Жыццё даражэйшае за грошы

Пайшоў па воўну,

вярнуўся пастрыжаным

Сказаць, што студэнты-філфакаўцы педінстытута Міхась і Пятрок не ведалі сэнсу гэтай народнай прымаўкі, будзе няпраўдай. Ведалі, ды яшчэ як! На «выдатна» здалі іспыт па прадмеце «Фальклор», а потым — ну здараецца ж! — «схадзілі па воўну»…

Пачалося ўсё з таго, што Міхасю стрэліла ў голаў даследаваць... рэстараны: паглядзець на «залатую моладзь», якая марнатравіць там свае дні і потым даць ёй добры адлуп на старонках газеты.

Дзеля гэтага аднойчы ўвечары Пятрок пад гальштукам «селядзец» і Міхась пад так званай бабачкай (абодва ў новых касцюмах) занялі столік, узялі меню і сталі назіраць за прысутнымі. Прыкмячаць, што адзенне ў многіх самае маднецкае: яркія сарочкі, штаны «дудачкі» (1961 год) і «кляшы», стрыжкі пад Катоўскага, патлы-грывы афрыканскіх ільвоў... Нехта з гэтых маладых танцаваў бугі-вугі (у зале граў невялічкі аркестр), нехта ў куце падалей зацягваў песню, двое схапіліся загрудкі…

— Выбар зрабілі? — спытала ў «даследчыкаў» афіцыянтка.

— Мне, калі ласка, айнтопф, — на вельмі добрай... нямецкай мове адчаканіў Пятро.

— Шнэльклопс, — папрасіў для сябе Пятро.

— Адну хвілінку, — зноў жа па-нямецку папрасіла афіцыянтка, схадзіла на кухню і, вярнуўшыся, стала выбачацца: іх кухар не ведае такіх страў... — Закажаце нешта іншае?

«Немцы» ў адказ закруцілі насамі, пакрыўдзіліся і замовілі хіба каву.

Так было ў першы вечар і ў гэтым рэстаране, у наступныя і ў іншых — кухары не змаглі прыгатаваць гасцям баграч-гуляш з чыпеткамі, паштэль-дэ-ната, курыцу гаран масала... Таму хлопцы (іншаземцы!) пілі каву, практыкаваліся ў веданні нямецкай мовы і, вядома ж, прыцягвалі ўвагу прысутных — аж да таго, што неяк да іх падселі дзве п’янаватыя «лялькі», убачылі на стале каву ды пустыя фужэры і дружна скрывіліся:

— Не п’яце? Слабакі!

«Хто?! Мы?!» — абурыліся б палешукі, калі б не касілі пад немцаў. А косячы, Пятро дастаў з-за пазухі пляскатую пляшачку «каньяку» (столінскай, самаробнай, настоенай на мяце, чабарку ды іншых пахучых зёлках!), і, спаслаўшыся на тое, што самі павячэралі, наліў дзяўчатам. Смялейшая з іх прыгубіла-пакаштавала, паказала вялікі палец (во, маўляў!) і... паклікала афіцыянтку.

— Венскі шніцаль, пірог са смажанай гусяцінай, — стала пералічваць ёй, — макавы рулет... Усё ў двух экзэмплярах (сяброўка згодна заківала). Кавалеры частуюць.

Пачуўшы гэта, Пятрок з Міхасём хацелі залезці пад стол, бо ім разлічвацца... Але ж своечасова сцямілі: сказалі дзяўчатам, што ідуць па букеты і... збеглі.

У рэстаран пасля гэтага не хадзілі месяцы са два.

...Калі зноў з’явіліся, «лялек» там не было.

Затое да століка падышла ўжо знаёмая афіцыянтка, яна ж — на здзіўленне гасцям — прыняла заказ на айнтопф і шнэльклопс (назвы гэтыя хлопцы знайшлі ў глянцавым часопісе, які немаведама хто і калі пакінуў у студэнцкім інтэрнаце) і досыць хутка прынесла стравы. «Немцы» пакаштавалі і, калі б не думка, што трэба плаціць, з’елі б за малінку, а так…

Давялося ўрэшце прызнацца, што столькі грошай у іх з сабою няма, што яны змогуць разлічыцца заўтра.

Толькі ж хто ў гэта паверыў?!

Афіцыянтка паклікала міліцыю і адміністратара. У хлопцаў папрасілі дакументы і тут жа агучылі ўмову: «Альбо сёння плаціце, альбо заўтра пра ўсё будзе ведаць рэктар, і па галоўках вас не пагладзіць — вытурыць з інстытута як піць даць».

Пятрок у выніку застаўся ў рэстаране, Міхась у пошуках грошай (напрамілы бог! Хто колькі дасць!) аббегаў два паверхі інтэрната.

Вось так спраўдзілася прымаўка: пайшлі па воўну (то-бок па артыкул у газету, па годны ганарар), а вярнуліся…

Стрыжка пад Катоўскага і сёння, здаецца, у модзе?

Уладзімір ПЕРНІКАЎ

г. Гомель

Жыццё даражэйшае за грошы

Некалі многія нашы хлопцы, многія дзяўчаты рваліся ў белы свет, як у тую капеечку, ехалі «за туманам» — не слухаліся бацькоў, рабілі па-свойму.

А таму адна з матуль нават слёзы не марнавала: аддала свайму сыну апошнія грошы, сказала: «Едзь. І калі ўбачыш там хоць аднаго яўрэя, то заставайся, а калі не — дай мне слова, сынок, што тут жа вернешся».

Мудрая была жанчына, ведала, што яўрэі абы дзе не сяліліся, абы дзе не жылі. На маёй роднай Піншчыне (цудоўны край!) іх многа было.

Але ж вось пачалася вайна, у Пінску праз тыдзень-другі з’явіліся немцы. Бацька Міхася Фрыдмана вырашыў уцякаць: згаварыўся са знаёмым пінчуком, той за добрыя грошы падагнаў каня, прыняў на воз мяшкі з неабходным дабром і вывез сям’ю ў ровенскі лес.

Як доўга яны ехалі, сказаць не бяруся, але ж спыніліся ў доме лесніка-ўкраінца. Браліся там за любую работу, вялі немалую гаспадарку, і ежай, і вопраткай, і лекамі — чым маглі, дапамагалі партызанам... Праўда, гісторыя мая зусім не пра гэта.

У лесніка таго была дачка — прыгажуня Маруся, у Фрыдманаў — сын, Міхась (пазней — татаў найлепшы сябар). Маладыя людзі пакахалі адно аднаго, там жа (вайна вайной...) справілі ціхае вяселле.

...Пасля вызвалення час быў вяртацца дадому, у Пінск. Там, дзякуй богу, ацалелі сцены іх дома, пакрысе стала наладжвацца жыццё. У Міхася і Марусі была работа, яны будавалі дом, выхоўвалі двух сыноў. Але ж вось наступілі 70-я, у яўрэяў з’явілася магчымасць з’ехаць на сваю гістарычную радзіму, і многія сталі збірацца.

Планавалі ад’езд і родныя Міхася — яго бацькі, браты з жонкамі, з дзецьмі, не супраць быў старэйшы сын, а вось малодшы і Маруся (яе немаладыя бацькі па-ранейшаму жылі на Ровеншчыне ў лесе) нават слухаць не захацелі!

...Нялёгка, відаць, даваліся падобныя рашэнні, і, тым не менш, Міхась аформіў усе дакументы на выезд у Ізраіль, звольніўся з работы, адправіў кантэйнер з неабходнымі рэчамі, наплакаўся — развітаўся з жонкай, выбраўся ў далёкую дарогу. Спачатку — аўтобусам — з Пінска ў Брэст, з Брэста — планаваў — цягніком да Масквы, адтуль — ужо самалётам…

І частку гэтай дарогі чалавек агораў: даехаў да Брэста. Сядзіць там, чакае цягніка ды ўспамінае ўсё перажытае: як уцякалі ад фашысцкай навалы, як хаваліся-ратаваліся ў ровенскім лесе, як першы раз убачыў сваю Марусю, як ладкаваў з ёй мірнае жыццё, гадаваў дзяцей і як цяпер во... кінуў. Дзеля чаго? На каго? І — урэшце — каго? Тую, без якой, напэўна, не было б і — дакладна — не будзе далейшага жыцця?

Вось гэта, апошняе, Міхась зразумеў толькі ў Брэсце, седзячы на чамадане.

А далей…

Устаў, рушыў да касы, каб здаць білет.

— Ой, ён жа дарагі! — замітусілася касірка. — Я, мусіць, не змагу вас хутка разлічыць!

— І не трэба, — супакоіў жанчыну Міхась. — Жыццё даражэйшае за грошы.

Выйшаў на вуліцу, злавіў таксі і, бясконца шчаслівы, паехаў дамоў, да сваёй Марусі. Во ўжо дзе слёз было!.. Што, праўда, ад радасці.

...У Пінску гэту прыгожую пару ведалі вельмі многія.

Хацелася б сказаць, што яны, дзядзька Міша і цётка Маруся, жылі як у казцы: доўга, шчасліва і памерлі ў адзін дзень... Але апошняе будзе няпраўдай: сужэнцы пражылі амаль па 90 гадоў, з іх каля 70 разам.

Ніна ГОРГУЛЬ

г. Мінск

Рубрыку вядзе Валянціна ДОЎНАР

Ад яе ж: калі ў дваіх чалавек па яблыку і яны абмяняюцца імі, то ў іх па-ранейшаму будзе па яблыку. Калі ў дваіх па ідэі і яны абмяняюцца, то ў іх стане па дзве ідэі... А вось калі ў іх па «вясёлай, праўдзівай гісторыі» і яны падзеляцца імі з чытачамі «Звязды», то…

Паспрабуйце (калі не спрабавалі)! Пабачым, што атрымаецца?