Час садзіць дрэвы

Лістапад. Пад нагамі шастае лісце. Час разваг. Размовы з мінулым. Маўляў, што паспеў за гэты год, за дзесяцігоддзе, за жыццё... Філасофія. Колькі б ні цвілі каштаны, усё роўна потым зялёнае вясной лісце стане рудым і будзе шапацець пад нагамі. Альбо і інакш можна разважаць. Пасля лістапада праз нейкі час будзе вясна, май. Ізноў гэтыя шэрыя дрэвы ажывуць, забуяць зялёным колерам. А зараз час разваг і таксама сузірання — мы нібыта тая лістота. Распускаемся, зелянеем, а прыйдзе час, падзьме сівер — і ўжо гоніць цябе наперад па зямлі. Такія вятры бываюць у кожнага ў жыцці асобна. І у жыцці цэлага грамадства, нават самых вялікіх краін — імперый. Так, мабыць, адбылося ў 1917 годзе. Калі б не скінулася тое старое лісце, не было месца вырасці маладой лістоце.

Пра той час мы ведаем рознае і супярэчнае. Усе тыя падзеі па рознаму ўспрымаюць, для некаторых гэта боль братазабойчай вайны, для іншых — наадварот свята і радасць ад будаўніцтва новага свету. Афіцыйная гістарыяграфія дэкларуе: менавіта пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі Беларусь атрымала магчымасць стаць дзяржавай. Канешне, гісторыя нашай дзяржаўнасці пачыналася задоўга да 1917-га, яшчэ ў Полацкім княстве. Але ж менавіта пасля 1917-га ўпершыню ідэя дзяржаўнага ўтварэння менавіта са словам «БЕЛАРУСЬ» загучала на ўсю моц і хутка ўвасобілася ў жыццё — Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі (пазней БССР) была ўтворана літаральна праз год і два месяцы пасля залпу «Аўроры», які змяніў увесь свет. Так, свет тады мяняўся, і змены былі ў многім крывавыя. Дзякуй Богу на землях сучаснай Беларусі, тады не было такой жудаснай бойкі: брат на брата. Нас, праўда, падзялілі па-жывому на 18 доўгіх гадоў. Але ў Савецкай Беларусі стварыліся і ўдала функцыянавалі ўсе інстытуты, якія павінна мець дзяржава. А праз дзесяць год пасля рэвалюцыі ў нас была ўжо нават свая Адэмія навук. І менавіта дзякуючы існаванню і развіццю БССР у 1939 годзе адбылося ўз’яднанне з Заходняй Беларуссю — акт гістарычнай справядлівасці...

Беларусы і сёння з задавальненнем адзначаюць 7 лістапада. Выхадныя, традыцыйныя падарункі ад дзяржавы. Да таго ж, святочны настрой развейвае, нібы тое лісце, восеньскі смутак. Спрадвеку руплівы беларускі селянін не адмаўляўся ад святаў поздняй восені. А што? Толькі і працу перад сабой і бачыў. А калі збажына ў адрыне, зярняты у глебе — то і можна. Толькі без «песняў жальбы», як раней. Рэвалюцыя, дарэчы, іх і адмяніла. Дала селяніну зямлю і магчымасць вучыць і выводзіць у людзі дзяцей.

Чарговая гадавіна рэвалюцыі — гэта яшчэ нагода для нас, сённяшніх, і задумацца. Каб ізноў не набіць сабе адмысловы гуз. З аднаго боку — зямля і адукацыя сталі даступнымі для ўсіх, з іншага — гэта быў надлом і надрыў для грамадства. Чаму вучаць гэтыя падзеі? Таму што элітам нельга забывацца на астатніх людзей. Бо староннія сілы абавязкова гэта выкарыстаюць сабе на карысць. А пакутаваць будзе народ.

У Беларусі 7 лістапада — дзень з сэнсам будаўніцтва, стваральнай працы. Колькі разоў ужо Прэзідэнт падкрэсліваў, што ліміт на рэвалюцыі ў нас вычарпаны. А вось эвалюцыйныя перамены, альбо рэвалюцыйны падыход у якой небудзь галіне гаспадаркі — тое калі ласка.

Мабыць, для грамадства асноўная прымальная ідэя з далёкага 1917-га — роўныя магчымасці для ўсіх. Прынцып справядлівасці, які дэкларуецца і выконваецца дзяржавай у сучаснай Беларусі. Гэта, напэўна, нацыянальная рыса, закладзеная і ў палітычнай традыцыі, — уменне браць найлепшае з таго, што маем, што дасталося ў спадчыну. Таму ў нас няма алігархата, затое ёсць добрая традыцыя да дня Кастрычніцкай рэвалюцыі, свята, ад якога, у адрозненне ад іншых, не сталі адмаўляцца, — адкрываць масты, бальніцы, дзіцячыя садкі, асвовайваць новыя кампетэнцыі. 

Дарэчы ўважлівыя адносіны да ранейшых традыцый — гэта адзін з патэраў палітыкі Прэзідэнта. З захаваннем рэвалюцыйнай даты адбылося без рэвалюцыіі у календары свят. 

Мы памятаем вынікі і прычыны кастрычніцкіх падзей. І ведаем, што лепей дрэвы саджаць, а не выкарчоўваць. Вось і на 7 лістапада таксама садзім сады і алеі — самы час. Каб увесну яны ажылі, забуялі шатамі жыцця. Такія яны, разважлівыя адносіны да жыцця. У лістападзе, калі пад нагамі шапаціць лісце.

Яўген ПУСТАВОЙ