...Убачу, як нехта курыць, і зайздрасць бярэ. Сусед вунь (вокны насупраць), мусіць, прачнуцца не паспеў, а ўжо ўскінуў нешта на плечы, выйшаў на балкон, звесіўся з парэнчаў — смаліць...
І, напэўна ж, з вышыні свайго паверха бачыць, як восень фарбуе дрэвы, як за імі ўсходзіць сонейка, як над шэрым асфальтам кружаць галубы, як раніца становіцца днём...
Што ў гэты час робіць той, хто не курыць? Ці вам казаць — гатуе сняданак, паліць у печы, прыбірае, мые, вядзе ў садок дзіця, схіляецца каля ложка старога... Топчацца, працуе, пра некага клапоціцца — часу не мае.
Затое потым, у старасці... Каб паспелі насядзецца, наглядзецца, надыхацца, Бог ім «лішнія» гады адмярае.
А курцам — не. Бо — ліміт. І яны сваё ўжо выбралі.
У сям'і
«Тры сястры» — гэта ў Чэхава. У Ягора іх пяць. Усе — старэйшыя за яго, замужнія, «гарадскія», ва ўсіх — дзеці... Карацей — вялікая сям'я, а галоўнае, дружная: то нешта зробяць талакой, то адсвяткуюць разам. Ягор як мужчына і гаспадар у бацькоўскай хаце тады хіба каманды раздае — каму прывезці халадца і каму селядца пад футрам, за кім салаты ды выпечка... А далей — з'ехаліся, за паўгадзіны сталы накрылі і пасядзелі, пагаварылі, пажартавалі, адно аднаму штось параілі, на дзяцей паглядзелі, папрацавалі...
Пасля чарговага «з'езду» брат лішнюю накрыўку ад каструлі знайшоў, з аказіяй перадаў адной з сясцёр: ты ж, маўляў, галубцы прывозіла? Можа, твая? «Не», — сказала гэта сястра і адправіла накрыўку далей...
Так ці іначай, але за месяц яна зрабіла круг — пабывала ў пяці сталічных кватэрах і... вярнулася назад у вёску, прычым вельмі своечасова: брат захацеў капусты паставіць, выцягнуў з кладоўкі спецыяльную каструлю, а накрыўкі на ёй няма: у сям'і «згубілася», у сям'і й знайшлася.
Хто стараецца...
Хаціны там — дзве (у вёсцы, праз вуліцу), а лёс нібыта адзін, бо абедзве неяк разам апусцелі і нашчадкам не спатрэбіліся, бо на сценах абедзвюх і ў адну вясну з'явілася кароткае «Прадам»...
Правую, навейшую сялібку (пад дубамі і бліжэй да рэчкі, з садам, склепам, студняй, хлявамі), як і варта было чакаць, нехта купіў раней — прывёз брыгаду будаўнікоў. І ўжо тыя разгарнуліся не на жарт: памянялі ў хаце дах і франтоны, прыбудавалі вялікую веранду, уставілі новыя вокны, абшылі сцены...
Амаль такую ж рэканструкцыю распачаў новы гаспадар і ў доме праз вуліцу.
...Нармальныя, відаць, людзі: з галовамі, з грашыма, з сем'ямі... З пасадамі ці бізнесам у горадзе.
Яны і для вёскі нешта зрабіць паспеюць.
Што доктар прапісаў...
Раніца. Трамвай. Ля акенца ў ім — «салодкая парачка»: высокі, доўгавалосы юнак туліць да сябе дзяўчыну, шэпча нешта пяшчотнае. Тая смяецца...
Анічога такога, карацей — калі б не... вецер. Ён (тады яшчэ цёплы) дзьме хлапчыне ў спіну, у патыліцу — блытае шавялюру: пасмы яе «заносіць» наперад — у вочы...
Хлопец спрабуе «падбіраць» іх, «адводзіць» на месца, да іншых, спрабуе там утрымаць, а найперш (і, відаць, ад нясцерпнага свербу?) — расцірае твар (той жа нос, рот, вочы), што ў разгар каранавіруса мякка кажучы, не вельмі добра...
Што добра (для прафілактыкі), дык гэта, як прызналі гумарысты, гной: рукі ў яго ўсунуў, выходзячы з дому, і — гарантыя (першая) — да твару не дакранешся, другая — адасобішся, ні да кога блізка не падыдзеш (людзі загадзя ўцякуць)... А трэцяя — рукі будзеш мыць старанна і доўга — так, як доктар прапісаў!
Сядзі і глядзі?
Паралелі ад пісьменніцы Лідзіі Арабей. «Для мяне тэлевізар, — казала яна, — як той нецікавы госць, які гаворыць, гаворыць абы-што ды часам яшчэ і хлусіць. Толькі нецікаваму госцю няёмка сказаць, што ён ужо надакучыў, а на пульце, дзякаваць богу, ёсць кнопка, якую варта націснуць — і балбатун знікне...»
Значыць, хуценька націскаю, і ён сапраўды знікае. Замест яго на экране мігцяць нечытэльныя цітры і на завяршэнні іх — кароткі радок: «Канец 235-й серыі».
...Жахліва ад думкі, што нехта ж іх паглядзеў!
Быўшы, быўшы дый ідзі завыўшы
Усе дзесяць гадоў у школе Тома, што называецца, «цягнула на медаль», потым, ва ўніверсітэце — на чырвоны дыплом, яшчэ і таму, што цвёрда ведала: выпускнікоў з такімі нікуды не адпраўляюць — яны застаюцца ў Мінску.
А вось дзяўчаты, яе сяброўкі па групе, па інтэрнаце, ужо збіралі рэчы: яны раз'язджаліся — хто куды... Томе ажно зайздросна стала: таксама хацела рвануць!
І сама сябе спыніла, бо разважыла: «Ну прыедуць яны ў свае мядзведжыя куты, ну пойдуць на работу, можа, нават жытло ім дадуць... Але ж якія там заробкі будуць, якія магчымасці? Ну за каго там замуж выходзіць? За трактарыстаў? А вось у сталіцы...
І сапраўды — тут у дзеўкі былі і работа, і крамы, тэатры, музеі, і цікавыя сустрэчы, і кавалеры...
Праўда, у гэтым сэнсе ёй крыху не пашчасціла: закахалася ў жанатага. Як выглядала, узаемна: ва ўсякім разе ён абяцаў развесціся, калі дачка падрасце (грэх, маўляў, маленькай пакінуць...).
За вось гэтую дабрыню Тома яго і любіла — аж пакуль не дазналася (выпадкова), што апроч падрослай дачкі (12 гадоў прайшло) у яго з'явіўся сынок.
...Чакаць, калі і ён падрасце, болей не выпадала, таму старыя адносіны яна парвала, а вось новыя «завязаць» неяк не атрымалася: увесь свой час аддавала рабоце і шмат чаго дасягнула...
Першае, што зрабіла пасля выхаду на пенсію — прывяла ў парадак фотаздымкі: у асобныя альбомы склала свае ўніверсітэты, падарожжы, дасягненні, сустрэчы з важнымі асобамі, і з усім гэтым скарбам, на сваёй машыне, вырашыла аб'ехаць сваіх амаль забытых ужо аднакурсніц.
...Найбліжэйшая з іх і сапраўды была замужам за трактарыстам, вырасціла з ім дзвюх дачок і сына, мае ўнукаў і ўнучак, свой дом, гаспадарку, выдала дзве кніжкі вершаў...
Ехаць да іншых Тамары не захацелася.
Напісанаму верыць?
...Знаёмы не размаўляе, не бачыцца з дачкой — роднай, адзінай, каторы гадок!
Не, яна таго, вядома ж, вартая: па маладосці немаведама ад каго зацяжарыла, нарадзіла і кінула дзіця ў раддоме.
Дзядуля з бабуляй забралі, думалі, што дачка апамятаецца, будзе гадаваць, аж не. Той не да малога было — хацелася пагуляць, потым выйсці замуж, нават нарадзіць, і пры гэтым начыста забыць пра бацькоў, пра першынца, якога дзядуля цяпер гадуе адзін.
Цяжкі выпадак і рэдкі? Магчыма! Брат з братам варагуе часцей. І сястра з сястрой... І сын з матуляй... Паслухаеш, — маюць рацыю, але...
Панчанка пісаў:
«Вінаваты ён ці правы,
Мне ўсё роўна: ён мой друг!».
Напісана. Значыць, праўда?
Іх многа...
Ахоўнікаў у банку было пяць. Працавалі пазменна, жылі непрыкметна і як быццам дружна. Асабліва чацвёра — маглі на гадзінку-другую раней прыйсці і пазней пайсці, але ў «дурня» са зменшчыкам зрэзаць...
Пяты — нібыта ганарыўся, у карты не гуляў. Ён болей кніжкі чытаў — вучыўся. Яму ў банку нават кар'еру прарочылі, аднак...
Спачатку чутка прайшла, што столькі ахоўнікаў там не трэба, што аднаго як мінімум будуць скарачаць.
Кандыдаты «на вылет» (як меркавалася, нехта з чацвёркі) захваляваліся і (як лічыць пяты) — аб'ядналіся: знайшлі нагоду, сабраліся выпіць, паклікалі яго. Пайшоў: не адрывацца ж ад калектыву?
За сталом, як водзіцца, павыступалі — пагаварылі пра палітыку, пра начальства.
Колькі пры гэтым выпілі, не так важна. Важна, што пяты прачнуўся ў выцвярэзніку і з «фінгалам».
Карацей, каго ў тым «палку» скарачаць, начальства больш не думала.
(Анекдот: адзін беларус — беларус, два беларусы — партызанскі атрад, тры — партызанскі атрад і здраднік).
Так трэба?
Доўгая восень і нават добрая... У вольную часінку хто куды...
— Я ў лес — нібы ў храм! — на ўваходзе кажу сваячцы.
— Я таксама, — прызнаецца яна.
І мы ў той дзянёк, вядома ж, адарваліся б — адвялі б душу, нахадзіліся, налюбаваліся, калі б...
Лес неўзабаве пасвятлеў, сцежка вывела на... вялізную пралысіну. З месяц таму (брусніцы збіралі!) яе не было, а тут на табе — з'явілася: лес высеклі і вывезлі, акуратна і, трэба разумець, законна, але...
Зноў жа анекдот: яўрэй пры словах «трэба валіць» пытае, куды, украінец — каго, а беларус бярэ сякеру з пілой і валіць лес, бо, можа, так яно і трэба?
На сваёй зямлі
...Праверана: вясною ўсё не схопіш, таму градку цыбулі добра пасадзіць увосень.
У краме, дзе прадаецца насенне, нас, такіх «здагадлівых», трое: мы з нейкай жанчынай да касы нясём па пакеціку (сеянкі... З кілаграм на дваіх), мужчына там плаціць за... восем.
— Вы, мусіць, на ўсё таварыства купляеце? — пытаецца ў яго касір. — Для сябе і для таго хлопца?
— Не, я сам столькі саджу, — з форсам адказвае пакупнік.
— І што — усю з'ядаеце?!
— Дык у мяне ж сям'я! Лічыце: тры дачкі, тры зяці, сямёра ўнукаў плюс мы з жонкай. Ні многа ні мала — 15 едакоў.
— І колькі ж у вас зямлі? — жанчынам усё цікава.
— Ды дзесяць сотак... Малавата, але на іх — ну ўсё чыста расце! Па гародніну ў крамы ніхто не ходзіць. Свая, амаль да вясны... І дзецям добра, і нам — можам дапамагчы.
Калі ёсць зямля...
І здароўе, каб на ёй працаваць.
Гледзячы на лес
Дзяўчынка расла бялявая і цыбатая, прычым настолькі, што ў школе яе звалі дылдай.
Не шкадавалі і дома: родная маці пад гарачую руку пытала, куды яе толькі гоніць, ад чаго дачка ўсё больш гнулася і схіляла галаву.
Так і расла, пакуль аднойчы не прыехаў бацька і яны ўдваіх не пайшлі ў грыбы.
Нацягаліся тады — па першае чысло: поўныя кашы нарэзалі!
Там жа, у лесе, прыселі на перакус, а потым, раскінуўшы рукі, яшчэ і прылеглі, каб «спіны параўняць».
— Табе якія дрэвы падабаюцца? — пазіраючы скрозь іх у нябёсы, спытаўся бацька. — Вось гэтыя — высокія, стройныя, ці...
— Крывыя — нікому не падабаюцца! — без задняй думкі адрэзала дачка.
— Вось і я пра тое ж, — уздыхнуў бацька. — Рост — як бачыш — не кожнаму даецца... Ім ганарыцца трэба, а не саромецца.
...З таго дня дачка і ганарылася. Прыгожай дзяўчынай вырасла! Па сённяшнім часе, можа, мадэллю была б ці «Міскай»! А ўсё — гледзячы на лес.
Шчасце — гэта...
Не вам казаць: прачнуцца — раз; не ў бальніцы, крый бог, не ў турме, не ў гасцініцы — два; за вокнамі ўбачыць свае бярозы — тры, памыцца-прыбрацца, выйсці ў кухню — чатыры, уключыць навіны...
Шчасце — як тое сонейка ўвосень: усміхнецца і тут жа схаваецца.
На поўдзень
Нехта блукае ў трох соснах, мы — у сваім жа горадзе: ну ніяк не сцямім, «дзе тая вуліца, дзе гэты дом» і як да яго найлепш даехаць? Добра, што навігатар ёсць — дастаткова ўключыць...
Першы радок: «Кіруйце на поўдзень».
Два словы ўсяго, а эмоцый... Бо некалі ж і сапраўды «кіравалі» (а нехта — не...), бо столькі ўсяго пабачылі, перажылі і адтуль прывезлі... Бо, урэшце, віламі па вадзе ці патрапім калі яшчэ?
Пад Богам.
Валянціна Доўнар.
Ад яе ж:
Найлепшы жарт на сённяшні дзень: «Гэта праўда, што ў яўрэяў цяпер 5781 год?» — «Так». — «Дзеля Бога, раскажыце, чым скончыўся 2020-ы?!»
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/tags/valyancina-dounar
[2] https://zviazda.by/be/kaleydaskop
[3] https://zviazda.by/be/prostaya-mova-0
[4] https://zviazda.by/be/prostaya-mova