Сёлета нам пашанцавала з нечаканым набыткам. Сяброўка пачала рабіць рамонт у кватэры нядаўна памерлай бабулі і вырашыла пазбавіцца ад старой мэблі і дываноў. Аддавала, лічы, дарма — за самавываз. Адмаўляцца грэх было — у вясковай хаце зусім старыя шафы: і для адзення, і кніжная, і сервант. Куплялі іх бацькі ў пачатку 1960-х гадоў, як толькі пачалі станавіцца на ногі, у растэрміноўку. Калісьці мэбля была дыхтоўная і прыгожая, паліраваная, як тады модна было. Але дзесяцігоддзі карыстання, а яшчэ больш — холад і вільгаць, якія пануюць у хаце ўзімку ўжо пятнаццаць гадоў, бо ніхто тут не жыве, зрабілі сваю справу. Калісьці бліскучыя дзверцы сталі цьмяныя, з пралысінамі цвілі, якую не ўдавалася вывесці за лета. Нават люстры ў серванце ад старасці пакрыліся чорнай «пацінай». Карацей, калі засвяціла перспектыва займець даволі прыстойную секцыю сярэдзіны 1990-х ды яшчэ тры вялікія мяккія амаль новыя дываны на падлогу ўсяго за дзвесце пяцьдзясят рублёў (столькі каштавала перавезці з пагрузкай-разгрузкай усё гэта багацце з горада ў вёску), я адразу пагадзілася.
А потым... ці то засумнявалася, ці то засумавала. Прыехаўшы ў родную хату, доўга хадзіла па пакоях, гладзіла старую парэпаную мэблю, нібы развітваючыся з блізкім чалавекам. Вось у серванце пластыкавая белая ручка на дзверцах прыклееная карычневым клеем. А вакол — белыя разводы. Гэта я ў першым класе нейкім неверагодным чынам яе адламала і спрабавала прыклеіць сілікатным клеем. Які, вядома ж, ніяк не дапамог, толькі пакінуў плямы на цёмнай паліроўцы, а ручка так і засталася боўтацца на адным мацаванні. Ад заслужанага прачуханца ад бацькоў мяне тады выратаваў старэйшы брат, які якраз прыехаў з Мінска. У ягонай сумцы аказаўся цуда-клей з чароўнай назвай «Фенікс» — вельмі і доўгі час смярдзючы. Мы прыляпілі ім тую няшчасную ручку, а потым, калі старэйшыя заходзілі ў пакой і пыталіся, чым гэта так смярдзіць, мы рабілі няўцямныя твары, паціскалі плячыма, па-змоўніцку пераглядваліся. Пасля, зразумела, усё раскрылася, але з гэтай нашай змовы ўсе толькі па-добраму пасмяяліся...
А на старым шыфаньеры, пэўна, тым жа сілікатным клеем прымацаваная папяровая выява прыбранай дзяўчынкі, праўда, ужо без адной нагі. Ніхто і не здагадаецца сёння, што гэта Алёнка з шакаладкі. У поўны рост, ні каліва не падобная на сучасную. Алёнцы з шафы — дакладна больш за сорак. Кожны, хто прыязджаў да нас у госці, лічыў сваім абавязкам прывезці Алёнцы (мне, значыць) менавіта «Алёнку». Госці былі з розных куткоў вялікай краіны, і «Алёнкі» былі абсалютна розныя. Мы з мамай акуратна іх выразалі і наклейвалі... усюды, дзе нам падабалася. Гэту, што захавалася на шафе, здаецца, прывёз з украінскага Днепрапятроўска дзядзька Валодзя, мамін брат...
Я добра памятаю, як бацькі прынеслі з крамы ў суседняй вёсцы вялізны цяжкі дыван. Яны цягнулі яго ў руках тры кіламетры, але ў хату зайшлі з радаснымі ўсмешкамі. Разгарнулі ў зале —
і ён заняў усю падлогу. А мы, малыя, кінуліся радасна качацца па гэтым яркім чырвона-жоўтым дзіве (а яно ў вясковай хаце пачатку 1980-х гадоў сапраўды было дзівам). Што цікава — колеры на тым паласы амаль не палінялі, хоць ён і заплямлены, і зашмальцаваны — вядома, столькі ног па ім за гады прайшлося...
З усімі гэтымі ўспамінамі, разам з якімі са мной па бацькоўскай хаце хадзілі нябачныя цені дарагіх людзей, якіх ужо няма, я ўжо амаль перадумала штосьці мяняць, бо гэта здавалася амаль здрадай у адносінах і да гэтых людзей, і да ўласнага дзяцінства. Але пасля разважыла інакш. Гэта проста жыццё, і яно проста працягваецца. Пэўна, падобную настальгію адчувае кожнае пакаленне спадчыннікаў. Але ж разам са спадчынай і ўспамінамі мы атрымліваем яшчэ і адказнасць за гэтую самую спадчыну, за яе догляд, за яе захаванне. Што было б, калі б наш бацька, які нарадзіўся і вырас у гэтай хаце, марнаваўся маімі сумненнямі? У ёй бы дзесяцігоддзямі стаяў стары драўляны ложак і паточаны шашалем куфар, бо гэта нагадвала яму маленства?..
На наступныя выхадныя мы рабілі перастаноўку. Заўзята парадкавалі ў новых прыгожых шафах кніжкі, якія чытала не адно пакаленне, вясёлкавыя ад часу хрустальныя келіхі побач з новым сервізам, адзенне і абутак усіх памераў (летам у нас збіраецца вялікая сям'я). Малеча радасна качалася і скакала па чыстых мяккіх дыванах...
Адзінае, што я не дала вынесці з хаты, — старую радыёлу «Рыгонда». Такую нярэдка можна ўбачыць у сучасных фільмах пра савецкія часы. Памятаеце, такая з масіўнымі белымі «вачыма», адным з якіх рэгуляваўся гук, а другім лавіліся хвалі на прыёмніку, з прыладжаным унізе дынамікам, абцягнутым жаўтаватым палатном. Яна ўжо даўно не працуе, дый наўрад ці калі ўдасца знайсці на замену перагарэлыя ў ёй лямпы. Атрымаўся проста прадмет інтэр'еру, па сумяшчальніцтве — невялікі столік. Але кружэлкі ад яе мы таксама чамусьці пакінулі. Сярод іх я са здзіўленнем знайшла тую, што асабліва любіла слухаць у дзяцінстве, — «Цвік з роднага дома». Шведскую казку пра хлопчыка Свэнда, якому, куды б ён ні пайшоў і што б ён ні рабіў, гэты самы цвік, які ўзяў з сабой са сцяны роднай хаты, заўсёды дапамагаў жыць і заставацца самім сабой... Мне не ўдасца ўжо яе паслухаць, але яна, як і ўсё астатняе, заўсёды будзе са мной, будзе часткай мяне. І гэта, напэўна, галоўнае, што трэба ведаць пра спадчыну і адказнасць.
Алена ЛЯЎКОВІЧ
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/tags/alena-lyaukovich
[2] https://zviazda.by/be/gramadstva
[3] https://zviazda.by/be/tags/neasabisty-subektyu