Што было — было: доктар, якога выклікалі да хворага хлопчыка, дома ў яго ўбачыў дзяўчынку. Спытаў:
— А ты, прыгажуня, што басячком на халоднай падлозе? Вось прастудзішся, захварэеш і будзеш, як брацік...
Доктар потым агледзеў яго, выпісаў лекі, даў парады бацькам — сышоў. І толькі тут яны заўважылі,што малая па-ранейшаму без абутку.
— Чаму? Ты ж чула, што доктар сказаў? — спыталі ў яе.
Дзяўчынка хіба ўсміхнулася (ну яшчэ б!):
— Доктар сказаў, што я прыгажуня!
...Ім, то-бок нам (і не толькі прыгажуням), уласціва помніць тое, што прыемна альбо важна (ці толькі здаецца?), тое, што смешна ці крыўдна, што зусім нечакана і чакана, тое, што пачулі спачатку альбо ў канцы...
Кожны помніць сваё.
Лета — гарачая пара ў вяскоўцаў: на сяўбе, на ўборцы людзі працуюць ад цямна да цямна, што добра — там жа, на месцы, харчуюцца.
У газетным рэпартажы на тэму досыць падрабязна распісана, што канкрэтна ім гатуюць, як дастаўляюць.
Адтуль, з газеты, амаль даслоўнае: у машыне, апроч саміх абедаў, едуць стол, крэслы, спецыяльны парасон ад сонца, аднаразовы посуд, металічныя ложкі.
Для тых, хто забыўся: рускае слова «ложка» — гэта тое, чым ядуць, беларускае — ложка (ложак) — тое, на чым спяць. Што, згадзіцеся, цалкам лагічна: пасля добрага абеду па законе Архімеда...
Поле ўявілася (пакуль не зжатае), на ім — камбайны-грузавікі, рад «металічных ложкаў»: людзі спяць.
...Ім, напэўна, добра было б — у полі, пад высокім небам?
А нам?
Дача — гэта месца, дзе саджанец становіцца дрэвам, семечка — гароднінай, а чалавек ракам, бо ўсё лета змагаецца — то з пустазеллем, то з кратамі і мурашамі, то з засухай, тлёй, драздамі, якія так і палююць на вішні, чарэшні, клубніцы, парэчкі. У лесе ні суніц, ні чарніц не было, дык хоць нешта, спадзяваліся, дома?!
— Вой, а ў вас гэта што — буйніцы?! — радуецца сваячка ля куста буякоў.
...Мову стварае народ.
Урок беларускай: нашы суседзі-расіяне ходзяць за (за грибами, за водой, за справкой в ГАИ, в детский сад за сыном)...
Беларусы ходзяць у альбо па — у грыбы, у ягады, па хлеб, па ваду, па лекі, па дзяўчыну...
За ёй (той дзяўчынай альбо некім іншым), можна хадзіць таксама, але гэта азначае следам...
Прыклад (каб запомніць)? Ды калі ласка!
Горад, метро. На ім мы даязджаем да патрэбнай станцыі, выходзім, па шырокіх прыступках падымаемся ўверх — следам за дзяўчынай у, мякка кажучы, кароткай маленькай спаднічцы і (мода!) вялізных грувасткіх чаравіках.
З адным — відаць, нешта-нейкае сталася (шнурок развязаўся, ці што?), дзяўчына згінаецца, каб яго завязаць...
Карціна алеем.
Гадоў да трох гэтае дзіця маўчала. Дакладней, гаварыла, але ж вельмі няшмат: «мама», «тата», «цыца», «дай»... Звычныя слоўкі.
І адно — нязвыклае: калі малому нешта падабалася, ён пляскаў у ладкі з кароткім: «Ай-ай!»
«Ай-ай!» — на любімую кашку і кошку, на новую цацку і адзежынку, на мульцік і малюнак у кніжцы...
Вырас цяпер, жаніўся. А вось бацькі — якраз наадварот: разышліся і нават раз'ехаліся. Маці ў горадзе жыве, бацька — у сезон на лецішчы.
...Дамок там сёлета падладзіў: на мансардзе акенца замяніў, пафарбаваў сцены. Прыгожа атрымалася!
Каб палюбавацца, гаспадар паводдаль стаяў — курыў, магчыма, чакаў, але «ай-ай!» не сказаў ніхто.
А трэба было б!
І хацелася!
...Спачатку яна закахалася — як належыць, без памяці — і толькі потым пачула, што яе абраннік быў жанаты, што ў яго ёсць сын, што рашэннем суда малога пакінулі з досыць шалапутнай мамай, якой патрэбныя аліменты, а дзіця — пастолькі, паколькі, і таму яго часцяком «падкідалі», прывозілі бацьку.
Той з ахвотай прымаў і спраўляўся — спачатку адзін, а ўжо з Таняй — і пагатоў: ледзь не адразу малы прызнаў яе за сваю — Матай назваў (мамай Таняй, значыць).
А яна і рада была — шкадавала дзіця: на яго, няроднае, знаходзіла час і тады, калі родных не было, і тады, калі яны з'явіліся (двое), і тады, калі з усімі трыма — засталася адна (муж рана памёр). Дзеці — гэтак жа «рана» — выраслі.
Што цікава, абодва малодшыя жывуць за мяжой. Тут, паблізу, толькі старэйшы: па магчымасці адгукаецца, дапамагае ёй — і дома, і на дачы...
Яна яму — стараецца таксама, бо як ні круці — Мата. І ўжо нават Бата: у сына ад першага шлюбу — сын, і яна — нібыта бабуля.
Раніца, трамвай. Што добра — ён жвавенька бяжыць па рэйках, вязе; што не вельмі — спыняецца на чарговым павароце і стаіць — мінуту, дзве, тры... Колькі яшчэ, — ніхто нічога не кажа... Дзверы між тым адчыненыя.
Хтосьці, відаць, знерваваны, з салона выходзіць першы, за ім, як па камандзе, кіруюць іншыя — ледзь не ўсе, пасля чаго дзверы ў трамваі зачыняюцца — ён кранаецца з месца, едзе...
Што гучыць яму ўслед, ні кіроўца, ні жменька пасажыраў не чуюць...
А можа, і чуць там няма чаго, бо абурацца, уголас, а тым больш па драбязе — гэта ж не наша?
Горад, вуліца, дом. Тут, на сёмым паверсе, некалі жыў Максімавіч — з каханай жанчынай, з дзецьмі, якімі так ганарыўся! Ну як жа: абое — медалісты, у абаіх — чырвоныя дыпломы прэстыжных «універаў», сем'і, асобныя кватэры...
Бяда прыйшла, адкуль падумаць не мог: сын — такі паспяховы, разумны, прыгожы — стаў выпіваць, потым — запіваць і паціху прапіваць усё. За нейкіх пару гадоў, азірнуцца не паспеў, як застаўся без жонкі і дзіцяці, без работы, без жытла (заснуў з цыгаркай — загарэлася канапа...). А ўжо колькі нерваў спаліў сваім блізкім!
«Я ў сям'і — самы здаровы», — пасля другога інфаркту казаў пра сябе Максімавіч і, як выглядала, чыстую праўду, бо ў дачкі (яна вельмі любіла брата!) на той час была астма, у жонкі — цукровы дыябет і анкалогія, у сына — алкагалізм, які не паддаваўся ніякаму лячэнню, і ўрэшце...
— Ён нейкай атруты глынуў — пад выглядам гарэлкі, — сказала потым суседка і, цяжка ўздыхнуўшы, дадала: «Памёр...» І ўсе задыхалі вальней, падумалі, каб гэта — ды раней!.. Можа, родныя былі б здаровыя?
Анекдот адным радком: храпу — найбольш баяцца ў моргу, патолагаанатамы.
І каб толькі!
...З кожным годам усё лепшыя тэлевізары і ўсё горшая якасць перадач. Але ж зрэдку пакуль шыеш-гатуеш-прасуеш — нешта глядзіш.
Днямі — у «паўвока» — чарговы бандыцкі фільм.
Пасля яго, пад уражаннем, толькі з трэцяга разу сцяміла, што кніжка, забытая некім на канапе, называецца «Цені ў моры», а не ў... моргу.
...Даражэйшых помнікаў на тых могілках шмат, прыгажэйшых, — здаецца, не было? З доўгіх шэрагаў іншых — гэты вось (твор мастацтва — не іначай!) — вылучаўся зграбнасцю і светласцю каменю, нейкай паветранай лёгкасцю і... урачыстасцю: здалёк здавалася, што ў пахаваных бацькоў — ці не дзесяць дзяцей, што жывуць паблізу і ледзь не штодня прыходзяць...
Па праўдзе ж — «Памяць дачкі і ўнукаў».
...Кажуць, яна, тая дачка, апошнім часам хварэе, бо на могілках не была даўно.
Помнік за гэты час пацямнеў ад гразі і ледзь не схаваўся ў сумніку.
Страшнае пустазелле.
Яшчэ і назвай.
Некалі ці не ўсе ганяліся за кнігамі: куплялі, чыталі — гарталі старонкі, цяпер — найчасцей — хіба тэлеканалы...
На нейкім — кіно (замежнае). Адтуль — эпізод: у 30-ы дзень нараджэння дзяўчына прыязджае да матулі з бабуляй, яны разам сядзяць за святочным сталом у гасцёўні, сцены якой абвешаныя здымкамі. На адным — старым — прапрабабуля імянінніцы і пры ёй — у тыя ж трыццаць — муж і васьмёра дзяцей, на другім — прабабуля: побач з ёй — шасцёра; у бабулі, што сядзіць за сталом, было чацвёра, у матулі — двое... Госця — нават не замужам...
Замежнае кіно, а карціна — амаль тутэйшая.
Яна ў сорак (з хвосцікам) выглядала, можа, на трыццаць, ён — наадварот. Але ж гэта яны заўважылі потым. А тады...
Сонейка, мора, пляж — доўгачаканы водпуск. І падчас яго, як здавалася, так дарэчы маленькі курортны раман...
Вось толькі з «памерамі» яны «прамахнуліся»: думалі, раз'едуцца па дамах, па сваіх гарадах, і ўсё скончыцца, а выйшла інакш: ледзь не кожны дзень назвоньвалі адно аднаму; ён «моду ўзяў» прыязджаць — на выхадныя, на святы альбо яе да сябе выцягваць... Ну чаму б і не, калі разам добра, калі абое — людзі вольныя (у разводзе). А вось так у іх — «як бы» шлюб, гасцявы...
Мог бы стаць і сапраўдным — ён прапаноўваў. Гэта яна адмаўлялася, гэта яна баялася і «хавалася» то за дзяцей, яшчэ не ўладкаваных, то за маці, як быццам старую і вельмі хворую...
Бо галоўнай прычынай быў злашчасны ўзрост: жаніху на адзінаццаць гадоў менш. Значыць, не сёння заўтра ў яго, далёка не беднага (толькі вокам міргні!), можа з'явіцца іншая, куды маладзейшая і прыгажэйшая... Ёй не хацелася быць пакінутай (да таго ж — яшчэ раз)...
А ён, падобна, і не збіраўся яе кідаць: не так даўно чарговую прапанову зрабіў, больш за тое — змусіў яе не проста падумаць, а пераехаць да яго і пажыць.
Яна згадзілася — на «рэпетыцыю» — і два тыдні пражыла ў час водпуску. Больш, як прызналася, проста не змагла.
Не змагла многае. Ну, па-першае («хоць салому еш, ды фасону не губляй»), днямі хадзіць на абцасах і без акуляраў; мераць ціск крадком, піць таблеткі гэтак жа, прачынацца нашмат раней, каб не ўбачыў без прычоскі і макіяжу, спаць у непрывычнай піжаме...
— А дома — ну як ажыла! — казала са смехам. — Прыехала, у ванну залезла, выкупалася, потым халат на плечы, ручнік на галаву — і на канапу... Ну які ўжо «замуж»? Дзе мне можа быць лепей?!
...Продкі, мусіць, праўду казалі: «Еш з голаду, любі — змоладу».
Ды ці ўсім на гэта пашчасціць.
Крама, вечар і чарга да касы. Маладзіца, што стаіць наперадзе, гаворыць па мабільным — падобна, з мужам, падобна, даўно, але ж нарэшце — пра самае важнае:
— Ты ж маму з цягніка сустрэнеш?.. Ну глядзі — не спазніся, лепш загадзя прыедзь... Сумкі паднясі, каб яна не цягнула. І не маўчы ж там — пагавары: спытай, як даехала, як здароўе, што новага, а дома — пачастуй, я ўсё падрыхтавала. І вінца налі...
Заключная фраза:
— Можа, грошай дасць?..
Яўрэйская мудрасць: з грашыма не гэтак добра, як дрэнна без іх. Асабліва цяпер, маладым.
Анекдот (трэба разумець, ад некага з іх?): грошай мне можа хапіць да самай смерці, калі я памру сёння, да абеду).
Горад, майстэрня, надпіс на сцяне:
«Хочаш дапамагчы малому — зрабі разам з ім.
Хочаш дапамагчы старому — зрабі замест яго.
Хочаш дапамагчы майстру — не замінай.
Хочаш дапамагчы дурню — сам такі».
Як быццам нічога ў тым новага — прапісныя ісціны. Але ж нехта іх «прапісаў»?
І тым самым хоць некага ды «ўзброіў» — такім простым — на першы погляд — мастацтвам жыць.
Валянціна ДОЎНАР
Ад яе ж (і не толькі):
«Твая цяжкая работа — мара кожнага беспрацоўнага. Тваё непаслухмянае дзіця — мара кожнага бяздзетнага. Твой невялікі капітал — мара кожнага, хто ў даўгах. Тваё неважнецкае здароўе — мара кожнага невылечна хворага. Тое, што ўсявышні хавае твае грахі ад людскіх вачэй, — мара кожнага, хто зганьбіў сябе дрэннымі ўчынкамі. Твой спакойны сон, твая даступная ежа — мара кожнага, у каго ў краіне ідзе вайна. Трэба цаніць усё, што маеш, бо...
Ніхто не ведае, што з табой будзе заўтра».
Цэны на кірмашах сёлета сапраўды значна ніжэйшыя, чым на пастаянных рынках.
Россып пазнавальных і забаўляльных эфірных навінак знойдуць тэлеглядачы на канале «Беларусь 2».
Кожны год навукоўцы знаходзяць новую суперсілу амегі.
Хто здолее змяніць гісторыю ці змяніцца пад яе ўплывам?
