Кожны год, калі дзень становіцца нашмат карацейшы за ноч, калі на пажаўцелыя дрэвы спускаецца халодны туман, калі думкі аб цёплым пледзе, кубку какавы і коціку на каленях пачынаюць адольваць з самай раніцы, — карацей, кожны год, калі надыходзіць сапраўдная глыбокая восень, я збіраюся зрабіць дзве важныя справы. Перачытаць «Бесаў» Дастаеўскага і нарэшце раздрукаваць фотаздымкі, якія захоўваюцца на электронных носьбітах — большасць у воблачным сховішчы гугла, некаторыя — ужо спампаваныя на флэшку ў адмысловую папку з назвай «У друк».
З «Бесамі» не заўсёды, але сяк-так атрымліваецца — кніга стаіць у кніжнай шафе, працягнуў руку дый чытай (я чамусьці глыбока пераканана, што чытаць яе трэба менавіта ў кастрычніку-лістападзе, і ніяк інакш). Праўда, з сабой, каб пачытаць у транспарце, я яе ўжо не бяру — занадта тоўстая і цяжкая (хоць гадоў пятнаццаць назад такая нязручнасць ніякім чынам не перашкаджала цягаць з сабой літаратуру ўсюды і запоем чытаць у метро і тралейбусе, нават стоячы на адной назе). Думаю, тут не ў нязручнасці справа. У сумцы ляжыць новы сучасны сматрфон — лёгенькі, змяшчаецца ў далоні. А там — чаго хочаш: ад «Прыгод Бураціны» да тых жа «Бесаў» (толькі вось «Бесы» чамусьці на экране не чытаюцца). Пагартаеш навіны ў «тэлеграме» — ужо і на месцы. Вечарам возьмешся тую кнігу чытаць — а галава ўжо так забітая кантэнтам смартфона, што ўспрымаць Дастаеўскага проста адмаўляецца: яна ж, галава, не жалезная. Карацей, мінулай восенню я дайшла толькі да сцэны ў садзе паміж Варварай Пятроўнай і Сцяпанам Трафімавічам — і «Бесы» неяк незаўважна вярнуліся на кніжную паліцу.
З фота ўсё ўвогуле дрэнна. З кожным годам іх становіцца, натуральна, больш і больш — прычым, дзякуючы таму ж смартфону, на якім стаіць ледзь не прафесійная камера і які заўжды пад рукой, іх рэальна шмат, намнога больш, чым было тыя ж пятнаццаць гадоў назад. Раздрукоўваць я іх збіраюся ўжо гадоў дзесяць (ключавое слова — «збіраюся»), таму нават самых цікавых і важных, тых, якім месца ў альбоме, назбіралася дакладна не адна сотня. Кожны раз, згадваючы пра гэта, думаю: ну вось, скончыцца дачны сезон, надвор’е будзе паганае, будзе чым заняцца на выхадныя... І ўжо дзесяць гадоў далей гэтых думак нічога не ідзе: нападае нейкая лянота, бо гэта ж трэба ўсё перагледзець, выбраць, спампаваць патрэбныя, занесці ў фотаатэлье, заплаціць немалыя грошы... Навошта, калі ўсё пад рукой — у тым жа смартфоне: адкрыў патрэбную старонку дый глядзі колькі хочаш, успамінай, дзе быў, што рабіў у гэты час пяць ці сем гадоў назад, а забудзешся, дык разумны гаджэт усё падкажа: і дату дакладную, і месца…
Праўда, часам ахоплівае паніка. Ты ўспамінаеш фота, дзе вы з мамай пад квітнеючым кустом каліны. Ты тады касіла траву трымерам на ўзбочыне вуліцы, а мама нешта рабіла на кухні і выйшла, як была, — у фартуху і тапках, і вы чамусьці вырашылі сфоткацца, і тэлефон быў пад рукой, і хлопец, які якраз ішоў па вуліцы, вас сфатаграфаваў. І вы на тым здымку такія смешныя і такія бесклапотна шчаслівыя, і вясна на ім, і сонца, і кветкі... І ты раптам так захочаш убачыць тое фота, так шчымліва захочаш вярнуцца ў той май, калі ўсе былі жывыя і вясёлыя, што хапаеш тэлефон, пачынаеш ліхаманкава гартаць старонкі, сярод мноства кадраў, патрэбных і не вельмі, з першага разу не знаходзіш, і адчуваеш, як у галаву і ў грудзі ўпаўзае халодны адчай, што гэта, менавіта гэта фота з галерэі знікла. І яго больш няма нідзе, і яно застанецца толькі ў тваіх успамінах, і новае, падобнае, ты ніколі ўжо не зробіш, бо няма, беззваротна няма чалавека, які на ім быў... Калі ж нарэшце фота ўсё-ткі знаходзіцца — ты яго проста не заўважыла ў процьме іншых, ты даеш сабе слова, што калі не заўтра, дык паслязаўтра абавязкова пойдзеш і раздрукуеш яго, і пакладзеш у альбом, і гэта будзе больш надзейна, і не будзе больш халоднага адчаю ад прадчування незваротна страчанага важнага. Пасля справы-справы, няма часу — і ўсё зноў адкладваецца да восені.
Вось так і атрымліваецца, што свае ўспаміны, частку свайго жыцця мы давяраем рэчам абсалютна ненадзейным — сеціву і гаджэтам. Так, у іх вялікі аб’ём памяці, але гэта памяць па чыёйсьці — не па нашай — прыхамаці ці з-за тэхнічнага збою можа быць у адзін момант беззваротна сцёртая. Ці, напрыклад, гугл — платформа, як вы ведаеце, не наша, — проста заблакіруе доступ з пэўных краін (гледзячы на тое вар’яцтва, якое творыцца ў свеце, можна чакаць чаго заўгодна). І ўсе нашы фота, нашы пісьмы — наша жыццё і пачуцці праваляцца ў чорную дзірку сеціва і знікнуць там назаўсёды... А смартфон, такі надзейны і амаль новы смартфон, раптам сам па сабе міргне экранам і выдасць: «Ачышчана да заводскіх настроек», і ў яго файлах і галерэі стане беззваротна пуста…
Нядаўна, едучы ў тралейбусе, прачытала ў сацыяльных сетках вось гэта (трэба ж нешта чытаць на экране, калі не чытаюцца «Бесы»): «Мы будзем першым пакаленнем, што не пакіне ад сябе слядоў. Мы не пакінем сваіх почыркаў, зацёртай, пакамечанай, складзенай паперы, канвертаў з адрасамі, штэмпелямі, імёнамі тых, каму і ад каго... Мы не пакінем фатаграфій. Яны ўсе згінуць у электроннай мітусні. Нам і цяпер ужо не выняць свой фотаальбом, нам і цяпер не напісаць на адвароце — няма адваротаў. Мы не пакінем сваіх твараў. Сваіх і тых, хто быў для нас сусветам, жыццём, думкай па начах... Мы не пакінем дзённікаў. Кароткіх, доўгіх, разумных ці не. Ніхто не зможа прачытаць, у чым былі мы і нашы дні. Ужо мы самі, праз час, іх не зможам прачытаць... Усё наша жыццё захоўваецца ў электронным выглядзе. У камп’ютарах, якія старэюць і гараць, на дысках, флэшках, серверах нейкіх сацсетак, якія калі зніклі — што тады?.. Не будзе мемуараў, дзённікаў, запісак, лістоў, фатаграфій розных гадоў. Не будзе біяграфій, почыркаў, усяго, што для кагосьці застаецца повяззю з намі, якія пайшлі назаўжды. Мы будзем першымі, хто растворыцца без следу...»
Карацей, трэба ісці раздрукоўваць фота. Каб не растварыцца без следу.
Алена ЛЯЎКОВІЧ
Для Блізнятаў падзеі на гэтым тыдні складуцца на іх карысць.
Эксперты адказалі на распаўсюджаныя пытанні аб зменах у пенсіённым забеспячэнні.
Шматмільярдны бізнес ні перад чым не спыняецца, у тым ліку не шкадуе здароўя людзей.