачу, што яна каля весніц стаіць, як быццам чакае.

Мне сорамна, што раніцай не падбегла: збіраюся ў яе прабачэння прасіць, а яна і слухаць не хоча. Кажа:

— Добра, што ты не падышла, а то ўдзвюх бы на вышках сядзелі, вёска б падумала, што здурнелі... А гэта ж не мы, гэта — казёл у маёй залвіцы: мужчын, казала, баіцца — не чапае, а ёй самой — дык ніякага жыцця няма! Брату — а майму, значыць, мужу — паскардзілася. Той паспачуваў, перавыхаваць казла падрадзіўся: учора да нас на падворак прывёў, а мне ж — каб слова сказаў! Я раніцою з хаты ў хлеў — у мяне на сцежцы казёл стаіць: сам здаравенны, рогі — двума абаранкамі... Я за дзяркач, каб яго адагнаць, а ён да мяне!.. Біцца!.. Як да пярэплатаў бегла, далібог, не помню! Наверх ускочыла... Ён адышоўся крыху, — я ўніз памаленьку. Толькі спушчуся, — казёл тут як тут... Добра, што твой чалавек падышоў — выратаваў... А свайму я — далібог, не змаўчу!..

Слухаю тое, і вушам не веру, бо раней гэтая жанчына чаго толькі ад мужа не зносіла! Казала, бедная, што сварыцца — толькі пачні, потым не скончыш... Вось яна і цярпела. Муж яе — добрую гаспадыню, разумніцу — так бы мовіць, у грош не ставіў, усё часта сам вырашаў, а ледзь што — кулаком па стале і ў крык: «Як сказаў, так будзе!»

Праўда, з казлом гэты «нумар» ужо не прайшоў: разоў колькі за тую раніцу «злазіўшы ў неба» і вярнуўшыся назад, Іванаўна як адрэзала: «Выбірай, даражэнькі: альбо казёл на падворку, альбо я ў хаце. Іншых варыянтаў няма!»

Муж, казала, пасля гэтага ноч не спаў: варочаўся, думаў і такі дадумаўся: раніцай, па-першае, завёз на ферму казла (у саўгасе той год прымалі), па-другое, стаў хоць трохі ды лічыцца з жонкай, бо яна ж даўно заўважана: з ёю, добрай, у доме рай, а з дрэннай — хоць цягу дай.

Л. МІХАЛЬЧЫК

Вілейскі раён.

«...А ты — не ідзі!», альбо Ад нашага стала вашаму

Не так даўно мая хрэсніца адзначала дзень нараджэння. Дата — зусім не круглая, можна было не святкаваць, не збіраць гасцей, але ж з-за гэтай пандэміі ды хвароб усе мы неяк пагубляліся — даўно не бачылі адно аднаго...

Таму Люся, вядома ж, малайчына: заказала сталы ў кавярні, запрасіла найбліжэйшую радню, сяброў.

Дзень выпаў будны, мы прыйшлі пасля работы, недзе а сёмай вечара. Кампанія, што сядзела зусім непадалёк, — мусіць, значна раней, бо ўсе былі, што называецца, і сытыя, і п'яныя... Жанчыны, падзяліўшыся на групкі з двух-чатырох чалавек, разышліся па кутах, размаўлялі, курылі ды нешта разглядалі ў тэлефонах (да стала вярталіся хіба выпіць кавы ды ўзяць мандарынаў). Мужчыны (іх было толькі трое) заставаліся на месцах: двое — нешта жыва абмяркоўвалі, трэці — (падобна, з жонкай і, дарэчы, бландзінкай) сядзеў насупраць — зацікаўлена слухаў.

Але ж, як той казаў, «у іх сваё вяселле, у нас сваё». Мы віншавалі імянінніцу Люсю, казалі тосты, размаўлялі, вячэралі...

Тая чацвёрка за суседнім сталом, як здавалася, таксама. Праўда, на мужчынах гэта ніяк не адбівалася: да нас далятаў хіба голас бландзінкі. «Вам трэба было не так!», «Гэта няправільна!» — усё гучней і гучней верашчала яна і нязменна дадавала: «А вось я б на вашым месцы...» — «Ды не лезь ты, — сядзі на сваім! — дабром прасіў яе муж, але жонка «не чула». Яна па-ранейшаму вымагала ўвагі да сябе любімай, прычым з боку мужчын, што сядзелі насупраць.

Што яны? Спачатку — як быццам зважалі, азіраліся на голас, потым (бландзінка... Што з яе возьмеш?) — паблажліва пасміхаліся, кідалі непрыязныя позіркі, а ўрэшце, калі стала не на жарт «дапякаць», маладзейшы з мужчын не вытрымаў: шпурнуў на стол сурвэтку, падняўся, каб сысці, сказаў:

— Ды пайшла ты...

Жанчына разгублена заміргала, паглядзела на мужа, а той і сам ужо сціснуў кулакі...

Цяжка сказаць, што было б далей, але ў гэты момант, ад нашага стала да суседняга паляцела гучнае (у адрас бландзінкі):

— Ну падумаеш, ён паслаў... А ты не ідзі, чуеш?!

І тут жа ў зале знікла напружанне, шыбы ў вокнах зазвінелі ад рогату! Мужчыны пазіралі на нас і адзін на аднаго, жанчыны запляскалі ў далоні, канфлікту — як не было!

...Праўду кажуць: чалавек, які мае пачуццё гумару, можа з форсам выйсці з любой сітуацыі.

Ад сябе дадам: «...І з бляскам вывесці «адтуль» іншых!»

Л. КАВАЛЕВІЧ

г. Брэст.

Рубрыку вядзе Валянціна ДОЎНАР

Ад яе ж, дакладней — ад спадарыні Альвіны Чайкоўскай з Гомеля: «Вы не ўяўляеце, якая асалода чытаць рубрыку «...Народ на провадзе!», якое шчасце бачыць там свае гісторыі, у маім выпадку — ў перакладзе на родную мову, да бляску адшліфаваныя... Усе яны — добрыя, шчырыя, для мяне — як бальзам на сэрца, як стымул пісаць яшчэ...»

Для іншых, спадзяемся, таксама?

Рабіце высновы!