Не вам казаць: дайце чалавеку рыбу, і ён цэлы дзень будзе пад’еўшы, дайце яму вуду, і ён усё жыццё (і ўсіх) будзе даставаць сваімі рыбацкімі прыгодамі.
Пра вось гэту, праўда, мужчына не сам расказаў — «сведкі» здалі: на ўласныя вочы бачылі, як той з вудай ды іншым рыштункам выйшаў на лёд, як узяўся лунку свідраваць, а яму раптам «голас»: «Тут рыбы няма...» Чалавек паверыў — адступіў крыху, у новым месцы за справу ўзяўся. І... зноў пачуў, што рыбы няма! Пасля гэтага ўжо далекавата зайшоў, падумаў: «Ну, ужо тут...» — «Няма...» — ловіць вухам... «Ды скуль табе ведаць?! — псіхуе рыбак. — Хто ты такі?!» — «Я?.. Дырэктар лядовага палаца. А вось ты, мяркуючы па ўсім, хочаш нам каток сапсаваць?»
Якія намеры ў рыбака з чарговага конкурснага здымка (можна яшчэ раз глянуць на верхні)? Ды хто ж яго ведае! Усе надзеі былі на чытачоў. І яны, як заўжды, апраўдаліся.
«У першых класах школы, — піша, у прыватнасці, спадар Мікалай Старых з Гомеля, — я вельмі шмат маляваў. А для таго, каб усе і адразу ж разумелі, што на маіх «карцінах», я іх падпісваў. Вырашыў тое ж самае зрабіць і з газетным здымкам, але...
І гарэлку, і віно
Кінуў піць ужо даўно.
Ды бутэльку мусіў браць,
Бо інакш — не разабраць
Не дапетрыць, ну хоць трэсні,
Што за тып у новым крэсле.
Ёсць у пошце адказы на гэтае пытанні, ёсць здагадкі. Спадар Янкаў з Мінска піша:
Зноў не здымак, а задача:
Я такіх даўно не бачыў!
Нехта ў крэсле?
Але ж хіба
Чалавек так ловіць рыбу?
Колькі ж у яго кручкоў?
І які тады ўлоў?..
Тут, падобна, зноў пытальнік:
Можа, гэта прадпрымальнік?
А мо — нейкі панок замежны, які з нашымі рыбакамі вопытам дзеліцца. Ну сапраўды (грэх не згадзіцца са спадаром Мікалаем Камароўскім з Оршы):
Сядзець на кукішках —
прабачце!..
Хоць раз ды з крэсла
парыбачце!
Хтось пальцам крутане
ля скроні?
А вы шыкуйце —
як Антоній!
Альбо — наш айчынны Піліп, пра якога так хораша распавядае спадар Валерый Гаўрыш з Чавусаў:
Дэвіз у сэрвісу прыгожы:
«Любы капрыз
за вашы грошы».
Піліп рыбалку заказаў:
На возеры, з адной палаткай.
Для юшкі —
увесь набор прыпраў.
Ну і каб крэсла —
для парадку...
Піліп утульнасць паважаў.
І, згадзіцеся, неяк па-свойму, досыць арыгінальна бачыў яе...
Спадар Камароўскі іншага арыгінала падслухаў:
Скажу вам сёння —
гэта праўда:
Ні бацька мой,
ні дзед, ні прадзед
Ні нават іх сусед-рыбак,
Недакумекалі, аднак,
На рэчку крэсла валачы...
А я — адметны...
Хоць бы і тым!
Дарэчная заўвага:
Прыпёр, як дурань дзверы,
Фатэль на гэты бераг.
Сяджу і вуджу быццам...
А больш —
чым пахваліцца?!
Здараецца, што няма... І не было. Няхай! Але ж апошнім часам усё часцей назіраецца іншае. Паводле спадарыні Любові Чыгрынавай з Мінска:
Меў сяброў, пасаду, хобі,
А цяпер — нібыта бобік!
Так міліцыя патрэсла...
Засталіся толькі крэсла,
Вуды, тачка на два колы
І... нікогачкі наўкола:
Апынуўся ў апале, —
Падхалімы ўраз прапалі.
А ўжо розныя там каханкі — і пагатоў. «З той пары, як пазнаёміўся з табой, — кажа Ён, — не магу больш ні піць, ні есці...» — «Няўжо так закахаўся?» — здзіўляецца Яна. — «Не... Проста грошай не маю».
Гэта быў анекдот, зараз цэлы маналог ад спадарыні Соф’і Кусянковай з Рагачоўшчыны:
Адпачынак быў культурны:
У крэсле, з вудай —
так утульна!
Ёсць паклёўка, піва ёсць...
Йшчэ хацелася...
чагось!
Думка ў галаву прыйшла:
«Каб русалка падплыла».
Іншымі словамі, Адам сумаваў: ну які ж гэта рай без жанчыны?! Бог пачуў яго і жанчыну даў. Рай скончыўся. Паводле спадарыні Кусянковай:
Чакаў Ясь рыбку залатую
І нейк... злавіў! Але... не тую!
Забрала бізнес,
грошы, «хатку»...
Яму — пакінула палатку.
Вось гэтак Яся развяла, —
Сама за мора паплыла.
Адтуль (не, не з-за мора, а з тога ж канверта) і досыць павучальная выснова:
Не клюйце гора-мужыкі
Вы на русалак ля ракі:
Хвастом пакруціць,
падплыве,
Пазабаўляцца пазаве...
Ды не ў палатку, а на дно,
Адкуль і выйсця не відно.
Сапраўдны сябар — ён і вораг пасля сапраўдны: трапіў чалавек у нерат... І ўсё — па віне русалкі? Ці, можа, рыбкі? (...Трэці раз прыйшоў Стары на бераг. Разбушавалася сіняе мора — падплыла да ног Залатая рыбка. І ні аб чым не спытала — дала дзеду адрас Раскольнікава.)
Аднак на беразе, разам з усім дабром, на думку спадара Гаўрыша, можна апынуцца і па волі жонкі:
Ясь не гультай...
Ды ўсё ж бывала,
Што Яня голас павышала:
«Ад крэсла с... адарві —
Схадзі хоць рыбы налаві!»
Ясь адгукнуўся на прызыў,
Ён жонцы дагадзіць быў
рады...
Сабраў рыбацкія прылады...
Але ж і крэсла прыхапіў.
Амаль пра тое ж — у радках спадара Старых:
Мой сусед — прымак Мікола
Быў заўзятым рыбаловам!
Не, каб дома штось
зрабіць, —
Ля вады штодня сядзіць!
Жонка плакала, крычала,
А нарэшце — усё ж прагнала:
Паляцелі ўслед манаткі:
Крэсла, вуды і палатка.
З правілаў жыцця: калі ты нешта страціў — радуйся, што страціў не ўсё...
Ну сапраўды: шмат што засталося!
«З аднаго боку, сюжэт на здымку самы звычайны: рэчка, рыбак, — піша спадарыня Раіса Ісакава з Чавушчыны. — А з іншага... Як жа хораша чалавек сядзіць! Я толькі зірнула на яго, і адразу ўспомніўся верш Успенскага: «За город начал рыбак собираться. // Удочку взял, чтобы рыбу ловить, // взял дождевик, чтобы им укрываться, // взял самовар, чтобы чай кипятить. // Взял он кровать, чтобы спать на кровати...» «Нешта падобнае, — працягвае спадарыня Ісакава, — напрошваецца і тут». Заўважым — не толькі ёй:
Мо з паўгода рыхтаваўся
Ясь да адпачынку:
Ледзь прычэп утрамбаваўся
І... Дзесь праз гадзінку...
Не Канары, не Анапа —
Волма сустракае!
...Не ўмясцілася канапа,
Вось што засмучае!
Прынамсі — спадара Віктара Сабалеўскага з Узды. Спадарыню Ісакаву — трохі іншае:
Янка доўга спіс складаў:
І таму — усё чыста ўзяў:
Крэсла, «хатку», чарвяка,
Нешта выпіць, смачна з’есці...
Стрэнеш Янку-дзівака,
Паспрабуй давесці:
Трэба — вуды і рака!
А не мякка сесці.
«Гледзячы, дзе, у якім такім крэсле», — сцвярджае спадар Іван Клімковіч з Мінска, маючы на ўвазе нейкае, трэба разумець, высокае?
Усе грошы маці стрэсла, —
Пасадзіла сына ў крэсла!
Наказала, каб глядзеў,
Каб ніхто «не падсядзеў»...
Сын матулю паважае:
Крэсла ён з сабой цягае.
І правільна робіць (сцеражонага бог сцеражэ!), а ўжо як сядзіць! У новым... На беразе, дзе, на думку спадара Сабалеўскага:
Цуд, якая любата —
Рана-раненька устаць,
Ногі ў рэчцы спаласнуць
І забыцца на вайну,
На сусветныя турботы,
Цэны, грошы і работу.
...Не бяда, што не клюе.
Як жа сонейка ўстае!
Ці не пра тое ж — у спадарыні Ісакавай:
Ранне ў росах ціха ззяе,
Не засмужана рака...
Прыгажосць душу кранае,
Грыбніка і рыбака:
Шчупакі хвастамі плешчуць,
Акунькі да ног плывуць...
А найлепей — жонка з цешчай
Тут ніяк не дастаюць!
Дыялог (спадар Сабалеўскі падслухаў):
— Як там без мяне, каханы?
— Сёння зноў прачнуўся рана:
З паплаўкоў вачэй не зводжу.
— Як жа спаў?
На лапках... Ноччу?
— Ды някепска, не хвалюйся:
Ні разочку не прачнуўся.
— Калі ж вернешся дахаты?
— Не так часта маю святы!
І сапраўды: «На прасторах нашай краіны вельмі шмат прыгожых мясцін, — пішуць сужэнцы Астроўскія з Мінска. — Але ж, глянуўшы на здымак, кожны ўспомніць свае — самыя ўлюбёныя...»:
Полацк наш, лясы-азёры —
Нам раднейшых —
век не ўбачыць!
Там грыбоў і ягад — мора,
А ўжо сядзеш парыбачыць....
Падрамаць на ўсходзе сонца
Ты не зможаш пяць хвілін:
Там клююць, клююць
бясконца
Карасі ды акуні!
Адтуль, напэўна, цалкам лагічнае:
Азярцо, чарот, лаза...
Ні рыбнагляд табе,
Ні сведкі...
Браканьер бы тут спытаў:
«Дык чаму не ловіш сеткай?»
А таму што нельга. І грэх. Да таго ж не ўсюды, як у Полацку ды ваколіцах... Адзін рыбак дзесь да вечара прасядзеў — нічога не злавіў: не клюе і ўсё тут!.. Але ж бачыць: нехта тоне паблізу... Ён без роздуму боўць у ваду — і выцягнуў тапельца! Дакладней — тапельніцу — ну вельмі прыгожую дзяўчыну: на руках на бераг вынес. «Ты — мой выратавальнік! — шэпча красуня. — Я ўсё, што хочаш, для цябе зраблю!» — «Тады скажы, — просіць мужчына, — рыба ў гэтай рэчцы ёсць ці не?»
Прынцыповае пытанне — для абсалютнай большасці вудароў!
Думкі меншасці (і вось гэтага, з крэсла, таксама) агучыў спадар Камароўскі:
Я ў фатэлі сяджу...
Я на вуды гляджу,
А клюе/не клюе,
Не хвалюе мяне.
Горш за тое:
Рыбачу — бачыце ж?! —
рыбачу...
На родненькай
прыродзе, значыць...
А што паблізу насвінячыў, —
Я ўжо такі — не мог іначай!
Ці не пра такога ж, «нямоглага», і радкі спадарыні Чыгрынавай:
Ой, мяняў Пятро жанок!..
Пырхаў — нібы матылёк!
Прывячалі дзеўкі, бабы,
Як прыбытак меў не слабы...
Апусцелі сейфы з часам?
Адвярнуліся ўсе разам:
З Пецем — крэсла ды шмаццё...
Пачынай наноў жыццё!
Як ёсць так ёсць: калі вы не цэніце сваёй сям’і — у вас не будзе сям’і, якая цэніць вас.
Якраз пра тое ж і спадарыня Кусянкова:
За нявернасць Мікалая
З дому выгнала Аглая
У пакеты транты склала
І туды, дзе быў, паслала...
А ён знае, дзе ён быў?!
Што, калі і з кім рабіў?!
Ну, сапраўды, — крохкае наша жыццё! А ўжо сам чалавек... Стаіць — варыкоз, сядзіць — гемарой, ляжыць — пролежні, не есць — дыстрафія, есць — язва, п’е — цыроз, любіць — інфаркт...
Анекдот: «Зайшоў у аптэку, паглядзеў на цэны, зразумеў: хварэць — гэта для багатых». Мы, дасць бог, не будзем — хворымі...
З назіранняў бывалых: калі доктар скажа чалавеку, што дні яго палічаны, амерыканец напіша тастамент, француз — завядзе каханку, рускі — накупляе гарэлкі, немец — знойдзе іншага доктара і паправіцца... Што зробіць беларус?
А няхай адказ на гэтае пытанне будзе дадаткам да новага конкурснага здымка! Што датычыцца вось гэтага, «старога», то завяршыць агляд хацелася б радкамі спадара Гаўрыша:
Маладыя гады —
Самы светлы ўспамін:
У фатэлі такім
Было месца дваім.
І сядзець мілата...
А цяпер — па чарзе:
Паўната, цесната...
На калені сабе
Возьмеш хіба ката.
І гэта — ну згадзіцеся — бяспройгрышны варыянт! Асабліва зімой, ля цёплай печкі, з добрай кніжкай ці газетай... Бо, як той казаў, «всё в этом мире суета! Остановись, погладь кота!» А пад настрой — прыдумай подпіс (можна некалькі, але ў кожным не больш за восем радкоў) да новага здымка.
...Што датычыцца папярэдняга (гл. нумар «Звязды» за 02.10.2024 альбо сайт — «Калейдаскоп», «Хто каго?), то найлепшыя подпісы пра вулічнага музыку з групай слухачоў, паводле меркаванняў вялікага чытацкага журы, склалі сужэнцы Астроўскія з Мінска, спадары Мікалай Старых з Гомеля і Мікалай Камароўскі з Оршы, Віктар Сабалеўскі з Узды, Юрый Вінаградаў з Докшыцкага раёна, спадарыні Раіса Ісакава з Чавускага і Соф’я Кусянкова з Рагачоўскага, Любоў Чыгрынава з Мінска.
Вось з гэтым, апошнім меркаваннем пагадзілася і журы маленькае, рэдакцыйнае. А значыць, прыз у выглядзе падпіскі на дарагую сэрцам «Звязду» (на першы квартал 2025 года) застаецца ў сталіцы.
Хочаце, каб родная газета на роднай мове пяць разоў на тыдзень прыходзіла да вас? Тады варыянтаў два: першы — своечасова аформіць падпіску, другі — уважліва паглядзець на новы конкурсны здымак і...
Поспехаў!
Валянціна Доўнар.
Фота Андрэя ФЕАКЦІСТАВА.
Бюлетэні па выбарах Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ужо гатовы.
Практыка комплекснага добраўпарадкавання населеных пунктаў на Гомельшчыне дае новае жыццё райцэнтрам рэгіёна.
Зрабіўшы якасць неад’емнай часткай іміджу Беларусі як краіны, займацца ёй неабходна пастаянна і ва ўсіх напрамках.
