Маляваць можна фарбамі, алоўкам, гуашшу, пяском... А можна — словамі. Такім чынам…
Горад. Праспект. Нехта крочыць у бок вакзала, нехта — насустрач і нават з радасным: «Ну гэта ж трэба!.. Тры гады ў Мінску не была, а тут з маршруткі выйшла — і на табе: знаёмыя ўсё твары!
Гэта Света, прыяцелька з недалёкага мястэчка. Грэх не спыніцца, не пагаварыць.
А заадно не ўбачыць, як з крамы паблізу выходзіць жанчына, як шукае вачыма сметніцу — кідае туды чэк ці што?
Паперка зусім невялічкая — не дзіва, што ў цэль не трапляе: прызямляецца побач. Жанчына схіляецца, каб падняць.
На гэты раз з ёй жартуе вецер: падбірае паперку — адносіць трошкі ўбок.
Жанчына спрабуе наступіць, прыціснуць нагой.
І зноў вецер апярэджвае: зрывае паперку з месца і на гэты раз адносіць трохі далей.
Жанчына кідаецца следам.
— Яна што, — здзіўляецца Света, — будзе яе даганяць?!
— Напэўна...
— Бо гэта Мінск?
...І гэта — мінчане: «наезджыя» паперак не даганяюць. Прынамсі, спачатку.
Пятніца. Электрычка. Да адпраўлення — дзесяць мінут.
Лаўку насупраць займае адна з «турыстак» (вельмі пажылая жанчына з заплечнікам). Хвілін праз пяць да яе далучаецца другая. Паміж імі — кароткі дыялог (пакуль здымаецца заплечнік): «На дачу?» — «На дачу» — «У вас дзе?»…
А далей дачніцы ўжо як быццам сяброўкі: абмяркоўваюць, што ў каго вырасла і колькі ўсяго закаталі, чаго ў такі добры дзень прыязджалі ў горад, якія лекі ад «даўлення» прымае адна, а якія дакторка прапісала другой, бо…
— У нас, дзякуй богу, — казала першая, — можна ўзяць талончык, трапіць да ўрача. У нас, — ганарылася, — калі нешта нейкае, могуць і ў бальніцу забраць-пакласці. А вось за граніцай (называецца блізкая краіна) — усё па-іншаму. Там пенсіянераў зусім не лечаць — ні за грошы, ні так. Захварэў пажылы чалавек, значыцца, усё: рыхтуйся, а потым лажыся ды памірай... І маладых там моцна ўціскаюць. Нашы — ты ж паглядзі — ходзяць як хочуць! А там з голым жыватом, у кароткай спадніцы аніводнай дзеўкі не ўбачыш! Першы раз на вуліцу выйдзе — штрафам абложаць, у другі — 15 сутак дадуць!
...Засмяяцца з гэтых слоў зусім не выпадала, папытацца, адкуль падобныя звесткі — як быццам таксама?
Хутчэй за ўсё, іх сарока на хвасце прынесла? Альбо адна баба казала.
...Дзве пачулі — панеслі далей.
Абноўка ў гардэробе — светлы пінжачок з доўгімі рукавамі, але ў кожным — унутры — па невялічкім хлясціку, а звонку, на плячы, — па гузічку. Трэба разумець, для таго, каб рукавы можна было падгарнуць і пасля падшпіліць, зрабіць кароткімі. З правым гэта файна атрымалася!
Да левага ў той раз справа не дайшла.
І ў наступны часу не было: пінжачок на плечы і ходу — на трамвайны прыпынак, на работу.
...Ужо тут, у люстэрку ліфта, убачыла, што ў адзежыне адно рукаво доўгае, другое — кароткае.
— Во, — разгубілася, — і ніхто не заўважыў, ніхто не сказаў?
— Было б што заўважаць, — буркнула каляжанка. — У джынсах цяпер адна калошка сіняя, другая белая. Дык чаму б і рукавы так не насіць?
...Дэмакратычная мода: хто ў што прыбраўся, тое панёс. І гэта (дасць бог) не знімуць, і лепшага не дадуць.
Павевы часу, як ёсць, так ёсць: суседка развялася са сваім чалавекам на восьмым годзе сумеснага жыцця, іх дачка пратрымалася менш — на чацвёртым, сын — на дзясятым.
...З тым, што сама больш замуж не выйдзе, маці даўно змірылася.
З тым, што наўрад ці пашчасціць дачцэ, здаецца, — таксама.
За сына не хвалявалася: прыгожы мужчына, не бедны, майстравы... «Не сёння дык заўтра ажэніцца, новую жонку прывядзе», — спадзявалася маці.
І ён сапраўды прыводзіў, нават не адну…
Чарговая ў выхадныя да іх на лецішча прыязджала, дапамагала бульбу капаць. Суседкі пасля спыталі, ці спадабалася ж кандыдатка ў нявесткі? І як завуць?
— Ой, — схамянулася жанчына, — я ж гэта не запомніла... Іх столькі перавярнулася…
Сваю — а тым больш палавіну і ўжо апёкшыся — вельмі цяжка знайсці. (З парад бывалых: «Шукаць жанчыну без недахопаў можа толькі мужчына без звілін»).
Аповед прыяцелькі:
Летам збіралася кухню паднавіць. Не, на мэблю грошай няма... Так, столь пафарбаваць, абоі паклеіць. Паехала ў горад, купіла шэсць трубак, такія цяжкія — ледзь да прыпынка прывалакла!.. Паклала на лаўку, стаю там — чакаю аўтобуса.
Пакуль ён — бачу, нейкі барадач падыходзіць: вочы хітрыя-хітрыя... Спачатку мяне агледзеў — быццам купляць збіраецца, потым — мае шпалеры... «На пакой?» — цікавіцца. — «Не, — кажу, — на кухню». — «Шэсць трубак?.. Яна што ў вас такая прасторная?» — «Чаму б не?» — «І кватэра, мусіць, не меншая?» — «Так, — кажу, раз чалавек пытаецца. — Толькі не кватэра, а хата-пяцісценка, у вёсцы».
Барадач ад гэтых слоў ажно разгубіўся: цікавасць — як карова языком злізала. Пастаяў крыху, памаўчаў ды падаўся прэч. Вясковае жыццё ж на аматара?
Хто б спрачаўся.
Тэлевізар дома амаль не ўключаецца — хіба ў кухні, калі-нікалі. І ўжо тады адным вокам на пліту ды патэльню, другім — на экран, дзе, здаецца, вайна на вайне і... гульня на гульні.
Чарговае пытанне (ці заданне) у чарговай: утварыць родны склон ад слова «кочерга».
Па мне — гэта лёгка…
А вось з нашым, беларускім, словам цяжкасці былі: у вершы аб тым, што ў вёсцы прападае халасцяк, бо зусім не засталося дзяўчат, сустрэўся радок: «...Хоць жаніся на карзе».
Гэта ж хто такая?
Не хутка здагадалася б, калі б не... качарга.
Лета, рэчка. Над ёю — высокі бераг, а ўжо на ім — вузкая «стужка»... колікаў — таўсцейшых, таннейшых…
— Что это? — пытае наш госць з Італіі.
— Бабры, — уздыхаем, — каб ім пуста было!
— Почему?
Сёння расказаць аб гэтым прасцей, нават іншаземцу: тэлефон дастаў, «загугліў» слова «бабёр» ды паказаў чалавеку, што гэта за звер, якія ў яго зубы, як ён імі «пілуе» дрэўцы і дрэвы, як ладзіць запруды, перакрываючы цэлыя рэчкі... Бяда, карацей... У нас — з бабрамі.
У госця — таксама, бо ён хацеў бы разумець усё, пра што мы гаворым, хацеў бы сам далучацца да размоў, але ж без ведання моў?!
Чарговы міні-ўрок рускай:
— Значыць, на карцінцы — бобр, адзін, — пачынаем тлумачыць госцю. — Калі жаночага полу, самка, то ўжо бобриха, калі яны ўдваіх, то бобры, калі ў іх дзеці, то бобрята…
— Как это сложно! — жаліцца італьянец. — Столько разных слов! Разве можно их все запомнить?!
А хіба не? Гэта ж так, здавалася б, проста…
(У тэму — замалёўка з натуры.
Дзень. Рэдакцыйны пакой. Дзверы адчыняюцца... «Здравствуйте! Можно к вам?» — пытае мужчына і, пачуўшы ў адказ «Калі ласка!», тут жа пераходзіць на родную: нават, больш за тое, пачынае хваліцца, што выдатна ведае абедзве нашы дзяржаўныя і любы, які заўгодна (?) тэкст на рускай можа прачытаць па-беларуску і наадварот.
Крылатае «свежо предание, а верится с трудом!», напэўна, адбіваецца, чытаецца на твары, бо знаўца моў тут жа ўскаквае з прапанаванага крэсла, працягвае руку да кніжак на паліцы…
Хоча даказаць? Але навошта?
— Ну, я ж не сляпы, — зноўку чытае думкі, — я заўважаю, што вы не верыце. Магу даказаць.
— Можаце? Тады, калі ласка, выслоўе Дастаеўскага...
— Ды хоць дзвесце! — гарачыцца госць.
— Адно: «Каждый из нас предан кому-то или кем-то».
Мужчына — злёту — прамаўляе першыя словы, тармозіць, лыпае вачыма — выдае нейкую досыць няўклюдную канструкцыю, чырванее, потым кажа, што падумае і больш дакладны варыянт агучыць па тэлефоне, а пакуль…
Пакуль — хацелася б верыць — не будзе выхваляцца бездакорным веданнем моў.)
Нехта недурны прызнаў, што ў жыцці ледзь не ўсё часова. І таму, калі справы ідуць добра, трэба цешыцца, назапашваць радасць, бо гэта не назаўсёды.
Калі ўсё дрэнна, таксама перажываць не варта: пройдзе — можа, раней, можа, пазней…
Сяргеевіч пасля смерці жонкі застаўся з дочкамі. Дзякуй богу, што не з малымі: дапамагалі ўжо і гатаваць, і прыбіраць…
Ён ім — таксама, заўсёды і чым толькі мог! Абедзвюх песціў, апранаў-абуваў, абедзвюх прыбіраў, вучыў, замуж аддаваў... А пасля гэтага неяк адважыўся — ажаніўся сам.
І быў бы, напэўна, шчаслівым (жонка прыгожая, добрая, сын яе айчыма прыняў), а вось дочкі мачаху — ні на дух! Галоўнае — каб хоць раз прыехаўшы, каб убачыўшы ды пагаварыўшы…
Ён, вядома ж, перажываў, хваляваўся, чакаў, назвоньваў сам, прыязджаў, прасіў…
Калі ўбачыў, што ўсё гэта марна, змірыўся — болей не назаляў.
А ўрэшце тастамент пакінуў: усю нажытую маёмасць — «рухомую і нерухомую» — пакінуў пасынку.
Трэба разумець, справа прынцыпу: дочкі не даравалі яму, ён — ім. Квіты.
Раніца. Горад. Падземны пераход. Наперадзе ледзь клыпае жанчына з палачкай, ледзь валачэ пакет.
— Мо дапамагчы? — пытаем, параўняўшыся.
— Не, — кажа спадарожніца і... аддае ношу.
— ?
Далей мы сунемся разам, і жанчына (ёй гадоў 50, не болей) гэтак жа памалу, праз паўзы-перадыхі расказвае, што зімой перанесла інсульт, што пасля яго ляжала пластом і не верыла, што некалі ўстане, што хацела звесці рахункі з жыццём — назбірала таблетак. Потым, у найбліжэйшую пятніцу («каб усе свабодныя, каб лягчэй пахаваць»), хацела выпіць, але…
У пятніцу не змагла — адлажыла да панядзелка.
Потым — яшчэ раз да пятніцы. І зноў да панядзелка.
А ўжо тады расплакалася, прызналася ва ўсім дакторцы…
І, мусіць, не першай, бо тая, амаль не здзівіўшыся, сказала, што людзям уласціва ўкарочваць сваё жыццё, але пакрысе — знясільвацца цяжкай работай, атручваць сябе цыгарэтамі, алкаголем, а вось каб адразу... Гэта ненармальна, гэта супраць чалавечай прыроды. Згодна з ёй — усё ж спадзявацца, вяртацца да жыцця.
— І гэта, як бачыце, можна, калі нацэліцца, узяцца за розум, — запэўнівала жанчына.
...У яе ў той дзень было вялікае свята: яна ўпершыню па прыступках спусцілася ў падземны пераход, схадзіла ў краму, «шмат што купіла» (наўскідку — кілаграмы са два) і вярнулася дамоў — сама.
...Класікі: тое, што забівае, робіць нас мёртвымі. Тое, што НЕ забівае, робіць мацнейшымі.
Ці не так?
Валянціна ДОЎНАР
Бюлетэні па выбарах Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ужо гатовы.
Практыка комплекснага добраўпарадкавання населеных пунктаў на Гомельшчыне дае новае жыццё райцэнтрам рэгіёна.
Зрабіўшы якасць неад’емнай часткай іміджу Беларусі як краіны, займацца ёй неабходна пастаянна і ва ўсіх напрамках.
