Вы тут

Павага да традыцыі і трывога за будучыню


У гэтым нумары мы не адзначаем «Юбілеі», не маем нагоды для «Успамінаў» ці «Памяці», як і для «Архіваў», — пералічанае ў кастрычніку «не ўрадзіла»... Затое плён далі «Паэзiя i проза», «Спадчына», «Крытыка i лiтаратуразнаўства», «Гутаркі», «Дзённікі» і, вядома, чаканая ўсімі «Кнігарня». Як звычайна, запрашаю і вас разам са мной заглыбіцца ў змест згаданых рубрык: прайсціся па старонках ужо знаёмых, распачатых у папярэдніх нумарах матэрыялаў, але таксама і прыгледзецца да новых публікацый.


Яе вялікасць Паэзія адкрывае часопіс, нагадваючы пра нешта высокае, трапяткое, боскае, — з гэтым у далучаных да слоўнага мастацтва асацыіруецца вершаваны радок. Віктар Гардзей напаўняе сваю падборку «Мілей шырата, што з дзяцінства твая…» разнастайнымі эмоцыямі, якія раскрываюцца пры знаёмстве з творамі. Яны ж паказваюць нам і лірычнага героя, і яго аўтара як асоб харызматычных, аптымістычных, якія глядзяць на божы свет з шырока расплюшчанымі вачыма.

Уладзімір Гніламедаў заканчвае публікаваць першую частку рамана «У войску». Як і надрукаваныя раней, гэтыя раздзелы шчодра перасыпаны дыялогамі, а таксама ліставаннем ужо вядомага нам Платонава з роднымі і блізкімі. Закаханыя героі ў пісьмах разважаюць пра сваё пачуццё, якое для іх адчувальнае, але не цалкам яшчэ зразумелае і таму ўяўляе ці то страх, ці то трызненне — як у Аляксандра Пушкіна. Але знаходзіў і ў войску моцна закаханы Платонаў магчымасці для флірту з жанчынай, якую, праўда, не вельмі ўпадабаў. Пашчасціла яму і з братам пабачыцца, калі быў выпраўлены вышэйшымі па чыне як адзін з самых надзейных службоўцаў па афіцэрскія грошы ў недалёкі Бранск.

Праблемы ў людзей тыя самыя, што і ў цяперашніх беларусаў, мірных і працавітых: «Час цяпер ненадзейны. Каб выпадкова не было вайны. Будзем, аднак, спадзявацца на лепшае, трэба верыць у лепшае», — піша ў лісце дзед Кужаль. Прыемна было сустрэць у тэксце і найбольш памятную мне цытату з Уладзіміра Караткевіча, што сама сабой усплыла ў свядомасці вайскоўца: «У сасновым лесе маліцца, у бярозавым — любіцца, у дубовым — волю каваць, у яловым — душу д’яблу прадаваць».

У мастацкім свеце Людмілы Кебіч, якая выступае з паэтычнай нізкай «Трэба жыць», дамінуе вобраз, знаёмы беларусам здаўна (як мінімум з XIX стагоддзя, калі прыгадаць арыгінальны, прарыўны для свайго часу вершаваны твор Адэлі з Устроні пад назвай «Мачыха»). У абедзвюх паэтэс гаворка ідзе пра раку Нёман, якая хвалюе і цешыць, лашчыць вока, ды разам з тым і пужае, напрыклад, у часы разводдзя ці нават звычайнай непагоды. Адвеку рака, якая бачыла многае, заключанай у сабе прыроднай стыхійнасцю і палкасцю нагадвае пра вечнае, якое было да нас і будзе існаваць пасля, адорваючы чалавека незабыўнымі ўражаннямі.

Тры апавяданні Таццяны Цвірка — «Пачатак», «Лёнік», «Раліквія» — прызначаны саграваць душу цеплынёй узноўленых у іх момантаў жыцця. 

Чытач абавязкова пазнае сябе ў творах у самых лепшых праявах шчырасці, інтымнасці, любові да бліжняга, знаёмых яму калі не ў рэальных дзеяннях і падзеях, то перадусім у назіраннях. Дзеля адчування такога духоўнага пробліску, які час ад часу на нас сыходзіць як благаславенне, ад якога не схавацца, не адмовіцца, і варта жыць.

Падборка вершаў Галіны Бабарыка атрымала назву «Асеннія адчуванні» зусім невыпадкова: усе яны прысвечаны сённяшняй кастрычніцкай пары, якая бывае рознай і падабаецца далёка не ўсім. Таму і лірычная гераіня вагаецца ад пакутнага «Гэта прырода дае нам урок — // Жыць, калі сіл няма болей» да аптымістычнага «Ды жыве на сэрцы радасць — // Смаку восеньскіх пладоў». Чытач можа павучыцца майстэрству падтрымання раўнавагі: трэба памятаць у складаных абставінах, што зусім побач існуе і добрае, яго трэба толькі навучыцца заўважаць, пераводзячы фокус увагі на нешта вартае і добрае.

Аляксандр Быкаў у тэксце «Не пяром адзіным. Аповед паэта і... марафонца», не прэтэндуючы, як прызнаецца ў самым пачатку, на мастацкасць ці глыбокія сэнсы, дзеліцца досведам шматгадовага рэгулярнага бегу, у тым ліку на вялікія дыстанцыі. Чытач пераканаецца ў тым, што і паэту трэба быць спартыўным, бо пры адсутнасці добрага здароўя нам не да работы і тым больш не да творчых здзяйсненняў.
У стыхію пачуццяў акунае чытача Настасся Нарэйка нізкай «Купальскі кон», у якой пранумараваныя вершы раскрываюць унутраны свет закаханай жанчыны. Апроч стасункаў з мужчынам, якія вымалёўваюцца ўсё больш і больш адчувальна з кожным новым творам, у падборцы абазначаецца і яшчэ адна прыкметная тэма — адносіны да Бога. Да гэтай абсалютнай першапрычыны быцця лірычная гераіня штораз звяртаецца па дапамогу, упэўненая ў магчымасці яе атрымання ці, можа, проста ў сваім чалавечым і жаночым жаданні знайсці жыццёвыя апоры. У адным з вершаў узнікае вобраз мора, якое, запаўняючы кожны куточак душы паэтэсы, «заліваючы» псіхічную прастору, увасабляе надзвычайны напал перажытых эмоцый.

Цікавы жыццёвы і творчы вопыт 

Георгія Марчука ў чарговай частцы твора «Божы дар. Раман-хроніка майго жыцця». Аўтар канстатуе свае мастацкія прынцыпы, напрыклад: «Вывучаючы сусветныя казкі, я заўважыў адну характэрную асаблівасць: найчасцей у іх зло каралася кроўю. Цяжкія казкі Братоў Грым. І тады я паставіў задачу, каб у маіх казках пастаянных забойстваў не было, каб станоўчыя героі перамагалі адмоўных розумам, кемлівасцю, дабром. І гэта ў мяне атрымалася». Ахоплены прагай пісаць і працаваць на карысць роднай літаратуры, Г. Марчук не быў здольны нават у адпачынку з сям’ёй адкласці свае творчыя справы, а калі такая неабходнасць узнікала, то гэта страшэнна выводзіла літаратара з раўнавагі, нараджала сум па доме. Такія прызнанні паказваюць, што таленту ніколі не бывае дастаткова без працяглай, засяроджанай працы і строгай дысцыпліны, як і без веры, што знойдзеш чытача.

Мікола Мікуліч у артыкуле «О, развяжы, паэзія, язык мой», як звычайна, названым цытатай з верша, расстаўляе акцэнты ў лірыцы беларускага класіка Максіма Танка. Адштурхоўваючыся ад надзвычай багатага досведу вядомага паэта, літаратуразнаўца разважае пра чалавека ў кантэксце «прынцыпаў высокай маралі і этыкі», «стваральнай місіі» і «адчування хісткасці той рысы, за якой чалавечыя каштоўнасці маглі раптам набыць “мінусавае” значэнне: духоўнасць стаць бездухоўнасцю, разумнае цярпенне — пасіўнасцю і абыякавасцю».

Пятнаццаць паэтычных зборнікаў на творчым рахунку Уладзіміра Цануніна, гутарку з якім запісаў Зіновій Прыгодзіч. Яна названа радкамі «Каму патрэбна памяць аб вайне…», сугучна аднаму з апошніх выданняў творцы, які расказвае пра сваё станаўленне ў літаратуры. Там знойдзецца шмат цікавых момантаў, напрыклад, тое, што першы паэтычны зборнік выйшаў у аўтара толькі ва ўзросце пяцідзесяці сямі гадоў, калі ўжо меліся значныя напрацоўкі ў галіне паэзіі. За плячыма ў героя гутаркі — сорак гадоў выкладання гісторыі ў школе, што і спарадзіла такую цікавасць да мінулага, да ваенных падзей у прыватнасці. Увогуле ж, перад чытачом паўстае партрэт рознабаковага чалавека адметнага лёсу з шэрагам зацікаўленняў: ад модных сёння падарожжаў, катання на веласіпедзе да музыкі і разьбы па дрэве — з гэтым заняткам пазнаёміў У. Цануніна яго дзед.

Цікавасць уяўляюць запісы пісьменніка Вячаслава Адамчыка ў публікацыі «З дзённіка. Снежань 1994 г.». Гэтым разам чытач акунецца ў атмасферу перадкалядных свят у сям’і літаратара, але таксама і вайны ў Чачні 1994 года, якая неаднаразова згадваецца і, відавочна, трывожыць аўтара. У гэтай частцы многа згадак пра блізкіх і баўленне часу з імі, а таксама пра бяссонне, якое дазваляе заглыбіцца ў класіку, знайсці там глебу для роздумаў. Нязменна хвалюе В. Адамчыка і пазачасавая памежнасць яго народа, які карыстаецца культурнай і моўнай спадчынай сваіх суседзяў, звыкла адракаючыся ад спрадвечнага, беларускага.

Рэцэнзіі, багата прадстаўленыя ў гэтым нумары, распачынаюцца водгукам Анатоля Трафімчыка на кнігу Жанны Шаладонаваай «Прастора і чалавек: усходнеславянскія літаратурныя праекцыі». Публікацыя, якая атрымала назву «Матэрыяльны свет у мастацкіх творах усходнеславянскіх літаратур», падобна — працягласцю і ступенню пранікнення ў тэкст — на сапраўднае даследаванне згаданай кнігі. У ім адлюстраваны не толькі безумоўныя вартасці, але і недахопы, якія пры далейшым заглыбленні навукоўца ў праблему могуць надаць рабоце яшчэ большую глыбіню і вартасць. Тэма прасторы (зрэшты, як і яшчэ аднаго фізічнага вымярэння — часу) ад пачатку яе асэнсавання ў філасофіі і навуцы нязменна зачароўвае і наўрад ці страціць актуальнасць, асабліва ў святле сучасных дасягненняў касмалогіі і тэарэтычнай фізікі, што ставяць пад сумненне звыклыя 
ўяўленні.

Анастасія Гатоўчыц у публікацыі «Прадказанне будучыні ў мастацкім свеце Алены Беланожкі» прыглядаецца да кнігі «Дзіця зямлі: фантастычныя апавяданні». У тэксце адзначаецца шматадраснасць выдання, у якім абавязкова знойдуць для сябе нешта цікавае розныя катэгорыі чытачоў. Тэматычна пятнаццаць твораў малых жанраў у адну кнігу аб’ядноўвае чалавечая і мастакоўская прага А. Беланожкі знайсці адказы на адвечныя пытанні быцця, якія, калі гаварыць пра мастацкую літаратуру, хвалююць нас, перадусім, ад часоў творчасці Максіма Гарэцкага. Сувязной ніткай выступае і прага аўтара зазірнуць праз час у змены, што нясе жыхарам планеты цяперашні турбулентны перыяд гісторыі.

Міхась Сліва ў рэцэнзіі «Беларускія зоркі ў блізкім замежжы» звяртае ўвагу чытача на кнігу Алеся Карлюкевіча «Пуцявінамі зорак: Ураджэнцы Беларусі ў блізкім памежжы», прысвечаную нашым землякам, вядомым у свеце. 

У якасці важнага моманту аўтар адзначае тое, што ў выданні робяцца канкрэтныя прапановы, як можна і трэба ўвекавечваць памяць пра тых асоб, якімі могуць ганарыцца сучасныя беларусы. У нашай гісторыі вельмі шмат выпадкаў, калі вядомыя ўраджэнцы Беларусі былі ўшанаваны ў многіх краінах, у той час як на радзіме заставаліся малавядомымі. Гэтыя памылкі трэба выпраўляць, а ў будучыні не дапускаць новых падобных недапрацовак. Вось гэтай задачы і служыць кніга А. Карлюкевіча, якая сама па сабе ўжо выступае, паводле пераканання рэцэнзента, духоўным помнікам многім годным суайчыннікам.

Наталля БАХАНОВІЧ

Выбар рэдакцыі

Здароўе

Высокі попыт дыктуе цэны

Высокі попыт дыктуе цэны

У перыяд летняй аздараўленчай кампаніі адзначаўся павышаны попыт на паслугі санаторна-курортных і аздараўленчых арганізацый. 

Грамадства

Як грэцца, каб не загарэцца?

Як грэцца, каб не загарэцца?

Разам з МНС разбіраемся ў нюансах пячнога ацяплення.

Калейдаскоп

Усходні га­ра­скоп на наступны тыдзень

Усходні га­ра­скоп на наступны тыдзень

У шаляў чакаецца ўдалы тыдзень для вырашэння матэрыяльных праблем.