Чаму важна своечасова выявіць ВІЧ-інфекцыю?

У Беларусі з 1987 года зарэгістравана каля 36 тысяч выпадкаў ВІЧ-інфекцыі. Цяпер у краіне жыве каля 25 тысяч чалавек з гэтым захворваннем. Яго распаўсюджанасць нераўнамерная: больш за 70% людзей з ВІЧ жыве ў трох рэгіёнах: Гомельскай і Мінскай абласцях і Мінску. З пачатку года ў краіне выяўлена каля тысячы новых выпадкаў ВІЧ-інфекцыі.

Кожнаму другому дыягназ ставяць позна

На сёння ВІЧ-інфекцыя з’яўляецца хранічным інфекцыйным захворваннем, якое пры належным і своечасова распачатым лячэнні не прыводзіць да смерці ці да нейкіх цяжкіх наступстваў са здароўем. Аднак для барацьбы з яго распаўсюджаннем Сусветная арганізацыя аховы здароўя вызначыла мэты, так званыя 95-95-95. Гэта азначае, што свой статус павінны ведаць 95% усіх людзей, якія жывуць з вірусам імунадэфіцыту чалавека, 95% з іх павінны атрымліваць жыццёва важную антырэтравірусную тэрапію, а 95% тых, хто яе атрымлівае, павінны дабіцца супрэсіі віруснай нагрузкі, што будзе садзейнічаць паляпшэнню стану іх здароўя і немагчымасці далейшай перадачы віруса імунадэфіцыту.

Аднак колькасць новых выпадкаў ВІЧ расце як у свеце, так і ў Еўрапейскім рэгіёне. Як паведаміў прадстаўнік СААЗ у Рэспубліцы Беларусь, кіраўнік краінавага офіса СААЗ у Беларусі Сяргей ДЗІОРДЗІЦА, у Еўрапейскім рэгіёне СААЗ, які ахоплівае 53 краіны Еўропы і Цэнтральнай Азіі, колькасць новых выпадкаў ВІЧ-інфекцыі ў 2024 годзе павялічылася на 7% у параўнанні з 2010 годам. У кожнага другога чалавека са станоўчым тэстам на ВІЧ інфекцыю дыягнастуюць позна. 

Палова ўсіх людзей, якія жывуць з ВІЧ, ва Усходняй Еўропе і Цэнтральнай Азіі, усё часцей не атрымліваюць антырэтравірусную тэрапію і толькі 42% маюць вірусную супрэсію, гэта значыць больш не перадаюць вірус.

— Гэтая тэндэнцыя патрабуе ад краін прыняцця больш эфектыўных і інавацыйных мер па выяўленні ВІЧ-інфекцыі, уключаючы ўкараненне новых алгарытмаў тэсціравання, заснаваных на экспрэс-тэстах, пашырэнне ахопу прафілактычнымі і дыягнастычнымі паслугамі для ключавых груп насельніцтва, — адзначыў Сяргей Дзіордзіца. — Сёння ў нас ёсць усе неабходныя лекі, інструменты і тэхналогіі, каб пакончыць са СНІДам. Станоўчы тэст на ВІЧ больш не з’яўляецца смяротным прысудам. 

Антырэтравірусная тэрапія дазваляе людзям, якія жывуць з ВІЧ, весці здаровае доўгае жыццё, асабліва калі хвароба дыягнаставана на ранняй стадыі, а яны прымаюць антырэтравірусныя прэпараты.

СААЗ адзначае намаганні Міністэрства аховы здароўя Беларусі па забеспячэнні ўніверсальнага і стопрацэнтнага бясплатнага доступу да сучаснага антырэтравіруснага лячэння людзей, якія жывуць з ВІЧ, — у Беларусі гэта стала магчымым з 2018 года.

— Адной з ключавых задач Сусветнай арганізацыі аховы здароўя ў галіне прафілактыкі ВІЧ і СНІДу з’яўляецца даванне доказнай базы для барацьбы з ВІЧ-інфекцыяй. І ў гэтым кантэксце з задавальненнем хачу адзначыць, што Беларусь аператыўна абнаўляе і паляпшае нарматыўную базу і праграмы па прафілактыцы і лячэнні ВІЧ-інфекцыі на аснове рэкамендацый СААЗ. Трэба адзначыць, што з пачаткам усеагульнага доступу да антырэтравіруснага лячэння ў Беларусі змянілася і тэндэнцыя першаснай захваральнасці на ВІЧ. Пачынаючы з 2018 года мы бачым ужо станоўчую тэндэнцыю зніжэння тэмпаў з’яўлення новых выпадкаў, — дадаў Сяргей Дзіордзіца.

Важным крытэрыем эфектыўнасці работы, паводле яго слоў, з’яўляецца і папярэджанне так званай вертыкальнай перадачы ВІЧ-інфекцыі ад маці да дзіцяці. У 2016 годзе Беларусь першай з краін Еўрапейскага рэгіёна атрымала афіцыйнае прызнанне на міжнародным узроўні і ёй быў уручаны адпаведны сертыфікат СААЗ.

Рызыкоўныя паводзіны — галоўная прычына распаўсюджання

Як паведаміла ўрач-эпідэміёлаг аддзела прафілактыкі ВІЧ-інфекцыі і парэнтэральных вірусных гепатытаў Рэспубліканскага цэнтра гігіены, эпідэміялогіі і грамадскага здароўя Лізавета ПРЫЛАЖЫНСКАЯ, за 10 месяцаў 2024 года ў Беларусі выяўлена каля тысячы новых выпадкаў ВІЧ-інфекцыі, што на 14% ніжэй за аналагічны леташні перыяд.

Захворванне ў нашай краіне распаўсюджваецца пераважна сярод сацыяльна актыўных груп насельніцтва працаздольнага ўзросту. У асноўным гэта людзі ад 30 да 49 гадоў. Нязменнымі застаюцца асноўныя шляхі перадачы ВІЧ-інфекцыі: палавы шлях пры неабароненых кантактах без выкарыстання прэзерватыва і парэнтэральны шлях пры ін’екцыйным увядзенні наркатычных рэчываў або выкарыстанні нестэрыльнага медыцынскага інструментарыю. У Беларусі асноўным шляхам перадачы з’яўляецца палавы, на долю якога прыпадае 84% ад усіх новых выпадкаў.

— ВІЧ-інфекцыя многія гады асацыіравалася з пэўнымі групамі рызыкі, напрыклад людзьмі, якія ўжываюць наркотыкі, або работнікамі камерцыйнага сексу. Аднак варта звярнуць увагу, што сёння мы стараемся не ўжываць тэрмін «групы рызыкі», а рабіць акцэнт менавіта на рызыкоўных паводзінах, бо ў сілу розных абставін любы чалавек можа практыкаваць такія паводзіны, незалежна ад яго сацыяльнага статусу або прыналежнасці да той ці іншай групы, — адзначыла Лізавета Прылажынская. — Любая дыскрымінацыя ці стыгматызацыя людзей, якія жывуць з ВІЧ, недапушчальная. Гэта прыводзіць да нежадання ці нават страху перад абследаваннем на ВІЧ-інфекцыю, да зніжэння зваротаў па паслугі, звязаныя з прафілактыкай, — звярнула ўвагу ўрач-эпідэміёлаг.

Сталіца, як адзначалася, — адзін з трох неспрыяльных рэгіёнаў па распаўсюджанні ВІЧ-інфекцыі. Як паведаміла ўрач-інфекцыяніст Дзяржаўнай клінічнай інфекцыйнай бальніцы, выконваючая абавязкі загадчыка аддзялення Кансультатыўна-дыспансернага аддзялення па ВІЧ-інфекцыях Ганна ШАМЕЦЬКА, у Мінску на ўліку знаходзіцца каля 5400 чалавек, якія жывуць з ВІЧ, з іх лячэнне атрымлівае больш за 90%. На базе сталічнай інфекцыйнай бальніцы дзейнічае праграма па вядзенні цяжарных. На сёння ў Мінску назіраецца 37 цяжарных з ВІЧ-інфекцыяй, з іх 19 былі перададзены пад назіранне сацыяльных работнікаў для таго, каб прафілактаваць перадачу ВІЧ-інфекцыі ад маці да дзіцяці. 

Рэалізоўваецца і дзяржпраграма па вышуку і матывацыі да лячэння асоб, якія знаходзяцца ў сацыяльна неспрыяльных умовах, сёлета ёй ахоплены 207 чалавек.

Сярод мер прафілактыкі спецыялісты называюць практыку абароненых палавых кантактаў — з выкарыстаннем прэзерватыва. Акрамя таго, важна своечасова дыягнаставаць ВІЧ-інфекцыю, паколькі чым раней чалавек даведаецца аб сваім дыягназе, тым менш гэта адаб’ецца на яго здароўі.

Алена Кравец