Руслан Чарнецкі: Мая асноўная заслуга — я тут

У «ЛіМе» — прэм’ера рубрыкі, у якой будуць інтэрв’ю з дзеячамі культуры, навукі і пісьменнікамі аб іх саміх і тых пераўтварэннях, якія адбываюцца ў розных сферах нашай жыццядзейнасці, у першую чаргу ў культуры і літаратуры. 

Руслана Чарнецкага, пэўна, ведаюць усе прыхільнікі беларускага кіно і тэатральнага мастацтва. Ён заслужаны артыст Рэспублікі Беларусь, а цяпер яшчэ і дэпутат Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь, дакладней — член Пастаяннай камісіі па адукацыі, культуры і навуцы. Не так даўно вы маглі бачыць яго ў ролі вядучага ўрачыстай цырымоніі адкрыцця і закрыцця Мінскага міжнароднага фестывалю «Лістапад», таму гаворку мы распачалі менавіта з гэтай тэмы.

— Генеральны дырэктар нацыянальнай кінастудыі «Беларусьфільм» Юрый Аляксей назваў «Лістапад» БРІКС у сферы кіно, бо гэта выдатная пляцоўка для перагавораў, на якой можна вырашаць розныя пытанні. А якім «Лістапад» пабачылі сёлета вы? Са стужкамі якой краіны асабліва цікава знаёміцца? 

— Дзякуючы юбілейнаму статусу ўсё было на высокім узроўні. Фестываль стаў вялікай падзеяй! Дасягненне, што ў нашай краіне наогул ёсць такі кінафорум, які існуе ўжо 30 гадоў. Сюды прыязджаюць прадстаўнікі розных кінашкол. Беларусь — краіна, якая знаходзіцца ў цэнтры еўразійскага кантынента, у нас адкрытая пазіцыя ў адносінах да свету, мы заўсёды чакаем сяброў і будзем рады іх у сябе бачыць. Іншая справа — некаторыя дзяржавы самі ад нас закрываюцца... Для мяне асабіста няма культуры, якая была б мне не цікавая. Немагчыма параўноўваць фільмы розных краін, ад кожнага варта нешта ўзяць для сябе. Усе стужкі са сваёй гісторыяй, унікальнасцю, са сваім болем. У гэтым і ёсць дыялог культур паміж нашымі краінамі, галоўнае, каб ён быў у імя стварэння. На жаль, падчас «Лістапада» ў мяне было недастаткова часу на зносіны з калегамі з-за іншай дзейнасці, але нельга сказаць, што не падтрымліваю стасункі з замежнымі сябрамі. Летам я ездзіў на розныя фестывалі ў Расію, напрыклад, «Еўразія-Кінафэст». Вельмі важна цяпер падтрымліваць добрыя стасункі, бо, калі ідзе вайна ў розумах і сэрцах людзей, свет становіцца чорна-белым. Гэта бітва за чалавечыя душы! 

— «Лістапад» сёлета адкрываў фільм «Чорны замак» па матывах рамана Уладзіміра Караткевіча, у якім вы таксама здымаліся. Чым запомнілася работа? 

— Гэта было выпрабаванне, хоць я і спартсмен. Давялося ў 30-градусную спякоту ў даспехах два дні здымаць бойку ў кар’еры пад Мінскам. На экране гэта цягнецца вельмі мала, але работа з улікам самой падрыхтоўкі была вялікая. Для эстэтычнай прывабнасці ў кадры мы вучылі ўсе патрэбныя звязкі, бо ў фільме, вядома, не сапраўдная бойка, а балет са зброяй. Насамрэч так ніхто, канешне, не б’ецца на мячах. Мы многа рэпеціравалі з каскадзёрамі, усё спецыяльна ставілася на пляцоўцы з улікам пэўных абставін. Спадзяюся, глядач ацэніць гэтую працу. Вельмі ўдзячны, што мяне запрасілі ў такі вялікі праект.

— Чаму, на вашу думку, так папулярны Караткевіч сёння на сцэне і ў кадры? Яго кнігі дагэтуль адны з самых запатрабаваных. Нават зноў перавыдадзены «Чорны замак Альшанскі»…

— Караткевіч — адзін з нямногіх беларускіх гістарычных раманістаў, ды яшчэ ў яго творах прысутнічае містыка. Я вельмі люблю яго кнігі! Нават адну не вылучу. Найбольш складана было чытаць «Каласы пад сярпом тваім» з-за спецыфічнай багатай лексікі — трэба было ўсё прапусціць праз сябе. 

— Як лічыце, ці з’явіцца ў Беларусі другі Караткевіч?

— Усяму свой час! Не трэба скардзіцца, што цяпер не тое пакаленне творцаў. Калі будзе патрэбны такі чалавек, як Караткевіч, ён прыйдзе. З’явяцца калісьці другі Колас, Купала... Я стаўлюся да гэтага па-філасофску. Дарэчы, мая першая галоўная роля ў спектаклі — паводле твора «Легенда аб бедным д’ябле і аб адвакатах Сатаны» Караткевіча. Яна была філасофская. Як ні дзіўна, але тую пастаноўку асабліва любіла моладзь. Барыс Іванавіч Луцэнка мне, 26-гадоваму, даверыў ролю, за што я яму дагэтуль удзячны. На жаль, яго ўжо няма…

— Сёлета вы ўзялі ўдзел у «Песні Сірын» (яна адкрывала «Лістападзік») — агучылі бога Вялеса ў першай 3D-анімацыйнай стужцы «Беларусфільма». Рэжысёр Алена Турава, распавядаючы пра выбар артыстаў, сказала, што вы нават носіце нейкі амулет, нібы Вялес, і наогул ваша асоба гарманіруе з ім, таму вас адразу і запрасілі на гэтую ролю…

— Я ўпершыню ў жыцці агучваў мультфільм, таму «Песня Сірын» — значная работа для мяне. Адразу спадабалася тэма, сюжэт заснаваны на славянскіх традыцыях і нашай міфалогіі. Прыемна, што мяне запрасілі на ролю аднаго з найважнейшых багоў у славянскім пантэоне. На жаль, не атрымалася пабываць на прэм’еры з-за камандзіроўкі. Аднак я з задавальненнем спрычыніўся да гэтай работы.

— Як паспяваеце сумяшчаць дэпутацтва з работай артыста? 

— А як інакш? Я прадстаўнік сферы культуры ў Палаце прадстаўнікоў. Дзякуючы добра адладжанаму графіку і вопыту такой працы, я актыўны 24 на 7, паспяваю весці і тэлеперадачу («Наша раніца» па суботах на АНТ), і служыць у тэатры. Асноўная мая работа цяпер — Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь. Паколькі працягваю сумяшчаць дэпутацтва з артыстычнай дзейнасцю, кожны дзень праводжу сустрэчы з прадстаўнікамі сферы культуры і працоўнымі калектывамі незалежна ад таго, акруговы гэта тыдзень ці не. Нездарма Прэзідэнт казаў, што дэпутат выключна ў кабінеце — не дэпутат, бо патрэбна ісці да людзей, якія цябе выбралі, ведаць іх праблемы. 

— У вас за плячыма каля 120 роляў у кіно. Якога персанажа вы б ні за што не ўвасобілі?

— Гэта прафесія! Тут няма ніякай рамантыкі. Не існуе адмоўных роляў: хтосьці павінен паказваць чалавеку, як не варта сябе паводзіць. Я лічу, маё ад мяне ніколі не ўцячэ. Не адмоўлюся ад добрых роляў ні ў якім разе, нават калі гэта адмоўны персанаж! Вядома, з-за дэпутацкага статусу аб’ектыўна не стану ўвасабляць кагосьці, хто ніяк не адпавядае маім маральным прынцыпам. Ад іншай работы не стану адмаўляцца, калісьці нават іграў у жаночым адзенні ў рабоце накшталт «У джазе толькі дзяўчаты». Чаму б не? Чым больш акцёр умее, тым больш ён запатрабаваны ў прафесіі. Я ўсё жыццё змагаюся з тэрмінам «амплуа», бо паводле яго я — герой. Аднак дакладна ведаю: магу быць і камічным. Задачы на здымках бываюць розныя. Неяк я выконваў ролю начальніка кіналагічнай школы. Рэжысёр за мяне вельмі перажываў, бо, паводле сюжэта, мы вучылі сабак лазіць з мінамі пад танк, а адна з іх не хацела гэта рабіць, бо толькі нядаўна ашчанілася. Для таго, каб прымусіць яе залезці пад танк, патрэбна было ўзяць у вальеры двух шчанят і кінуць іх пад танк. Ніводны сабака не пацярпеў. І ўсё ж сцэна была не такая простая, але яна вельмі характарызуе майго персанажа: ён герой, які ахвяраваў у фінале жыццём, каб выратаваць аднаго са сваіх падначаленых. Разумеў, што за ім — краіна, блізкія, і каб спыніць ворага, ён зробіць усё, што ад яго залежыць. Вядома, мне хочацца ўвасабляць самыя розныя вобразы на сцэне і ў кіно. І ўсё ж дамоў да любімай жонкі (яна таксама са сферы культуры — мастак-грымёр тэатра і кіно) я павінен прыйсці самім сабой. Гэта ўжо правіла. Часам патрэбна крыху пачакаць пасля спектакля ў грымёрцы, каб вярнуцца ў свой стан. Аднак дзякуючы вопыту навучыўся пераключацца хутка.

— Чым асабліва ганарыцеся цяпер, калі сталі дэпутатам? 

— Мая асноўная заслуга — я тут. У нас сапраўды шмат таленавітых акцёраў, якія ў розны час з’ехалі хто куды, у асноўным у Маскву. Прызнаюся, у 2017-м у мяне ўзнікала думка кудысьці паехаць, каб падштурхнуць сябе да яшчэ большага развіцця. Спыніла, пэўна, само наканаванне. Не шкадую пра тое рашэнне. Дакладна разумею: я патрэбен сваёй краіне, асабліва цяпер. Не паехаў кудысьці з жонкай і дзіцем па вялікі рубель, а застаўся дома, бо дзякуючы захапленню геапалітыкай яшчэ задоўга да дэпутацтва ўсвядоміў, што трэба жыць і працаваць у сваёй краіне. Тут будзе ўсё добра дзякуючы тым людзям, якія ўсё гэта стваралі і захоўвалі на працягу 30 гадоў. У нас вялікія дасягненні ў сацыяльнай сферы і не толькі. Гэта без перабольшвання! У сучасным свеце выжывуць толькі дзяржавы, а глабалістычныя ідэі наконт свету як карпарацыі — гэта ўсё ад д’ябла.

— Разам са старшынёй Беларускага саюза кінематаграфістаў Яўгенам Арэндарэвічам вы працуеце над вырашэннем шэрагу задач у сферы культуры. Шмат яшчэ трэба зрабіць дзеля падтрымкі і развіцця беларускай культуры? Ці прасоўваеце новыя нацыянальныя праекты?

— Канешне, усім хочацца больш нацыянальных праектаў, але ў адрозненне ад іншых краін у нас грошы проста так не выдзяляюцца — ёсць больш важныя рэчы, таму нацыянальных праектаў не можа быць шмат. Пакуль рана казаць пра нейкія глабальныя змены, яшчэ ідзе работа. Радуе, што праблемы ў сферы культуры вырашальныя, нас чуюць, значыць, неўзабаве ўсё будзе яшчэ лепш. Хачу падкрэсліць, наколькі наогул важна, што ў парламенце ёсць прадстаўнікі сферы культуры. Заканатворчасць — сур’ёзная рэч, трэба быць у курсе нашай спецыфікі, разумець шэраг нюансаў, знаходзіцца ўнутры тых працэсаў, якія адбываюцца ў беларускай культуры. У тых, хто працуе «ў палях», свая роля ў парламенце. Рады, што ў нас такое вельмі збалансаванае скліканне па сваім складзе, бо кожны дапаўняе адзін аднаго. Такі баланс вельмі важны, калі ёсць прадстаўнікі розных сфер, прафесіяналы ў заканатворчасці, людзі з вялікім жыццёвым досведам. Калі ў мяне ўзнікае нейкае пытанне па заканадаўстве, прыродных рэсурсах і г. д., адразу падкажуць. Я ў сваю чаргу тлумачу спецыфіку ў сферы тэатра і кіно. Да мяне перыядычна звяртаюцца з іншых акруг, і я перадаю гэтую інфармацыю іх дэпутату. Ён адразу падключаецца. 

Мы робім адну важную справу разам!

— Кіно і тэатр для вас — магчымасць пражываць некалькі жыццяў на сцэне і ў кадры? Як змянілася роля кіно ў вашым жыцці пасля таго, як сталі дэпутатам?

— Дарэчы, выбаршчыкі мяне вельмі прасілі, каб я не сыходзіў са сцэны. Яны часцей за ўсё выказваюць падзяку за ролі ў «Гур’янаве» і ў «Монтэ-Крыста». Што ж датычыцца мэты майго знаходжання ў прафесіі, яна не змянілася — гэта дапамога людзям. Не важна, у кадры я ці на сцэне, дапамагаю гледачу стаць лепшым, чым быў да таго, як паглядзеў той ці іншы твор. Дэпутацтва — тая ж дапамога, толькі ўжо з Дома ўрада. Гэта мая місія! Кіно і тэатр для мяне заўжды былі не столькі сродкам для баўлення часу, колькі спосабам адукацыі і выхавання чалавека як асобы. Нездарма класічныя творы ставяцца на сцэне і экранізуюцца, бо яны дапамагаюць зрабіць нейкія важныя адкрыцці, штосьці перажыць і ўсвядоміць. 

— На вашу думку, якіх стужак цяпер не хапае? Пра што б вы знялі сваё кіно, калі б былі рэжысёрам?

— Лічу, што для ігравога кіно актуальныя дзве тэмы: тое, што адбываецца ў свеце (але варта знайсці прыём, як гэта данесці гледачу), і фільмы пра простых людзей, дзякуючы працы якіх мы і жывём цяпер, — рабочых заводаў, працаўнікоў вёскі і прадстаўнікоў іншых прафесій, якія забяспечваюць нашу харчовую і нацыянальную бяспеку. Здымаць, канешне, я наўрад ці стану, але быць аўтарам ідэі змагу. Памятаеце, якія папулярныя былі ў час СССР ды і сёння фільмы «Дзяўчына без адрасу», «Каралева бензакалонкі», «Дзяўчаты» і г. д. Мне здаецца, час такога кіно настаў!

— Над чым працуеце цяпер? 

— Пакуль Рускі тэатр на рамонце, таму я не бяру ўдзел у рэпетыцыях новых спектакляў (пастаноўкі ідуць на іншых пляцоўках). Аднак адна прэм’ера ўсё ж адбудзецца: разам з Аляксандрам Сухаравым мы працуем над новай песняй.

Гутарыла Ірына ПРЫМАК