70 гадоў назад у Мінску ў Дзяржаўным выдавецтве БССР пабачыла свет кніга славутага і на той час дзіцячага пісьменніка Карнея Чукоўскага «Мыйдадзір».
У Беларускім дзяржаўным архіве-музеі літаратуры і мастацтва захоўваюцца два лісты і адна паштоўка вядомага літаратара, адрасаваныя ў 1953 годзе Аляксею Якімовічу і выдавецтву. Перапіска звязана з выданнем кнігі.
... 1953 год быў надзвычай насычаным падзеямі ў літаратурным працэсе Савецкага Саюза. Працытую некалькі запісаў з дзённіка К. І. Чукоўскага за 1953 год. 29 сакавіка 1953 г.: »... Чытаю мноства кніг, якія павінны дапамагчы мне па сутнасці перарабіць «Ад двух да пяці» — і перш-наперш «Асновы агульнай псіхалогіі» С. Л. Рубінштэйна«. 13 красавіка: «Дзівосныя красавіцкія падзеі! Указ аб амністыі, перагляд справы урачоў- атрутнікаў ўпрыгожылі ўсе мае дні радасцю...» 26 красавіка: «Была ўчора жонка Бондзі — так і палае навінамі пра „новыя парадкі“. „Крэмль будзе адчынены для ўсёй публікі“, „сталінскія прэміі адмяняюцца“, „пазык не будзе“, „калгаснікамі будзе дадзена палёгка“ і г.д., і г.д., і г.д. „Саюз пісьменнікаў будзе скасаваны“, „Фадзееў будзе змешчаны“, „штат міліцыі скарочаны ледзьве не ў пяць разаоў“ і г.д., і г.д., і г.д.. Усё, чаго жадаецца абывацелям, — яны выдаюць за праграму ўрада...» 25 кастрычніка: «Быў у Федзіна... Федзін у захапленні ад пастэрнакаўскага верша „Жнівень“, які сапраўды геніяльны...» 5 снежня: «Быў з Федзіным у Панамарэнка. Ён болей за гадзіну выкладаў нам сваю праграму — прастадушна ліберальнічаў...» Несумненна, пячатку на ўсё жыццё, усе размовы і развагі накладвала смерць кіраўніка Савецкай дзяржавы Іосіфа Вісарыёнавіча Сталіна, які пайшоў з жыцця ў іншы свет 5 сакавіка 1953 года...
А тым часам, хутчэй за ўсё — яшчэ напрыканцы 1952-га ці ў самым пачатку 1953 года, беларускія кнігавыдаўцы прынялі рашэнне выдаць кнігу Карнея Чукоўскага на беларускай мове. Перакладчыкам «Мыйдадзіра» выступіў Алесь Якімовіч, на той час добра вядомы беларускі дзіцячы пісьменнік. Дзіцячая казка ў вершах была створана Чукоўскім яшчэ ў 1921 годзе. Упершыню надрукавана выдавецтвам «Радуга» у 1923 годзе. Змест добра вядомы мільёнам чытачоў: ад хлопчыка раптоўна ўцякаюць яго рэчы. Рукамыйнік Мыйдадзір, які раптоўна з’явіўся, тлумачыць, што ўсё адбываецца таму, што хлопчык — гразнуля... Завяршаецца твор гімнам чысціні.
Алеь Якімовіч ў пасляваенныя гады працаваў у Дзяржаўным выдавецтве БССР і літкансультантам у Саюзе пісьменнікаў БССР. Пачынаючы з 1946 года, пабачылі свет нямала кніг рускіх пісьменнікаў, адрасаваных юнаму чытачу, у яго перакладах на беларускую мову. Гэта — і «Дзед Архіп і Лёнька» М. Горкага (ужо — трэцяе выданне; першыя два пабачылі свет яшчэ ў 1930-я гг.), «Генерал Таптыгін» М. Някрасава (таксама перавыданне 1940 г.), і кнігі П. Яршова, А. С. Пушкіна, І. С. Тургенева, У. У. Маякоўскага, А. Гайдара, С. Маршака... І вось — новы пераклад: казка К. Чукоўскага «Мыйдадзір».
Але, відавочна, перапіска была звязана з новым, іншым творчым праектам…
Ліст К. Чукоўскага ад 25 лютага 1953 г. : «Шматпаважаны тав. Якімовіч! Адпраўляю Вам канчатковы тэкст „Мухі ЦакатухІ“, адобраны Дзетдзяржвыдатам для новага выдання. Стары тэкст друкаваць нельга. — Вельмі цікавяць мяне малюнкі беларускіх мастакоў, якія ілюструюць маю кнігу. Упэўнены, што гэтыя малюнкі будуць свежымі і таленавітымі. Аб адным толькі прашу ілюстратараў: ні ў якім разе не адлюстроўвайце звяроў у карыкатурным выглядзе, не рабіце шаржаў на мядзведзяў, вярблюдаў, парсючкоў і г.д. У маіх казках фігуруюць казачныя, але не карыкатурныя звяры, а ілюстратары часта адлюстроўваюць іх кірпатымі, смешнымі пачварамі. Гэтага не трэба!
Са шчырым прывітаннем Карней Чукоўскі».
Наступны ліст — без даты: «Паважаны тав. Якімовіч!
Я не пярэчу супраць складу збоніка маіх „Казак“. Вельмі хацеў бы бачыць малюнкі і патрымаць карэктуру. Не маю ніякага разумення, якім тыражом выходзяць „Казкі“. Паколькі ў час вайны ўсе старыя выданні ў мяне загінулі.
З прывітаннем і павагай да Вас К. Чукоўскі.
Дамовы высылаю».
І калі «Мыйдадзір» пабачыў свет у 1953 годзе, то справа з выданнем яшчэ адной кнігі — задуманай, як зборнік «Казкі», зацягнулася... І 25 снежня 1953 г. Карней Чукоўскі звяртаецца да кіраўніцтва выдавецтва: «Высокапаважаныя таварышы, майце ласку паведаміць, які лёс напаткаў зборнік маіх „Казак“, які Вы (мяркуючы па дамове ад 18 лютага г.г.) меркавалі выдаць у 1953 г.
З павагай да Вас К. Чукоўскі».
Такі вось фрагментарны ў творчым лёсе класіка рускай і сусветнай дзіцячай літаратуры выдавецкі эпізод... Кніга «Казкі» Карнея Чукоўскага на беларускай мове ўсё ж выйшла — у 1959 годзе... Дарэчы, творы аўтара «Мыйдадзіра» на беларускую мову ў розны час перакладалі Юрка Гаўрук, Уладзімір Дубоўка, Аляксей Зарыцкі, Аркадзь Куляшоў, Янка Сіпакоў і іншыя пісьменнікі. Дарэчы, адна з казак ў зборніку 1959 года перакладзена Аляксеем Зарыцкім — і назва ў яе ўжо такая: «Айбаліць»…
Мікола БЕРЛЕЖ
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
