Калі Яблычны і Мядовы Спас вядомы шырока, то пра Арэхавы звычайна неяк забываюць. Між тым гэтае свята адзначаецца на наступны дзень пасля праваслаўнага Успення Багародзіцы, то-бок 29 жніўня. Традыцыйна гэта апошняе свята ўраджаю адыходзячага лета, у даўніну яно сімвалізавала завяршэнне жніва.
Але справа не ў Спасе, а ў тым, што арэхі неверагодна карысныя для здароўя, але ў рацыён на рэгулярнай аснове іх у Беларусі ўключаюць рэдка. Між тым яны валодаюць унікальным біяхімічным складам, утрымліваюць шырокі спектр вітамінаў і мікраэлементаў, тлушчы і бялкі (здольныя нават замяніць у рацыёне бялковыя прадукты жывёльнага паходжання). А вось вугляводаў у іх няма (калі, вядома, яны не ў цукровай глазуры). І, на думку дыетолагаў, якраз арэхі (і сухафрукты) з'яўляюцца ідэальным здаровым перакусам. Або дэсертам — у процівагу выпечцы. Карысныя ўласцівасці арэхаў можна пералічваць доўга: дабратворна ўплываюць на разумовую дзейнасць, павышаюць супраціўляльнасць арганізма негатыўным уздзеянням, падтрымліваюць прыгажосць валасоў і скуры, умацоўваюць зубную эмаль, павышаюць гемаглабін…
«Арэхавыя астраўкі» сёння ёсць практычна ва ўсіх гандлёвых цэнтрах і ў кожным больш-менш буйным супермаркеце. Але мы пойдзем на рынак у надзеі купіць іх танней. А заадно пагаворым з прадаўцамі пра тое, як правільна выбіраць арэхі.
Дарэчы, арэхі дарагія ўсюды ў свеце, паколькі належаць да прадуктаў, спажыванне якіх стабільна апярэджвае вытворчасць. На Камароўцы фундук каштуе 35 рублёў за кг (15—16 рублёў — у шкарлупіне), грэцкі арэх — у сярэднім 30 рублёў ядры і ад 7 да 10 — у шкарлупіне, кеш'ю — ад 35 да 45 рублёў за кг, фісташкі — 40—45 рублёў за кг, міндаль — 35 рублёў за кг.
— Дорага, — згаджаецца прадавец Святлана. — Але ж кілаграмамі арэхі ў асноўным не купляюць. Звычайна пакупнікі бяруць па 200, максімум 300 грам арэхаў двух-трох відаў.
Суразмоўніца распавяла, што найбольшым попытам карыстаюцца звыклыя пакупніку арэхі. Лідары продажаў — фундук, грэцкія, міндаль, фісташкі. Экзотыку, кажа Святлана, бяруць радзей і грам па 100—150.
— Досыць часта бяруць арахіс, таму што ён каштуе танней. Але ж арахіс — гэта не арэхі, — распавядае прадавец. — Гэта насенне расліны сямейства бабовых, таму так і кажуць: «земляны арэх». Гэтак жа, як кедравыя арэхі на самай справе таксама не арэхі — гэта насенне сібірскай кедравай хвоі.
Продажы на арэхавых латках маюць выразную сезоннасць, кажуць прадаўцы. Попыт узрастае зімой і вясной, пік продажаў — напярэдадні свят (навагодніх, 23 лютага, 8 сакавіка, Вялікадня). Але тыя, хто клапоціцца аб здаровым харчаванні, пачынаюць купляць арэхі менавіта цяпер — ужо пачалі падвозіць свежыя, новага ўраджаю.
— Напрыклад, вось кеш'ю па 40, а гэта — новага ўраджаю, ужо па 45, — тлумачыць Святлана. — У Беларусь кеш'ю прывозяць з В'етнама.
Арэхавы ўраджай будуць прывозіць з многіх краін свету аж да лістапада, кажа Малаахад (сама яна прыехала ў Беларусь з Узбекістана).
— Яшчэ лета не скончылася, а большасць арэхаў збіраюць восенню. Напрыклад, па грэцкія новага ўраджаю лепш за ўсё прыходзіць у кастрычніку-лістападзе: будзе вялікі выбар.
Грэцкі арэх едзе на нашы сталы з Расіі, Украіны, Малдовы, Кыргызстана, Кітая, фісташкі і міндаль — з Польшчы, Ірана, Турцыі, Узбекістана, ЗША. Фундук, які мы купляем, прыехаў у Беларусь з Грузіі, Азербайджана і Турцыі. На пытанне пра беларускі фундук прадаўцы на Камароўцы разводзяць рукамі: пакуль такім не гандлявалі. Фундук — скарбніца кальцыю і калію: умацоўвае косці і дабратворна ўплывае на сэрца. Падтрымлівае імунітэт і валодае супрацьзапаленчым дзеяннем. Але каб арэшкі былі карыснымі, есці іх лепш сырымі або сушанымі, а не абсмажанымі: тэрмічнае ўздзеянне разбурае вітаміны. Купляць фундук дыетолагі раяць у шкарлупіне (так і танней, 16—18 рублёў за кілаграм, і карысней).
— Заўсёды расколем арэшак па просьбе пакупніка, — кажа прадавец Таццяна. — Але можна выбраць добры фундук і без гэтага.
Правільны фундук у шкарлупіне не павінен моцна грымець пры страсанні — калі гэта так, значыць, арэх даўно ляжыць і паспеў усохнуць, тлумачыць яна. Важна, каб шкарлупіна не была пашкоджанай — сколы, драпіны, дзіркі могуць казаць пра шкоднікаў унутры. Пачышчаны фундук выбіраюць па колеры: афарбоўка павінна быць аднастайнай, а арэшак — цяжкім. Пачышчаны фундук хутка можа стаць прагорклым, кажа суразмоўца.
— Пакаштаваць пакупнікам даяце?
— Гледзячы каму, — раздумліва адказвае Таццяна. — Калі відаць, што пакупнік сур'ёзны, то так, вядома. А то ходзяць тут часам аматары пакаштаваць — падлеткі, моладзь. У адзін бок прайшлі, каштуюць. Гляджу, назад ідуць, каштуюць. Наогул, на «пакаштаваць» тавар у нас не прадугледжаны, могуць і вылічыць з маіх грошай, калі шмат раздала.
Лепш, з пункту гледжання здаровага ладу жыцця, купляць у шкарлупіне і грэцкія арэхі. З пункту гледжання эканоміі — таксама (украінскія — усяго 7 рублёў кілаграм). Прынцыпы выбару тыя ж: з суцэльнай шкарлупінай, без расколін і адтулін. Свежы арэх у шкарлупіне будзе важыць больш, чым «пажылы», ядро аб шкарлупіну біцца не павінна.
Пачышчаныя ядры павінны быць залацістага колеру, цёмны колер сведчыць аб доўгім захоўванні. Панюхайце ядро — яно павінна пахнуць толькі арэхам і больш нічым.
— Чым яшчэ яно можа пахнуць?
— Сырасцю, — тлумачыць прадавец.
Падсохлыя арэхі часам замочваюць на некалькі гадзін у вадзе, і гэта павялічвае вагу ядраў. Але пры гэтым ядры набываюць лёгкі пах волкасці. Дарэчы, грэцкі арэх папярэджвае і лечыць хваробы шчытападобнай залозы, пастаўляе ў арганізм вітамін С і стымулюе работу галаўнога мозгу.
Самы жаночы арэх — гэта, вядома, міндаль — у ім больш за ўсё вітаміну Е (прыгажосць валасоў і скуры), і кальцыю (белыя зубы і здаровыя пазногці). Але з міндалем лягчэй за ўсё памыліцца, распавялі мне на рынку.
— Часам замест міндаля вам могуць прадаць костачкі абрыкоса, — распавядае Таццяна.— Калі гэтага «міндаля» з'есці шмат, будзе балець жывот: абрыкосавыя костачкі атрутныя. Але на Камароўцы такога быць не можа, тут усё правяраюць, і прадаўца, калі што, лёгка знайсці. А вось на аўтадарогах або каля метро трэба глядзець уважліва. Абрыкосавыя костачкі святлейшыя па колеры. І прадаюць такі «міндаль» вельмі танна.
Выбіраючы міндаль, звяртаем увагу на аднастайнасць колеру арэшкаў — плямкі і пацямненні сведчаць аб неналежным захоўванні прадукту.
Калі касметолагі і дыетолагі любяць міндаль, то фісташкі, мабыць, — любімыя арэшкі псіхолагаў. Справа ў тым, што мікраэлементы, якія ў іх змяшчаюцца, дапамагаюць справіцца з дэпрэсіяй і набыць душэўную раўнавагу пасля стрэсу. Але часта пакупнікі блытаюць сам арэх і закуску з яго.
— Свежыя фісташкі на рынку ёсць, але прыйдзецца пашукаць, — распавядае прадавец Святлана. — Часцей прадаюць салёныя фісташкі. Пасля збору іх замочваюць у расоле і абсмажваюць.
Выбіраць фісташкі — цэлая навука. Аказваецца, чым большы гэты арэшак па памеры, тым смачнейшы. Арэхі ў большасці павінны быць раскрытымі — гэта азначае, што яны саспелыя. Калі шкарлупіна не бела-жаўтлявая, а больш яркая, гэта можа быць вынікам ўздзеяння марынаду. А калі карычневая — арэшкі перасмажаны. Ядро арэха павінна высоўвацца са шкарлупіны. Калі яно схавана ў глыбіні, фісташкі недаспелі і раскалолі іх штучна. Саляны налёт на шкарлупіне — прыкмета доўгага захоўвання салёных фісташак. Купляць такія арэшкі не трэба.
Ну, а кеш'ю звычайна рэкамендуюць цяжарным. Жалеза і вітамін С перашкаджаюць анеміі і ўмацоўваюць імунітэт, магній дапамагае сэрцу, вітаміны групы В падтрымліваюць пры нервовых перагрузках, а пра «вітамін маладосці» Е мы ўжо згадвалі.
Кеш'ю можна купіць смажаным і сырым. Зразумела, сырым лепш: карысней. Пры выбары ўсё стандартна: не бяром перасушаныя ядры, аддаём перавагу цэлым арэшкам.
Аб макадаміі яшчэ гадоў 10 таму ў нас ніхто і не чуў. Нядзіўна: Аўстралія далёка, а менавіта там радзіма экзатычнага арэха. Зрэшты, у Беларусь яго прывозяць у асноўным з В'етнама. Кажуць, гэты арэх абараняе ад заўчаснага старэння, забівае патагенныя бактэрыі, паскарае аднаўленне клетак, а калі есці яго рэгулярна, то арганізм будзе абаронены нават ад анкалогіі. Але рэгулярна — занадта дорага (35—45 рублёў кілаграм). І да таго ж усё гэта ўласцівасці арэха, а не кулінарных варыяцый на яго тэму. А прадаюць у нас менавіта варыяцыі.
— Я спрабавала свежую макадамію — яна мае ледзь чутны саладкавы прысмак і падобная па смаку на наш фундук, — падзялілася Святлана.
Дзіўны шакаладны прысмак, аказваецца, не якасць заморскага арэха, а асаблівасць яго гатавання.
— Каб быў гэты шакаладны прысмак, макадамію проста ў шкарлупіне вараць або абсмажваюць — па-рознаму — у цукры з ванілінам. У выніку атрымліваюць смак, які так падабаецца пакупнікам. І праўда вельмі смачна — такія арэшкі рэальна замяняюць цукеркі. Купляюць іх як прысмакі — папесціць сябе і дзяцей.
З-за тлустасці макадамія лёгка прагаркае, так што выбіраем сухія навобмацак арэшкі сярэдняга памеру, без заган шкарлупіны і алеістага налёту на ёй.
Пекан жа, у сваю чаргу, падобны на смак на грэцкі арэх, распавяла Святлана. Ды яны і сваякі, толькі ядры пекана далікатнейшыя па тэкстуры, шкарлупіна танчэйшая (усяго 1 мм) і без перагародкі. Аказваецца, пекан — самы «мужчынскі» арэх: цынк, які ўваходзіць у яго склад, актывізуе работу мужчынскай гарманальнай сістэмы, фоліевая кіслата павышае актыўнасць сперматазоідаў, а вітамінны «кактэйль» у складзе арэха аднаўляе клеткі прастаты. Асаблівым попытам пекан у пакупнікоў не карыстаецца, кажуць прадаўцы, таму і ёсць не ў кожным арэхавым гандлёвым пункце. Цана заморскіх арэшкаў — 50—65 рублёў за кілаграм. Прывозяць іх да нас ажно з Аргенціны.
Зрэшты, рэгулярна купляюць пекан маладыя людзі, якія качаюцца. Аказваецца, гэтыя арэхі — частка дыеты бодзібілдараў: у іх шмат бялку і тлустых кіслот, што дапамагаюць засвойвацца бялку.
— Браць пекан трэба толькі ў шкарлупіне і есці ядры адразу ж, як пачысцілі. На паветры яго карысныя ўласцівасці знікаюць, — навучае Святлана. — Так што чышчаны пекан купляйце толькі ў вакуумнай упакоўцы.
І, нарэшце, гіганцкі бразільскі арэх — таксама, безумоўна, экзотыка. Да нас ён прыязджае... правільна, з Бразіліі, прадаюць яго на Камароўцы па 45 рублёў за кілаграм. Як і іншыя арэхі, бразільскі змяшчае шмат бялку і клятчаткі. Яго любяць купляць веганы: ён замяняе ў рацыёне тлустае мяса.
— Сярод пастаянных кліентаў у мяне ёсць адна дзяўчына, яна ўжо тры гады на сыраядзенні, — распавядае Святлана. — Кажа, што кожны дзень перад сняданкам з'ядае 2 бразільскія арэшкі і яшчэ некалькі — перакус у сярэдзіне дня.
Але наогул з'ядаць больш за 2 ядры гэтага арэха ў дзень непажадана: бразільскія арэхі ўтрымліваюць небяспечныя барый і радый, і калі захапляцца імі, гэтыя мікраэлементы назапасяцца ў арганізме. Выбіраць бразільскі арэх нескладана: ядры павінны быць цвёрдымі і гладкімі. Калі тэкстура арэха гумавая, есці яго не трэба.
Аляксандра АНЦЭЛЕВІЧ
Фота аўтара
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/author/alyaksandra-ancelevich
[2] https://zviazda.by/be/gramadstva
[3] https://zviazda.by/be/tags/arehavy-spas
[4] https://zviazda.by/be/tags/uspenne-bagarodzicy
[5] https://zviazda.by/be/tags/arehi
[6] https://zviazda.by/be/tags/prodazh