Вераснёўскі нумар «Нёмана» адкрывае ўнутраны свет пісьменнікаў

Восеньскі дождж і пахмурнае неба навяваюць на беларускіх пісьменнікаў сум і настройваюць на філасофскі лад. Гэта можна ўбачыць у дзявятым нумары часопіса «Нёман», які напоўнены лірычнымі разважаннямі аўтараў пра сэнс жыцця і месца чалавека ў гэтым свеце. Здаецца, нічога новага — тыя ж праблемы хвалююць паэтаў і празаікаў ужо не адно стагоддзе. Але вераснёўскі «Нёман» расказвае не пра агульныя праблемы светабудовы, а пра асабістыя хваляванні саміх пісьменнікаў, дзе вельмі шмат «я» і мала «іх»…

Апошнія тры нумары часопіса традыцыйна адкрывае раман Фёдара Конева «Добры парыў» (пачатак у № 7). Гісторыя, якая пачалася ў далёкія 1960-я,працягваецца ў новым тысячагоддзі. 

Галоўныя героі паступова змяняюцца, на арэну падзей выходзяць маладыя людзі, аднак з такім жа імкненнем да свабоды і справядлівасці. Банальная гісторыя кахання набыла новыя фарбы, але філасофскія разважанні пра зло і дабро надаюць твору інфантыльнага флёру, які шкодзіць агульнай трагічнай атмасферы рамана. Аўтар узнімае важныя тэмы, якія не страчваюць актуальнасці і сёння. Гэта свабода творчасці мастака і паэта, адмова людзей ад высокіх маральных каштоўнасцей і абясцэньванне мастацтва... 

Канец рамана адкрыты. Лёс герояў здаецца прадказальным, але гэта толькі здагадкі. Не хапіла яркай кульмінацыі, развіцця канфлікту, за якім чытачы сачылі б на адным дыханні. Сур’ёзная і злабадзённая праблема сучаснасці, якая так падрабязна апісвалася ў пачатку, зусім не раскрываецца ў канцы твора. Быццам аўтар вырашыў скончыць банальную гісторыю кахання такім жа банальным спосабам, не даўшы героям магчымасці расказаць аб праблемах грамадства, што пераходзяць з эпохі ў эпоху, з пакалення ў пакаленне…

Проза ў гэтым нумары носіць дэпрэсіўны характар. Аўтары сумуюць па мінулым: па дзяцінстве, што даўно скончылася, па цёплых бацькоўскіх абдымках, якіх больш ніколі не будзе, па родных мясцінах, дзе ўсё змянілася... Тут не знойдзеш цікавых паваротаў сюжэта, інтрыгі, сур’ёзных канфліктаў і вострых тэм. Для кагосьці такія апавяданні могуць здацца нуднымі, але спакойны тэмп і філасофскі настрой вельмі падыходзяць для шэрых восеньскіх будняў.

Цыкл эсэ Міхаіла Пазнякова «Жыццё — дарога» — гэта маналог-разважанне, падвядзенне вынікаў пройдзенага шляху. Пісьменнік разважае пра Бога, шчасце, сілу друкаванага слова. 

У аповесці Алены Паповай «Збіраліся на чай» — цікавыя гісторыі пра трох сябровак, якія ў маладосці часта праводзілі час у адной кампаніі. Першая і самая лірычная частка «Дзень Стані» паказвае жыццё жанчыны, якая, на першы погляд, усім задаволена. Канешне, ёсць праблемы, як ва ўсіх. Аднак Станіслава Рысакевіч-Дамадзедава-Ганібал ставіцца да жыцця лёгка, чым вельмі нагадвае сусветна вядомую гераіню рамана Маргарэт Мітчэл Скарлет О’Хара. Станіслава спачатку таксама не выклікае ў чытача сімпатыі, але яе жыццялюбства нікога не пакіне абыякавым. Дзве астатнія часткі больш цесна звязаны паміж сабой. Галоўная гераіня — сяброўка Стасі Ніна Казарцава. Звычайная сустрэча сяброў скончылася спірытычным сеансам, на якім адкрыліся дзіўныя рэчы: душа незнаёмца прыйшла прасіць дапамогі... Цікавая гісторыя з містычнымі ноткамі стане прыемным кампаньёнам у дажджлівы восеньскі вечар. 

Завяршае аповесць жыццёвая гісторыя дыпламата і перакладчыка Палянскага. Увесь час ён імкнуўся да высокай пасады, паспяховай кар’еры і ўсеагульнага прызнання. Неўзабаве гэтага аказалася мала, таму Палянскі вырашыў стаць пісьменнікам. Канкурэнтаў на гэтым шляху ён ліквідоўваў з дапамогай сувязей. І калі ўжо здавалася, што ўсё ў жыцці атрымалася, лёс наносіць герою цяжкі ўдар…

Апавяданне Андрэя Дарожкіна «Чарнавікі гарачай раніцы» расказвае пра складаны шлях паэта. Ужо доўгі час Леанід спрабуе напісаць верш, радкі якога даўно круцяцца ў галаве. Крыху стэрэатыпны погляд на паўсядзённасць паэта аўтар падае з лёгкім гумарам і тонкай іроніяй. Леанід пакутуе ад алкагольнай залежнасці. Кожная раніца для яго — падстава выпіць чарку-другую. Але адзін дзень цалкам змяняе жыццё паэта, і верш, нарэшце, можа быць скончаны. Аўтар шмат разважае пра сэнс чалавечага існавання, што можа адцягнуць увагу чытача ад асноўнага сюжэта.

Паэзія ў гэтым нумары прадстаўлена творчасцю Людмілы Воранавай, Святланы Брэус, Ірыны Захаравай і Валерыя Пазняка. Усе паэты разважаюць пра рознае: каханне, восень, дзяцінства і юнацтва. Людміла Воранава дзеліцца сваімі пачуццямі, навеянымі яркай восеньскай парой. Паэтэса не шкадуе эпітэтаў, яе вобразы гарманічныя, а эмоцыі шчырыя.

Говорят, осень — время молчанья.

Ты звучишь, моя осень, во мне

Светлой музыкой необычайной,

Как когда-то в младенческом сне.

Чистой, ласковой песней-романсом

В нежных каплях прохладных дождей,

В каждом миге, что дан мне авансом,

В голосах милых сердцу людей.

Ты звучишь, как любви моей песня,

Без надежды, но с верой в душе,

Что когда-то мы вместе воскреснем

Где-то там, далеко, в мираже.

Творчасць Людмілы Воранавай — лірычная песня, у якой з замілаваннем расказваецца пра дарагія сэрцу мясціны, пра блізкіх людзей. Пісьменніца таленавіта спалучае ўласныя пачуцці з уважлівым назіраннем за навакольным асяроддзем. Яна не прапускае ніводнага, нават самага неадчувальнага, змянення прыроды. Калі яшчэ застаўся лёгкі сум па цёплых летніх дзяньках, — паэзія Людмілы Воранавай — надзейны сябар, які дапаможа палюбіць халодную і пераменлівую восень.

Упершыню на старонках «Нёмана» — вершы Святланы Брэус. Паэтэса з цеплынёй і настальгіяй успамінае родныя мясціны, дзе калісьці была шчаслівай. Кранальны твор «Матулін грабянец» адгукнецца ў сэрцах многіх чытачоў, якім вельмі рана прыйшлося расстацца з пяшчотай родных рук. Аднак паэтэса дае надзею, што гэта несапраўднае расстанне, а будучая сустрэча стане цёплай і шчырай.

А в каждой вещи — мамина рука,

И гребешок был в волосах у мамы...

Уносит жизни быстрая река —

Ни позвонить, 

ни выслать телеграммы...

Я волосы, как мама, расчешу,

Чтоб хоть чуть-чуть быть 

на нее похожей,

И никуда, как раньше, не спешу —

Уже покрылись волосы порошей...

Нет, мама не ушла, она со мной,

Наедине мы с ней ведем беседу.

Вот гладит мои волосы рукой —

И отступают горести и беды...

Тэма кахання — шчырага, балючага, трагічнага — раскрываецца ў творчасці Ірыны Захаравай. Кожны радок прасякнуты яркімі пачуццямі, якія пакідаюць глыбокі след у сэрцах чытачоў. Стыль аўтара нагадвае матывы паэзіі знакамітай Ганны Ахматавай. Мінімалізм, псіхалагізм і глыбіня перажытых пачуццяў аб’ядноўваюць дзвюх жанчын. З-за яркіх і смелых параўнанняў здаецца, што лірычным героем усіх твораў з’яўляецца сама паэтэса. Быццам праз усе цяжкасці кахання яна праходзіць разам з чытачом.

То ли явь, то ли сон — все смешалось.

Перепутался с ночью день.

Мне вчера поутру казалось,

Что не будет цвести сирень.

Расцвела... расцвела и опала.

И заметить едва смогла,

Как цвела неприлично мало,

Я так мало сама цвела.

Облетели при первом вздохе

Грозового меча цветы.

Ну и пусть я в конце эпохи,

В середине которой — ты.

Аўтар паэтычных зборнікаў «Родны бераг», «Цвет залаты цяністай ліпы. Трыялеты», «Узмах буслінага крыла», «Іду па роднае зямлі», «З трывогай і з надзеяй» Валерый Пазняк у дзявятым нумары часопіса «Нёман» завяршае паэтычную рубрыку прыемным пачуццём настальгіі. Казачны стыль апавядання вяртае чытача ў светлыя моманты дзяцінства, дзе кожны шолах травінкі здаецца чароўнай мовай невядомых народаў. Разам з паэтам чытач прагуляецца па знаёмых сцяжынках, пасядзіць каля цёплай печкі і з сябрамі зноў праедзецца на любімым веласіпедзе.

Мой старый друг, велосипед,

Ты нынче ржав, я нынче сед.

Но до сих пор, но до сих пор

Забыть не можем школьный двор,

Откуда мы, как ветер, мчали, —

Так быстро я крутил педали.

Последний луч дневной угас.

Хотя бы кто окликнул нас.

Мы ту, что стать могла судьбой,

Легко оставили с тобой.

И вот ты ржав, и вот я сед,

Увы, назад дороги нет.

Для рубрыкі «Дакументы. Нататкі. Успаміны» Зміцер Давідоўскі падрыхтаваў публікацыю пра выдатнага бібліёграфа Ніну Ватацы. Усё жыццё Ніна Барысаўна прысвяціла даследаванню жыцця і творчасці Максіма Багдановіча і збіранню рукапісаў паэта. Яна вяла актыўную перапіску з братам Максіма Паўлам Адамавічам Багдановічам. Перапіска доўжылася тры гады — з 1965 да 1968-га. Менавіта Павел Адамавіч дапамог вярнуць у Беларусь унікальныя рукапісы аўтара «Вянка», многія з якіх лічыліся беззваротна страчанымі.

Павел Багдановіч вялікую частку жыцця пражыў у Яраслаўлі, беларускай мовы не ведаў, таму перапіска вялася выключна на рускай. У Беларускім дзяржаўным архіве-музеі літаратуры і мастацтва захоўваецца сямейны фонд Багдановічаў. Яго аснову складаюць дакументы, перададзеныя Адамам Ягоравічам Багдановічам, бацькам паэта, яшчэ ў 1927 годзе ў Інбелкульт, адтуль у Акадэмію навук БССР і нарэшце ў БДАМЛМ.

Трэба сказаць, што фонд дагэтуль папаўняецца. Менавіта ў фондзе цяпер захоўваецца 15 лістоў Ніны Барысаўны Ватацы Паўлу Адамавічу Багдановічу.

Пра беларуска-кітайскія літаратурныя сувязі пагутарыў з прафесарам Бэй Вэньлі Алесь Карлюкевіч. Абмеркавалі не толькі літаратуру, закранулі розныя сферы мастацтва і супрацоўніцтва ў сферы адукацыі. Больш падрабязна раскрылі дэталі работы Цэнтра вывучэнння Беларусі, які быў створаны ў 2012 годзе ва Усходне-Кітайскім педагагічным універсітэце. Гэта першы даследчы ўніверсітэцкі цэнтр, арыентаваны на вывучэнне Беларусі. У 2014 годзе Усходне-Кітайскі педагагічны ўніверсітэт і Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь падпісалі Пагадненне аб супрацоўніцтве па развіцці Цэнтра вывучэння Беларусі пры УКПУ. Суразмоўцы таксама абмеркавалі папулярныя ў Кітаі творы беларускіх аўтараў і паразважалі, з якімі кітайскімі класікамі яшчэ не пазнаёміліся беларускія чытачы.

Лізавета КРУПЯНЬКОВА