Столькі прыдатнага для перапрацоўкі смецця сабралі летась беларусы. Цяпер у краіне выкарыстоўваецца прыкладна 20 % камунальных адходаў, хоць яшчэ ў 2010-м лічба была меншая больш чым удвая. Аднак праблемы якаснай сарціроўкі, захоўвання і перапрацоўкі другасных матэрыяльных рэсурсаў (ДМР), якія не трапілі ў смецце, застаюцца. Шкло, папера і пластык адпраўляюцца ў амаль 85 тысяч кантэйнераў для раздзельнага збору смецця, аднак іх усё роўна патрэбна ўдвая больш. А вывозяць асобна сабраныя адходы часта адным смеццявозам. Пра акалічнасці работы з другаснай сыравінай расказалі эксперты.
Адказны збор смецця: 90 % паперы, 28 % батарэек
Айчынныя зборшчыкі і нарыхтоўшчыкі ДМР у асноўным забяспечваюць патрэбы краіны ва ўсіх відах другаснай сыравіны. Плюс да таго летась, напрыклад, экспартавалі прадукцыі на 12,5 мільёна долараў.
У Беларусі дастаткова магутнасцяў для перапрацоўкі практычна ўсіх асноўных відаў ДМР, якія збіраюцца. У краіне дзейнічае сем смеццесарціровачных заводаў і 80 ліній сарціроўкі, на якіх можна апрацаваць мільён тон адходаў. Гэта прыкладна 30 % ад аб'ёму смецця, які ствараецца ў краіне.
Сфера абарачэння з ДМР, іх збор і перапрацоўка развіваюцца ў Беларусі ўстойліва і актыўна. Па некаторых відах работа была толькі пачатая, але ўжо дасягнула добрых вынікаў. У параўнанні з лічбамі 2010-га, паперы летась сабралі ў 1,6 раза больш, шкла — у 3,9 раза, палімераў — у 2,8, шын — у 2,3 раза, заўважыў Анатоль ШАГУН, начальнік упраўлення па каардынацыі дзейнасці ў сферы абыходжання з ДМР ДУ «Аператар другасных матэрыяльных рэсурсаў»:
— Такіх вынікаў можна дасягнуць толькі дзякуючы сістэмнай зладжанай рабоце ўсіх складальнікаў гэтай сферы, пачынаючы ад зборшчыкаў: ЖКГ, арганізацый спажыўкааперацыі, прыватных арганізацый і канчаючы перапрацоўшчыкамі. Гэтая сфера стала цікавая і бізнесу. Сіламі прыватных прадпрыемстваў, дарэчы, збіраюць больш за палову ДМР. Вынікі збору другаснай сыравіны ў Беларусі па некаторых відах перавышаюць паказчыкі нават Еўрасаюза. Сёння збіраюць каля 90 % адходаў паперы, колькасць збору шкла і матацыклетных шын набліжана да 80 %. Дастаткова поўна збіраюцца адходы маслаў у камунальным сектары (каля 75 %). Пакуль адстаём ад Еўропы па аб'ёмах збору адходаў палімераў (31 %), электрычнага і электроннага абсталявання (48 %). Хоць сістэмы збору апошніх створаны толькі чатыры гады таму, так што рост за гэты час лічбаў збору таксама значны. Вяртаецца і 28 % рэалізуемай колькасці батарэек, і гэта таксама добры паказчык, ён трымаецца выключна на свядомасці людзей, якія добраахвотна і бясплатна прыносяць батарэйкі ў спецыялізаваныя кантэйнеры. Гэта пацвярджае, што мы сёння гатовыя да адказнага збору смецця.
У кастрычніку ўрад прыняў пастанову № 715, якая зацвердзіла канцэпцыю стварэння аб'ектаў па сарціроўцы і выкарыстанні цвёрдых камунальных адходаў (ЦКА) на палігонах для іх захавання і мае на мэце пераход ад раённага ўзроўню кіравання адходамі да рэгіянальнага.
— Гэтым дакументам прадугледжаны падзел тэрыторыі краіны на 30 рэгіёнаў, у кожным з якіх павінен быць аб'ект па сарціроўцы і выкарыстанні ЦКА і збудаваны сучасны палігон для захоўвання рэшткаў смецця, якія выкарыстаць інакш немагчыма, — растлумачыў Анатоль Шагун.
Здаў макулатуру — аплаціў «камуналку» за месяц
Спачатку сабраць шкло, паперу, пластык асобна, потым вывезці разам адным смеццявозам, пасля зноў адправіць на дасарціроўку. Такая сітуацыя часта паўтараецца ў сістэме работы з другаснай сыравінай, і спецыялісты заклікаюць мяняць такі падыход.
— Збіраючы розныя віды ДМР у адну ёмістасць для вывазу, мы маем патрэбу ў наступнай сарціроўцы. Падчас перавозкі якасць сыравіны таксама псуецца. Церпіць і дыскрэдытуецца ў вачах людзей праз такі падыход і сама сістэма раздзельнага збору. Грамадзяне не разумеюць і пытаюцца, навошта збіраць асобна, калі ўсё ссыпаюць у адно, — сцвярджае Вольга САЗОНАВА, начальнік галоўнага ўпраўлення рэгулявання абыходжання з адходамі біялагічнай і ландшафтнай разнастайнасці Мінпрыроды. — Кантэйнераў для асобнага збору таксама недастаткова. У пераліку на тысячу гарадскіх жыхароў сметніц патрэбна ўдвая больш, чым існуе.
Мяркуецца, што ў мэтах удасканальвання тэхнічнага боку сістэмы раздзельнага збору другаснай сыравіны ЖКГ і Мінпрыроды распрацуюць ТКП з правіламі абарачэння з адходамі. Тут дакладна трэба прапісаць агульныя падыходы да арганізацыі сістэмы збору ДМР. У тым ліку патрабаванні да таго, як наладзіць сістэму раздзельнага збору ў насельніцтва.
У краіне вядзецца работа па стварэнні пляцовак для кампасціравання арганічнага складальніка адходаў. Зацверджаны агульнадзяржаўны класіфікатар адходаў, якія ўтвараюцца ў Беларусі.
Закупкай і зборам макулатуры, шклабою, поліэтылену ў «чыстым» выглядзе ад насельніцтва займаюцца як прыватныя нарыхтоўшчыкі, так і ў Белкаапсаюзе. Купленая непасрэдна ў чалавека сыравіна значна чысцейшая і якасная, аднак у краіне ўсяго 750 стацыянарных нарыхтоўчых пунктаў і 150 перасоўных для сельскай мясцовасці, і такой колькасці недастаткова. Такім чынам насельніцтва пазбаўляюць выбару, што рабіць са сваім смеццем. У іх застаецца адзін шлях — у кантэйнеры, і добра, калі яны ёсць на пляцоўцы каля дома, упэўнена Аксана СКІНДЭР, начальнік упраўлення нарыхтовак Беларускага рэспубліканскага саюза спажывецкіх таварыстваў «Белкаапсаюз»:
— Каб насельніцтва збірала смецце раздзельна, яго трэба матываваць. Грашыма. Летась мы купілі ў насельніцтва 403 тысячы тон другаснай сыравіны. Людзям выгадна працаваць напрамую з прыёмна-нарыхтоўчай сеткай, бо гэта магчымасць не толькі заробку, але і кампенсацыі часткі затрат на камунальныя плацяжы. Сям'я з чатырох чалавек, якая жыве ў двухпакаёвай кватэры, збіраючы на працягу года адходы асобна, можа аплаціць за атрыманыя грошы «камуналку» за месяц. Да таго ж і якасць сабранай такім чынам сыравіны значна вышэйшая, чым у той, што з кантэйнераў. Папера не вільготная, шкло не бруднае... Тым больш што сучасныя нарыхтоўчыя пункты — гэта часовая пляцоўка, якая можа перамяшчацца па горадзе. Умоўна гэта месца з вагамі, агароджанае плотам. Сетка нарыхтоўчых пунктаў павінна быць такой жа даступнай, як і кантэйнерныя пляцоўкі.
Аксана Скіндэр раіць жыхарам самім выбіраць, што рабіць з адходамі. А на заканадаўчым узроўні — устанавіць нарматывы забяспечанасці прыёмна-нарыхтоўчымі пунктамі, як гэта зроблена пры размяшчэнні кантэйнераў для раздзельнага збору.
Белая макулатура і чысты шклабой — у дэфіцыце
Так сцвярджаюць эксперты галіны другасных матэрыяльных рэсурсаў (ДМР). Хоць аб'ёмы асобнага збору штогод павялічваюцца і паперы ў краіне збіраюць ужо каля 90 %, а лічбы па шкле набліжаюцца да 80 %, але сыравіны для работы прадпрыемствам, з аднаго боку, не хапае, а з другога — не ўсё, што трапляе ў кантэйнеры, можна перапрацаваць. Сёлетні дзяржзаказ на збор другаснай сыравіны ў краіне, дарэчы, 280 тысяч тон адходаў паперы і 111 тысяч тон — шкла. Пры гэтым макулатуру прымаюць па цане 6—10 капеек за паперу і каля 15 — за кардон, а за шкло прапануюць ад 2 да 12 капеек.
Сіламі сямі арганізацый холдынга «Белрэсурсы» ў краіне нарыхтоўваецца каля 7 % ад агульнага аб'ёму збору ДМР. З 2012-га тут наладзілі трохзменны рэжым работы па сарціроўцы змешанага шклабою. Існуе сем рэгіянальных накапляльных пляцовак ва ўсіх абласцях краіны. Аднак пры магчымай магутнасці 120 тысяч тон тут штогод працуюць з 90—95 тысячамі тон шкляной сыравіны. На айчынным рынку сёння запатрабаваны паўбелы шклабой, у невялікіх аб'ёмах — карычневы. Зялёнае і іншых колераў шкло ідзе на экспарт, за што холдынг атрымлівае каля 3,5 мільёна долараў штогод.
— Максімальныя магутнасці прадпрыемства вызначаны з улікам паступлення больш якаснай сыравіны. Аднак у нас большасць паставак — са смеццесарціровачных заводаў, дзе шкло забруджана прымесямі, у тым ліку арганічнымі, што, вядома, памяншае прапускную здольнасць, — расказаў Гадад ГАЛІМАЎ, намеснік генеральнага дырэктара холдынга «Белрэсурсы». — Рэзервы для перапрацоўкі змешанага шклабою мы маем, ніякіх абмежаванняў прыёму няма, не хапае толькі шклабою. На ўнутраным рынку ён, дарэчы, каштуе на 40 % ніжэй, чым пры яго экспарце.
Макулатуру, якой існуе ажно 13 відаў, у краіне перарабляюць 11 прадпрыемстваў, 10 з якіх аб'яднаны ў канцэрн «Беллеспаперапрам». Для шасці з іх папера — адзіны від сыравіны, з якім яны працуюць. Для работы канцэрна трэба каля 313—320 тысяч тон сыравіны. Летась у рамках дзяржзаказу яны атрымалі 274 тысячы тон.
— Мы можам вырабляць з макулатуры запатрабаваную прадукцыю, больш за 70 % якой адпраўляецца на экспарт, — кажа Аляксандр ПШОННЫ, начальнік упраўлення цэлюлозна-папяровай і лесахімічнай вытворчасці канцэрна «Беллеспаперапрам». — Аднак у агульным аб'ёме пастаўкі ў нас недахоп высакаякаснай макулатуры — белых відаў. 20—30 тысяч тон (або 10 % ад таго, што перарабляем) даводзіцца імпартаваць з Расіі і Еўропы.
Сумесна з ЖКГ і аператарам ДМР мы праводзім праграму па мадэрнізацыі вытворчасцяў, што дазволіць палепшыць якасць перапрацоўкі нізкагатунковай макулатуры. Тое, што цяпер у краіне не запатрабавана як сыравіна, таму што яго немагчыма перарабіць, — з 2020-га мусіць перастаць быць праблемай. У канцы наступнага года ў канцэрне змогуць працаваць з любой макулатурай, якая будзе збірацца на смеццеперапрацоўчых заводах і нарыхтоўчых станцыях.
Ірына СІДАРОК, фота аўтара
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/tags/iryna-sidarok-0
[2] https://zviazda.by/be/gramadstva
[3] https://zviazda.by/be/ekalogiya
[4] https://zviazda.by/be/tags/smecce
[5] https://zviazda.by/be/tags/perapracouka-adhodau