Падзея ўражлівая, яе ў значнай ступені можна лічыць своеасаблівай штогадовай заканадаўчай пляцоўкай для развіцця кніжнай справы на ўсёй постсавецкай прасторы. Менавіта тут калегам-выдаўцам, бібліятэкарам, кнігагандлярам прадстаўляецца большасць кніг, якія выдаюцца на працягу мінулага года, тут праходзяць важныя перагаворы, канферэнцыі, круглыя сталы, тут абмяркоўваюцца ў розных фарматах тэндэнцыі развіцця кніжнага рынку ў Расіі і ў суседніх краінах, ды і ва ўсім свеце таксама. Гэтымі ж днямі на адной пляцоўцы з традыцыйным кніжным кірмашом праходзіў і ІІ Маскоўскі міжнародны дзіцячы кніжны кірмаш. Уваход на абедзве прадстаўнічыя падзеі быў вольны, што даволі важна для наведвальнікаў. Дарэчы, у Беларусі практыка вольнага ўваходу на кніжныя выстаўкі і кірмашы існуе пастаянна... Па традыцыі ў кніжным свяце ў Расіі ўдзельнічала і дэлегацыя Рэспублікі Беларусь, сфарміраваная пад кіраўніцтвам Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь. У складзе дэлегацыі — і кнігагандляры, і выдаўцы...
На стэндзе «Кнігі Беларусі» было размешчана некалькі соцень навінак нашых айчынных выдавецтваў — прадукцыя выдавецтваў «Мастацкая літаратура», «Беларусь», Выдавецкі дом «Звязда», выдавецтва «Беларуская навука», БелТА, выдавецтва «Адукацыя і выхаванне». Расказвае галоўны рэдактар часопіса «Маладосць» Вольга Рацэвіч, якая прадстаўляла выдавецтва «Мастацкая літаратура»:
— Разам з іншымі выданнямі мы прывезлі на кірмаш шмат класічнай літаратуры — паэтычныя і празаічныя кнігі добра вядомых класікаў беларускай літаратуры, зборнікі Якуба Коласа, Янкі Купалы, Уладзіміра Караткевіча, Васіля Быкава, Івана Шамякіна, Вячаслава Адамчыка... Як на беларускай, так і на рускай мове. Кіраваліся пры гэтым спадзяваннямі, што на кірмаш да беларускага стэнда зазірнуць нашы суайчыннікі альбо нашчадкі беларусаў, якія жывуць у Маскве, Падмаскоўі, якія гатовы прыехаць з блізкіх да Масквы гарадоў. І прыемна, што такія сустрэчы на кірмашы адбываліся. Яны яшчэ і тым цікавыя, што мы пачулі запыты на заўтра. І, безумоўна, гэтыя падказкі ўлічым пры планаванні нашай работы на будучы год.
Найболей запатрабаванымі на стэндзе «Кнігі Беларусі» былі краіназнаўчыя выданні — рознага характару альбомы, даведачныя выданні, энцыклапедыі. Госці набывалі філакартычныя альбомы Уладзіміра Ліхадзедава, звярталіся да кніг, прысвечаных падзеям Вялікай Айчыннай вайны. Распытвалі, папярэдне, відаць, займеўшы некаторую інфармацыю праз сацыяльныя сеткі, і пра даследаванні доктара біялагічных навук Анатоля Федарука, які на працягу некалькіх дзесяцігоддзяў плённа вывучаў і апісваў старадаўнія сядзібы розных куточкаў Беларусі. Звярталі наведвальнікі ўвагу і на кніжную серыю «Сучасная беларуская літаратура», праектаваннем і выданнем якой займаюцца вядомае беларускае адукацыйнае выдавецтва «Аверсэв» і Саюз пісьменнікаў Беларусі.
Таксама па даўняй традыцыі ў час Маскоўскага кніжнага кірмашу падводзяцца вынікі аўтарытэтнага на ўсёй постсавецкай прасторы конкурсу на найлепшае кніжнае выданне. Сёлета ў гэтым творчым праекце спаборнічалі выдавецтвы шасці краін — Азербайджана, Беларусі, Казахстана, Кыргызстана, Расіі, Таджыкістана. У беларусаў — наступныя перамогі. Першае месца ў намінацыі «Садружнасць» заняла кніга палітолага Сяргея Мусіенкі і публіцыста Максіма Осіпава «Привкус цветных революций», якая пабачыла свет у выдавецтве «Беларусь». Другое месца ў намінацыі «Мая краіна» — у фотаальбома В. Шышанава і А. Пушнякова «Віцебск. 1050» (выдавец — БелТА). У спаборніцтве «Дыялог культур» першае месца — за кнігай «Казкі народаў Беларусі» (у выдавецтве «Беларусь» іх уклаў Аляксандр Сачанка; кніга выйшла ў серыі «Вялікая энцыклапедыя маленькага прафесара»).
Выдавецтва «Беларусь» атрымала перамогу і ў намінацыі «Кніга для дзяцей і юнацтва» — за кнігу «Школа юнага алімпійца: дзецям пра спорт». Выданне ўбачыла свет у серыі «Беларуская дзіцячая энцыклапедыя». Дыпломам трэцяй ступені гэтае ж выдавецтва ў раздзеле «Навука і адукацыя» адзначана за кнігу С. Шмарлоўскага і В. Давідовіч «Выбары ў Беларусі. Коратка пра галоўнае». Сярод вылучаных на «Арт-кнігу» другое месца — у кнігі публіцысткі, загадчыка аддзела культуры Выдавецкага дома «Беларусь сегодня» Ірыны Аўсяп’ян «Ведаем, ганарымся! Вядомыя людзі Беларусі» (яе цудоўна аформіў кніжны графік, карыкатурыст Алег Карповіч). Кніга ўбачыла свет у Выдавецкім доме «Звязда». У намінацыі «Мастацтва ілюстрацыі» дыплом другой ступені атрымала выдавецтва «Беларусь» за кнігу «Тайна магического кристалла».
У раздзеле «Аддрукавана ў Садружнасці» першае месца — у кнігі мінскага выдавецтва «Форум» «Ад Масквы да Брэста». Намінацыя «Перамога» прынесла першае месца філакартычнаму альбому беларускага калекцыянера лаўрэата Прэміі Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі ў галіне культуры і мастацтва, лаўрэата Прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь «За духоўнае адраджэнне» Уладзіміра Ліхадзедава «Беларусь непераможная». І самая галоўная намінацыя — «Гран-пры». Спецыяльны дыплом атрымала кніга публіцыста Алега Усачова «Партызаны Беларусі» (выдавецтва «Беларусь»).
Спецыяльным дыпломам конкурсу «Мастацтва кнігі» дзяржаў — удзельніц СНД адзначана кніга журналісткі Валерыі Сцяцко «Творец своей судьбы. Алексей Талай» (Выдавецкі дом «Звязда»).
— Беларускія здабыткі ў кнігавыданні не могуць не радаваць, больш за тое — нават не могуць не ўражваць, — каментуе вынікі конкурсу «Мастацтва кнігі краін СНД» рэферэнт упраўлення выдавецкай і паліграфічнай дзейнасці Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь Вікторыя Лукашутэ. — Высокае журы, эксперты Міждзяржаўнага савета па супрацоўніцтве ў галіне перыядычнага друку, кнігавыдання і паліграфіі дзяржаў — удзельніц СНД традыцыйна адзначаюць высокі ўзровень выдавецкай працы ў Беларусі. Дадам, што нашы пераможцы на конкурсе «Мастацтва кнігі» дзяржаў — удзельніц СНД прайшлі строгі адбор у плане вылучэння з Беларусі. Прыемна, што сёлета былі падведзены вынікі і ў спаборніцтве найлепшых кнігарань на прасторах Садружнасці Незалежных дзяржаў. Адзначаны і наш мінскі «Светач».
Падзеяй 37-га Маскоўскага міжнароднага кніжнага кірмашу стаў круглы стол беларускіх і расійскіх пісьменнікаў «Разам: традыцыі, вопыт, перспектывы беларуска-расійскага літаратурнага адзінства», які прайшоў у Пасольстве Рэспублікі Беларусь у Расійскай Федэрацыі. Размова адбылася даволі цікавая, насычаная разглядам розных актуальных і праблемных пытанняў увогуле ў гуманітарным развіцці грамадства. Пісьменнікі, кнігавыдаўцы дзяліліся сваёй ацэнкай зносін з чытачамі, асабліва — з моладдзю і школьнікамі. Расійскі дзіцячы пісьменнік, кандыдат псіхалагічных навук Лілія Кандыбовіч, якая часта бывае і ў Беларусі, звярнула ўвагу на патрэбу стварэння сучасных мастацкіх вобразаў герояў, з якіх юныя чытачы маглі б браць прыклад. Кнігавыдавец Сяргей Маісееў расказваў пра свой выдавецкі вопыт стварэння кніг, звязаных з агульнымі аспектамі гісторыі народаў Расіі і Беларусі. Сяргей Мікалаевіч адзначыў, што намаганні пісьменнікаў, кнігавыдаўцоў без выразнай падтрымкі сістэмы адукацыі наўрад ці будуць эфектыўнымі. Часам і пры ўмове, што гатовы бясплатна перадаць кнігі школьнікам, выдаўцы не знаходзяць падтрымку ў інстытутаў адукацыі.
Старшыня Саюза пісьменнікаў Расіі Мікалай Іваноў унёс прапановы болей шырокага супольніцтва ў справе падтрымкі творчай моладзі. І ў Мінску, і ў Маскве ў пісьменніцкіх арганізацыях працуюць саветы творчай моладзі. Важна, каб быў наладжаны абмен ініцыятывамі, рознымі праектамі. Дзеля гэтага неабходна звяртаць увагу і на развіццё мастацкага перакладу. Гэтыя ініцыятывы прыйшліся даспадобы і галоўнаму рэдактару часопіса «Роман-газета» вядомаму празаіку Юрыю Казлову. Ён не першы раз вылучае ідэі па прадстаўленні на старонках свайго выдання, а таксама «Детской роман-газеты» твораў беларускіх пісьменнікаў, у тым ліку — і перакладаў на рускую мову аповесцяў і апавяданняў тых літаратараў, хто піша па-беларуску. У найбліжэйшы час «Роман-газета» надрукуе новы твор Вячаслава Бандарэнкі, які жыве і працуе ў Беларусі, але часта друкуецца ў Маскве. Цікавым было выступленне даследчыцы гісторыі літаратуры пушкіністкі Ларысы Чаркашынай, якая, дарэчы, нарадзілася ў Беларусі, у Ваўкавыску. Ларыса Андрэеўна гаварыла пра магчымасці выкарыстання класічнай літаратурнай класікі ў справе выхавання чытача.
Удзел у круглым стале «Разам...» узяў і дарадца Пасольства Рэспублікі Беларусь у Расійскай Федэрацыі вядомы палітолаг і аўтар парламенцкай і ўрадавай газеты «Звязда» Аляксандр Шпакоўскі. Ён выказаў прапанову часцей творчым людзям прыходзіць на пляцоўку прэс-цэнтра беларускага пасольства, дзе створаны ўсе ўмовы для канструктыўнага дыялогу пісьменнікаў, літаратуразнаўцаў, перакладчыкаў. З беларускага боку ўдзел у дыскусіі бралі старшыня Саюза пісьменнікаў Беларусі Алесь Карлюкевіч, галоўны рэдактар часопіса «Маладосць» Вольга Рацэвіч, член Саюза пісьменнікаў Беларусі Ларыса Кучарава, генеральны дырэктар ААТ «Белкніга» Уладзімір Матусевіч.
Сярод цікавых асоб, пісьменнікаў, грамадскіх, палітычных, культурных дзеячаў навідавоку на міжнародным кніжным кірмашы былі перш-наперш расійскія пісьменнікі, аўтары папулярных кніг, кіраўнікі славутых выдавецтваў. Па традыцыі ганаровы госць Маскоўскага кірмашу — спецыяльны прадстаўнік Прэзідэнта Расійскай Федэрацыі па міжнародным культурным супрацоўніцтве Міхаіл Швыдкой. Дарэчы, ён прыйшоў да чытачоў, наведвальнікаў маскоўскага кніжнага свята з уласнай публіцыстычнай кнігай — «Культурная рэвалюцыя». У цэнтры ўвагі — і дырэктар Дэпартамента дзяржаўнай падтрымкі перыядычнага друку і кніжнай індустрыі Міністэрства лічбавага развіцця, сувязі і масавых камунікацый Расійскай Федэрацыі Уладзімір Грыгор’еў. З гэтымі кіраўнікамі на пляцоўцы кірмашу і сустрэліся генеральны дырэктар ААТ «Белкніга» Уладзімір Матусевіч і старшыня Саюза пісьменнікаў Беларусі, дырэктар — галоўны рэдактар Выдавецкага дома «Звязда» Алесь Карлюкевіч. Размова ішла пра болей актыўнае супрацоўніцтва беларускіх і расійскіх кніжнікаў, пра юбілеі пісьменнікаў, чыя творчасць аднолькава цікавая і ў Расіі, і ў Беларусі. У час перагавораў вылучана ідэя правесці новы кніжны фестываль з удзелам расійскіх выдавецтваў у Беларусі — напрыклад у адной са славутых гістарычных мясцін. Некалі фестываль такога характару ўжо праводзіўся — «Кніжныя сустрэчы ў Мірскім замку» (2019–2020 гады). Заснавальнікам яго было Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь. Для беларускага чытача, пакупніка, безумоўна, пляцоўка такога характару, знаёмства з кніжнымі навінкамі Расіі — вартая ўвагі падзея.
Уладзімір Уладзіміравіч Матусевіч сустрэўся і з галоўным рэдактарам часопіса «Книжная индустрия», прэзідэнтам Асацыяцыі кнігараспаўсюджвальнікаў Расіі Святланай Зорынай. Ішла размова пра болей шырокую прапаганду беларускай кнігі ў Расійскай Федэрацыі. Прайшлі перагаворы і з кіраўніцтвам аўтарытэтнага расійскага праекта «Кніжны цягнік». Максім Афоненкаў і Дзяніс Котаў унеслі прапанову пракласці маршрут «Кніжнага цягніка» з удзелам вялікай дэлегацыі беларускіх пісьменнікаў і праз сталіцу Беларусі — Мінск.
...Расійская Федэрацыя мае свой каляндар кніжных кірмашоў, кніжных фестываляў і выставак. Праводзяцца яны не толькі ў Маскве і Санкт-Пецярбургу, але і ў іншых гарадах, іншых рэгіёнах. Мажліва, і беларуска-расійскае кніжнае супрацоўніцтва варта распаўсюдзіць на болей шырокую прастору, вылучыўшы новыя ініцыятывы па прапагандзе айчыннай кнігі, па пашырэнні магчымасцяў у беларусаў адкрываць новыя прасторы знаёмства з расійскай кнігай.
Кастусь ХАДЫКА
Масква
Супрацоўнікі Мінпрыроды расказалі, якая карысць ад дрэў у горадзе.
Восень для спецыялістаў аграрнай галіны — час падводзіць вынікі, і сёлета яны годныя.
У поўным аб’ёме задаволена патрэба краіны ў калійных і каменных солях, торфе, сапрапелі, будаўнічым камені, падземных водах.
