Памідоры і безвыходнасць. Пакуль ты жывы, у цябе мільён варыянтаў і выхадаў

Тэлефаную раніцай сваячцы, спытаць, як ёй на дачы адпачываецца. Звычайна наша размова бесклапотна-вясёлая: пра надвор’е, пра закаткі, пра ката, які стаў за лета зусім вясковым і кожную раніцу прыносіць гаспадыні на сняданак тлустую мыш... Менавіта пра тое, што нешта здарылася з яе любімым гадаванцам, я і падумала, пачуўшы гэтым разам голас, які ледзь прашалясцеў у трубку: «Алё, прывітанне...» «Што здарылася?» — спытала ў яе трывожна. «Ой, бяда нарабілася. Тры вядры памідораў выкінула. Нічога амаль не засталося — фітафтора літаральна за ноч усё паела. Стаю вось на агародзе і плачу. Колькі сіл укладзена, колькі часу... І апрацоўвала ж, і даглядала — усё дарэмна...» Яна зноў пачала ўсхліпваць у трубку, і я зразумела, што супакоіць яе, прынамсі менавіта ў гэтым моманце, наўрад ці атрымаецца. Паплача — супакоіцца сама. Не канец жа свету наступіў. Галоўнае, каб ціск сабе не накруціла. А яна можа. Вось так перажывае без вялікай нагоды, а пасля сядзіць з танометрам на канапе і таблеткі жменямі глытае. Бывае, што і да выкліку «хуткай» даходзіць...

Хоць я ўяўляю, як многія чытачы (дакладней, чытачкі) на маё «без вялікай нагоды» цяпер адрэагавалі. Як гэта — не нагода перажываць — папсаваныя заразай памідоры. Якія — амаль як дзеці: ты ж іх з драбнюткага насення, пасеянага напрадвесні, гадавала, песціла, радавалася, што вось і ўзяліся добра пасля перасадкі, і красуюць, і завязі шмат. А калі ўжо спець пачалі — прыпаўзла гэта гадасць разам з халоднымі туманамі. Сёлета з такой вільготнасцю і розныя сродкі засцярогі бяссільныя. Мы таксама на вуліцы даць рады гэтаму чорнаму паскудству не змаглі. Зрэшты, тут і дзівіцца няма чаго: бура (не тая, што на Палессі, а пазнейшая, што акурат па цэнтры Міншчыны ішла) паваліла тыя кусты на вуліцы разам з падпоркамі. Так і ляжалі два дні ў суцэльным балоце, бо было не даступіцца: увесь час ліло. І фітафтора тая ў такім спрыяльным асяроддзі адразу не лісты, а ствалы апанавала... Карацей, я вельмі нават уяўляю, колькі гаспадынь сёлетнім летам плача над загубленымі памідорамі. Ці над гнілой цыбуляй, якая не вырасла, ці над зламанымі ветрам пладовымі дрэвамі... А як жа ж — шкада…

Мы таксама трохі пагаравалі, але без слёз і нядоўга. Разважылі: голад сям’і ад такога ўрону дакладна не пагражае. Шкада працы і часу? А чым было яшчэ займацца? Дый навука найлепшая — на ўласных памылках, як вядома. Налета, дасць бог, усе жывыя-здаровыя будзем, і глебу па-іншаму апрацуем, і месца іншае для пасадкі выберам — больш зацішнае, менш вільготнае... Ключавое тут — дасць бог, усе жывыя-здаровыя будзем.

Увогуле, калі задумацца, — як часта мы трацім сілы, нервы, эмоцыі на тое, чаго гэтых нерваў і эмоцый не варта. Не, вядома, чалавек жа не бяздушная машына, гэта зразумела. Я тут пра ступень нашых эмоцый на тое, што адбываецца. Калі ў парваных калготках мы бачым сапсаваны дзень; у вазонах, якія прапалі на рабочым падаконніку, — нядобры знак; у пачарнелых памідорах (выбачайце, прычапілася да гэтых памідораў, але ж надзвычай актуальная на сёння тэма) — трагедыю як мінімум гэтага лета (добра, што не ўсяго жыцця). Я ўжо не кажу пра сітуацыю, калі зламалася машына, затапілі суседзі, або, што для многіх яшчэ горш, памёр ад старасці ці загінуў любімы хатні гадаванец. Здаецца, зямля сыходзіць з-пад ног і нічога добрага ў гэтым жыцці ўжо не будзе.

Зноў жа ведаю гэта на ўласным досведзе. Любімая кошка, якая пражыла са мной на той момант зусім не нашмат менш за палову майго жыцця, ціхенька памерла ва ўзросце пятнаццаці гадоў (для персаў гэта, можна сказаць, рэкорд доўгажыхарства). І сёння памятаю, як раўла бялугай, ходзячы па апусцелай кватэры, як хавала ўсё, што нагадвала пра любімую жывёлінку, як давала сабе слова: ніколі больш... А назаўтра патэлефанавала мая мудрая мама: «Ой, Алёнка, такога коціка табе ў Марыі нагледзела. Маленькі, харошанькі, а на лобіку жоўты трохвугольнічак!» Праз тыдзень коцік ужо бегаў па кватэры, і ўсе міскі-цацкі я дастала і паставіла на месца. «Коцік» па мянушцы Клава, якой ужо адзінаццаць гадоў, і сёння жыве са мной, мае лішнюю вагу, з якой мы амаль безвынікова змагаемся, і дужа дрэнны характар. Але менавіта дзякуючы ёй я зразумела даволі цынічную, але важную ісціну. Жывёла — не чалавек, ты можаш замяніць яе іншай. І даць гэтай іншай, як і папярэдняй, добрае шчаслівае жыццё. А калі прыйдзе яе час — яны ж жывуць менш, чым мы — проста ўзяць яшчэ адну і даць шчаслівае жыццё ёй. Усё проста, і няхай кідаюць у мяне камяні тыя, хто на месцы пахавання кошкі ці сабакі ставіць помнік, носіць кветкі і ніколі больш нікога не заводзіць, «бо гэта ж так балюча...»

Гэта — не балюча. Гэта — не роспач. Роўна як і папсаваныя памідоры. Роспач — гэта калі ты расказваеш пра іх маме, яна цябе супакойвае, кажа, што нічога страшнага, раіць паліць кусты сыроваткай. Ты кажаш: «Як жа я сама не здагадалася», а мама ўсміхаецца... А ў наступную хвіліну ты прачынаешся — і прыходзіць разуменне, што мамы няма ўжо сёмы год. І нічога не зменіш і не паправіш — «хоць сэрца аб зоры разбі»…

Мой любімы Канстанцін Хабенскі напісаў пра гэта так: «Безвыходнасць — гэта калі на 40-ы дзень ты стаіш каля магілы і разумееш, што гэта не страшны сон, не чыйсьці дурны жарт, што цяпер ты і будзеш жыць так далей, толькі без гэтага дарагога чалавека. Ты нічога не можаш змяніць, выбар зроблены звыш. Вось што такое безвыходнасць. А не вашы: працы няма, хлопец кінуў, дзяўчына аказалася дрэнню, надзець няма чаго, надвор’е кепскае і грошай не хапае. Пакуль ты жывы, у цябе мільён варыянтаў і выхадаў».

Карацей, дажывём да вясны — пасадзім новыя памідоры.

Алена ЛЯЎКОВІЧ