Гэты тэатр — для маладых душой

Тэатр пачынаецца... З таго, што ў некага з’яўляецца моцнае жаданне яго ствараць. Каб узнік зусім новы тэатр, такі, якога пакуль яшчэ ў горадзе ды ў рэспубліцы не было, дзе можна было б размаўляць з гледачом на розныя, нават самыя няпростыя, тэмы, з сучасным падыходам. Такімі думкамі ў тым ліку кіраваліся асобы, якія ў свой час ухвалілі рашэнне пра стварэнне ў Мінску Маладзёжнага тэатра. Тады працавалі Купалаўскі, Рускі драматычны, Тэатр лялек, ТЮГ... Моладзь магла хадзіць у любы тэатр, на любыя спектаклі. Але чаму б ёй не ўдзяліць больш увагі і працаваць з ёй мэтанакіравана — праз тэатр?.. Гэта было крыху больш за 40 гадоў таму: 18 ліпеня 1984 года была прынята Пастанова Савета Міністраў БССР аб стварэнні Дзяржаўнага маладзёжнага тэатра БССР, а першая прэм’ера адбылася амаль праз два гады дзякуючы галоўнаму рэжысёру Рыгору Баравіку. Урачыстае адкрыццё Маладзёжнага тэатра адбылося 19 лістапада 1986 года, і пачаўся першы тэатральны сезон.

Час быў няпросты, вірлівы: мянялася парадыгма існавання краіны, а ідэі, якімі кіраваліся людзі, праходзілі праверку на трываласць — адны адыходзілі, новыя авалодвалі масамі. І тэатральны глядач станавіўся іншым, асабліва малады. Ён задаваў больш пытанняў, гатовыя адказы не прымаў на веру адразу, а сам хацеў думаць, шукаць і пераконвацца, знаходзіць варыянты і аналізаваць: а што сапраўды патрэбна для чалавечага існавання? Змены ў грамадстве наспявалі паступова і адбыліся даволі імкліва — новаствораны тэатр павінен быў упісацца ў той час (разам з глядацкай аўдыторыяй, таму што моладзь больш гатовая да нечага новага). 

Як гэта тады было, маглі б распавесці артысты, якія склалі тады касцяк трупы. Нехта перайшоў з мінскага Тэатра юнага гледача, былі выпускнікі Тэатральна-мастацкага інстытута (майстэрня славутага педагога і тэатразнаўца Аляксандра Бутакова). Пачатак нейкай справы заўсёды ўтрымлівае дух рамантыкі. У дадзеным выпадку новаствораная трупа даказвала: тэатр — гэта артысты, а не будынак. Таму што рэпеціраваць даводзілася дзе толькі было можна, абы была сцэна. У свой будынак засяліліся восенню 1987 года, і насамрэч даволі доўга Маладзёжны тэатр звязваўся ў гледача з будынкам былога сталічнага кінатэатра «Спартак», дзе месціўся некаторы час. 

Шмат хто з акцёраў, якія стаялі каля вытокаў тэатра, аказаліся яму вельмі адданыя: у Маладзёжным дагэтуль працуюць Аляксандр Шароў, які за гэты час стаў заслужаным артыстам Рэспублікі Беларусь, Ганна Лавухіна, Раіса Сідорчык, Алена Хрысціч, Наталля Падвіцкая... Яны могуць распавесці і пра розныя этапы жыцця тэатра, падзеі, якія адбываліся не толькі пад уплывам грамадскіх працэсаў, але і са зменай творчага кіраўніцтва калектыву. Таму што першага галоўнага рэжысёра Маладзёжнага тэатра Рыгора Баравіка ўжо ў 1988 годзе змяніў Барыс Луцэнка. Ён працягнуў тую ж лінію — уключаць творы айчынных аўтараў у рэпертуар, але пашырыў яго за кошт замежнай драматургіі. А вось яго наступнік Віталь Катавіцкі паказаў магчымасці трупы працаваць не толькі з розным матэрыялам, але і спрабаваць розныя формы, эксперыментаваць. Ён прыйшоў у Маладзёжны тэатр на пачатку 1991-га і больш чым за дзесяць гадоў на пасадзе галоўнага рэжысёра здолеў стварыць адметны імідж: у гэты тэатр ішлі тыя, хто шукаў небанальнага і чакаў наватарства. Упэўнена, што ў Мінску і наогул у Беларусі знойдуцца тэатралы, якія дагэтуль успамінаюць нашумелую пастаноўку «Яго сны» паводле Сальвадора Далі. Але былі і іншыя заўважныя спектаклі, вельмі не падобныя на традыцыйныя. Праўда, гэта быў час, калі пошук сэнсаў і спосабаў выказвання стаў трэндам (але ж не кожны тэатр і рэжысёр мог дазволіць сабе рызыкаваць). Быць наватарам, быць сабой — вельмі няпроста. Асабліва, калі тэатр расце і сталее разам з публікай... 

Новы кіраўнік прыўнёс новыя павевы. У 2003 годзе ў тэатр прыйшоў народны артыст Рэспублікі Паўночная Асеція — Аланія Мадэст Абрамаў. Як мастацкі кіраўнік ён вызначыў курс развіцця тэатра: быць бліжэй да людзей. Гэта быў перыяд, калі Маладзёжны стаў больш глядацкім. Рэпертуар у той перыяд пашыраўся галоўным чынам за кошт класікі — рускай і замежнай, бо рэжысёр аддаваў перавагу традыцыйнаму псіхалагічнаму тэатру. 

У артыстаў з’явілася больш магчымасцей раскрыцца. Пасля сыходу Абрамава глядацкая лінія захоўвалася. І яна ўжо не абмяжоўвалася пэўнымі ўзроставымі крытэрыямі. А з цягам часу пра тэатр сталі гаварыць больш шырока — «для тых, хто малады душой». Такі — шырокі — падыход да работы з гледачом асабліва дапамог, калі пачалася рэканструкцыя будынка былога кінатэатра, дзе месціўся тэатр: і, як у пачатку, зноў былі «на выселках», па чужых кутах і сцэнах. І так некалькі гадоў. Але ж калектыў усё перажыў, працягваў працаваць і захаваўся.

Затое, калі пераехаў у новы будынак, гледачы прыйшлі ў Беларускі дзяржаўны маладзёжны тэатр нібыта знаёміцца наноў. Былы Дом культуры Будтрэста № 1 прыняў калектыў тэатра на пастаяннае жыхарства восенню 2014 года. І гэтае памяшканне пасля свежага рамонту было зусім іншае ў параўнанні з тым, з якім асацыіравалі «маладзёжку» дагэтуль. Сціпласць і камернасць змяніліся прасторавай і знешняй пампезнасцю. Вось жа сапраўдны тэатр, тут можна правесці прыемны вечар: фае з камінам, даволі вялікая глядзельная зала з пазалочанай аздобай, крэслы, абабітыя бардовым аксамітам...

А яшчэ дадатковая сцэна — для рэпетыцый і пры неабходнасці для паказу спектакляў. Цяпер яна працуе як малая сцэна, дзе праходзяць пастаноўкі, створаныя ў іншым ключы. Бо якімі б станоўчымі ні былі паказчыкі, што сведчаць пра блізкасць да гледача і запатрабаванасць спектакляў, у творчых людзей жыве ахвота спрабаваць і дэманстраваць сваё мастацтва. Напрыклад, адна з асаблівасцей «маладзёжкі», што адрознівае ад іншых тэатраў, — гэта наяўнасць сучасных харэаграфічных пастановак, таму што ў складзе трупы больш за дзесяць гадоў існуе адметная частка, скіраваная на развіццё асобнага кірунку. Адной з прэм’ерных пастановак у гэтым ключы, напрыклад, напрыканцы тэатральнага сезона стала пластычная «Шынель» паводле Гогаля. У той час, як на вялікай сцэне прадставілі «Рок-н-рол на захадзе» — з шэрагу тых, што разлічаны на шырокую глядацкую аўдыторыю. А яшчэ на малой сцэне ставіліся спектаклі паводле беларускай драматургіі, не пазбаўленыя духу наватарства, інтэрактыву і больш блізкіх зносін з гледачом (таму што адлегласці ад яго тут амаль няма). Ну, вось у наяўнасці ўсё, што трэба для жыцця... Але ў тэатра цяпер зноў асаблівы этап, калі шмат чаго трэба асэнсаваць. Здаецца, гэта час чарговых пошукаў творчага кірунку для развіцця. 

Што ж, 40 гадоў — узрост, калі шмат ужо давялося ўсвядоміць, і пры гэтым хапае вастрыні ўспрымання і энергіі, каб узрушыць эмацыянальна (згадайма веснавую прэм’еру «Тут была Клара»). Чым здзівіць Беларускі дзяржаўны маладзёжны тэатр, які мае званне заслужанага калектыву краіны, — пабачым ужо ў новым сезоне.

Ларыса ЦІМОШЫК