Серыял «Гульня ў кальмара» (Squіd Game) выйшаў на экраны 17 верасня і амаль адразу стаў ашаламляльным феноменам у сеціве. Хэштэг #SquіdGame у ТікТок набраў больш за 22 мільярды праглядаў. На радзіме — у Паўднёвай Карэі — карціна нават стала прычынай праблем з інтэрнэт-злучэннем. Мясцовы правайдар SK Broadband падаў у суд на стваральнікаў серыяла — платформу Netflіx. Прычына іску — неверагодны скачок сеткавага трафіку з-за стужкі і, як вынік, павышэнне выдаткаў на абслугоўванне. Чаму паўднёвакарэйскі серыял скарыў увесь свет?
Паўднёвакарэйская драма-антыўтопія «Гульня ў кальмара» стала самым папулярным серыялам Netflіx за ўсю гісторыю, сабраўшы 111 мільёнаў прыхільнікаў у больш за 90 краінах за нейкія чатыры тыдні. Асноўнае дзеянне серыяла разгортваецца ў гіганцкім сакрэтным комплексе на безыменным востраве Паўднёвай Карэі, куды прывозяць 456 чалавек, якія па розных прычынах апынуліся на абочыне жыцця. Яны вымушаны падманваць, здраджваць і нават забіваць адзін аднаго дзеля грошай. Гэтыя людзі становяцца ўдзельнікамі смяротнага шоу, правілы якога простыя: для перамогі трэба прайсці праз шэсць выпрабаванняў, запазычаных на дзіцячых гульнявых пляцоўках: ад перацягвання каната да «паволі едзеш — далёка станеш». Тых, хто прайграе, чакае адна доля — смерць, у той час як пераможца атрымае прыз у памеры 4,56 мільярда вон (каля $38 млн).
Кожны з удзельнікаў гульні становіцца закладнікам не толькі сваіх учынкаў, але і непрадбачаных акалічнасцяў. Апынуўшыся на мяжы роспачы і літаральна на валаску ад смерці, яны бачаць адзінае выйсце — удзел у гульнях на выжыванне. «Я планаваў стварыць алегорыю або байку аб сучасным капіталістычным грамадстве. Але хацеў, каб у ім былі персанажы, якіх мы ўсе сустракалі ў рэальным жыцці. Намаляваныя гульні вельмі простыя і зразумелыя. Гэта дазваляе гледачам засяродзіцца на персанажах, а не адцягвацца на спробы інтэрпрэтаваць правілы», — раскрывае сэнс задуманага рэжысёр і аўтар сцэнарыя серыяла Хван Дон-хек.
Ан Ён-хуэй, вулічны гандляр з Сеула, які рабіў далгонас — печыва ў выглядзе сот, паказанае ў серыяле, распавёў, што фанаты пачынаюць выстройвавацца ў чаргу да яго вулічнай кухні ў 11 гадзін раніцы, і зараз ён прадае 500 штук у дзень (да выхаду серыяла гэтая колькасць не падымалася вышэй за 200 у дзень). Фанаты шоу змялі з прылаўкаў белыя сліпоны Vans, якія носяць героі серыяла. І мяркуючы па ўсім, самым папулярным гарнітурам на Хэлоўін-2021 стане зялёная спартоўка, а самым распаўсюджаным конкурсам — выдрапванне постацяў з цукровага печыва. Абапіраючыся на поспех серыяла «Гульня ў кальмара» і фільма «Паразіты», а таксама поп-гуртоў BTS і Blackpіnk, віцэ-прэзідэнт Netflіx па кантэнце ў Карэі Мінён Кім сказала, што «гледачы ва ўсім свеце ўлюбляюцца ў карэйскія гісторыі, мастакоў і культуру». У апошняе дзесяцігоддзе карэйскія музыка, кіно, ежа, дызайн і тэхналогіі захапілі свет, а Паўднёвая Карэя аказалася ў цэнтры ўсеагульнай увагі.
Экспарт кантэнту з Паўднёвай Карэі вырас у перыяд пандэміі каранавіруса, а серыял «Гульня ў кальмара» і мясцовы k-pop бойз-бэнд BTS, які стаў самым папулярным на Netflіx ва ўсім свеце, узнялі культурны ўплыў на новы ўзровень, стаўшы выратаваннем для эканомікі азіяцкай краіны. Аб гэтым паведаміў Bloomberg. У мінулым годзе яе культурны экспарт склаў 10,8 мільярда долараў — прыкладна адна дзясятая частка паставак паўправаднікоў, якія з'яўляюцца адной з асноўных крыніц заробку дзяржавы.
Пры гэтым на вытворчасці кантэнту Карэя зарабляе больш, чым на ключавых таварах для экспарту — бытавой тэхніцы і касметыцы. Кошт карэйскага экспарту забаў, уключаючы выдавецкую справу, гульні, музыку, фільмы і серыялы, леатась павялічыўся на 6,3 працэнта. Згодна са справаздачай Карэйскага фонду міжнароднага культурнага абмену, пастаўкі за мяжу самых папулярных спажывецкіх тавараў, такіх як касметыка, адзенне і прадукты харчавання, у 2020 годзе ўзраслі на 5,5 працэнта. Пры гэтым агульны аб'ём экспарту зменшыўся на 5,4 працэнта з-за пандэміі COVІD-19.
Індустрыя забаў разам з тэхналагічнай галіной з'яўляецца найбольш хуткарослым сектарам эканомікі Паўднёвай Карэі. Згодна з афіцыйнымі звесткамі, колькасць работнікаў творчых прафесій узрасла на 27 працэнтаў у перыяд з 2009 да 2019 года. У той жа час у вытворчым сектары — традыцыйным рухавіку эканамічнага росту — шэрагі супрацоўнікаў за той жа перыяд павялічыліся на 20 працэнтаў. Паводле ацэнак KOFІCE, у 2019 годзе сярод усіх турыстаў, якія ўязджаюць у Карэю, 13 працэнтаў наведалі краіну з мэтай пазнаёміцца ??з поп-культурай і наведаць фан-мерапрыемствы. Такі від турызму прынёс краіне 2,7 мільярда долараў.
У перыяд з 2016 да 2020 года Netflіx прынёс паўднёвакарэйскай індустрыі забаў 4,7 мільярда долараў — з іх $1,9 млрд прыпадаюць на 2020 год. Кампанія стварыла ў Карэі 16 тысяч працоўных месцаў з поўнай занятасцю ў індустрыі забаў і сумежных галінах. Дарэчы, «Гульня ў кальмара» ўжо прынесла стрымінгавай платформе каля мільярда долараў пры выдатках на яе вытворчасць $21,4 мільёна.
Нягледзячы на пэўныя асаблівасці культуры, карэйскія серыялы сталі папулярнымі ва ўсім свеце. Індустрыя кінавытворчасці ў Карэі — адна з наймацнейшых у свеце і саступае хіба што Галівуда і Балівуда. Карэйскія дарамы (драмы), гістарычныя фільмы і серыялы для падлеткаў здымаюцца пастаянным канвеерам і маюць па некалькі соцень серый. Некаторыя сюжэты пераздымаюцца ў іншых краінах — напрыклад, «Жамчужына палаца» дэманстравалася ў 91 краіне свету.
Усё пачалося напрыканцы 1990-х. Крызіс, які ў 1997—1998 гадах ускалыхнуў азіяцкія рынкі, і небывалы фінансавы прыбытак фільма «Парк юрскага перыяду» прымусілі ўрад Паўднёвай Карэі разгледзець новыя сектары прыбытку для краіны. Таму прэзідэнт Паўднёвай Карэі Кім Дэ Чжун працягнуў распачынанні свайго папярэдніка і зрабіў падтрымку нацыянальнай культуры дзяржаўнай стратэгіяй. Спачатку Мінкульт стварыў бюро для падтрымкі нацыянальных вытворцаў. Пасля ўрад наладзіў і працэс рэгулярнага дзяржаўнага фінансавання кіно і музычнай індустрыі. Зараз манетызацыяй паўднёвакарэйскіх кінапрадуктаў займаецца Міністэрства замежных спраў на геапалітычным узроўні — папулярызацыя ў свеце, а Міністэрства культуры падтрымлівае індустрыю на дзяржаўным мікраўзроўні.
Цікавы факт: даход ад карэйскай кінаіндустрыі складаў менш за 8 мільярдаў у 1998 годзе. Але ён павялічыўся да 132 мільярдаў у 2001-м і ўзляцеў да 172 мільярдаў у 2010-м. Карэйскі кінапрадукт стаў папулярным у Кітаі, Тайвані, В'етнаме і Японіі. Поспех быў такі магутны, што адпаведная прапанова пачала пакараць еўрапейскія і амерыканскія рынкі. На працягу апошняга дзесяцігоддзя ўлады краіны пачалі ператвараць культуру ў элемент «мяккай сілы», лічыць Джон Лай, прафесар Каліфарнійскага ўніверсітэта Берклі, паведаміла economy.24tv.ua.
Цяпер «паўднёвакарэйская хваля» — гэта значна больш, чым проста кіно, музыка, мода, камп'ютарныя гульні або любы іншы карэйскі прадукт. Гэта стыль і лад жыцця, які здолеў знайсці сваіх прыхільнікаў па ўсім свеце. Новую папулярнасць «паўднёвакарэйская хваля» адчула ў 2010 годзе, калі актыўна пачала развівацца эра сацыяльных сетак. Такім чынам, карэйская музыка пачала набываць папулярнасць нароўні з кінапрадуктамі дзякуючы сацыяльным сеткам, у тым ліку YouTube.
Паказальным стаў кліп паўднёвакарэйскага спевака PSY на песню «Gangnam Style», які ў літаральным сэнсе зламаў алгарытмы Goggle і прымусіў унесці карэктывы ў лічыльнікі YouTube. Уся справа ў тым, што кліп спевака стаў першым відэа, якое прагледзелі карыстальнікі больш чым 1 мільярд разоў. Таму, калі пад відэа было 2,15 мільярда праглядаў з алгарытмамі, трэба было нешта рабіць. Цяпер пад ім звыш 4,2 мільярда праглядаў. Да гэтага велізарную папулярнасць, як найболей прагляданыя відэа, выпрабоўвалі кліпы Джасціна Бібера на песню «Baby» і Лэдзі Гагі «Bad Romance». Кліп на песню «Gangnam Style» літаральна месяц таму — 20 верасня — трапіў у кнігу рэкордаў Гінеса як відэа, якое набрала найбольшую колькасць «лайкаў» у гісторыі YouTube. Цяпер пад відэа іх 22 мільёны.
«Гульня ў кальмара» літаральна наступіла на найбольш балючае месца Паўднёвай Карэі — галечу, велізарную запазычанасці насельніцтва. Падчас пандэміі гэтая з'ява без перабольшвання ахапіла ўвесь свет. Месцічы жывуць у межах замкнёнай эканомікі, якая залежыць ад знешніх паступленняў сродкаў. Гэта выклікае проста вар'яцкую канкурэнцыю на рынку працоўнай сілы. Закрэдытаванасць хатніх гаспадарак Паўднёвай Карэі эквівалентная каля 105 % ад ВУП. Такога ўзроўню няма нідзе больш у Азіі. І гэта толькі статыстыка па афіцыйных крэдытах, якая не ўлічвае ценявыя пазыкі.
«У індывідуальным плане гэта азначае, што нават калі вы адкладаеце кожную капейку, якую зарабілі на працягу цэлага года, усё роўна не зможаце пагасіць свой доўг. А колькасць людзей з даўгавымі праблемамі павялічваецца экспанентна», — адзначыў выканаўчы дырэктар аналітычнага цэнтра Real Good Economіc Лі Ін Чхол.
Запазычанасць насельніцтва ідзе поруч з разрывам у даходах, які рэзка павялічваецца, ростам беспрацоўя сярод моладзі і павышэннем цэн на нерухомасць у вялікіх гарадах, недаступную для большасці звычайных работнікаў. Як паказвае «Гульня ў кальмара», нечаканае звальненне, няўдалая інвестыцыя або проста нешанцаванне могуць прымусіць людзей звярнуцца да крэдытораў з высокім узроўнем рызыкі і працэнтаў толькі для таго, каб, як кажуць, канцы стачыць на працягу найбліжэйшых некалькіх дзён.
The Guardіan прыводзіць у прыклад адчайнае становішча былога праграміста Чоя Юн Су — ён адзін з вялікай колькасці звычайных паўднёвакарэйцаў, якія задыхаюцца ад даўгоў у краіне, дзе ўзяць пазыку гэтак жа проста, як купіць кубак кавы. «Мне здаецца, што іншыя людзі лічаць мяне няўдачнікам, таму я выходжу (з малюсенькага пакоя хостэла, у якім жывуць 30 чалавек) толькі ўначы, каб папаліць і паназіраць за бяздомнымі коткамі», — кажа Чой.
Усё, што ён змог знайсці ва ўмовах жорсткай канкурэнцыі, — падпрацоўка дастаўшчыкам на няпоўны працоўны дзень у іншай частцы краіны. Як і многія з 456 выдуманых удзельнікаў Squіd Game, якіх запрашаюць пагуляць у карэйскія дзіцячыя гульні і рызыкнуць сваім жыццём дзеля шматмільённага прыза, Чой паглыбіўся ў запазычанасць з жахлівай хуткасцю.
Усяго два гады таму ён працаваў ІТ-інжынерам у фірме ў Пангіа — аналаг Крамянёвай даліны ў Паўднёвай Карэі. Гады звышурочных змен і недахопу сну падарвалі яго здароўе. Пасля доўгіх абмеркаванняў і года, выдаткаванага на планаванне і эканомію, яны разам з жонкай вырашылі адкрыць паб у сваім родным горадзе Інчхон. Пасля абнадзейлівага старту іх бізнес стаў ахвярай пандэміі каранавіруса. Пасля таго, як барам і рэстаранам было загадана зачыняцца ўжо ў дзевяць вечара, каб прадухіліць распаўсюджванне віруса, колькасць наведвальнікаў значна скарацілася, а пасля і зусім скончылася.
Пасля нявыплаты арэнднай платы на працягу чатырох месяцаў муж і жонка зразумелі, што выпрабоўваюць цярпенне домаўладальніка, і звярнуліся па дапамогу. Атрымаць банкаўскі крэдыт аказалася на здзіўленне лёгка, але яны былі шакаваныя, выявіўшы, што штодзённая працэнтная стаўка складае 4 %. На працягу некалькіх месяцаў яны ўзялі пазыкі ва ўсіх пяці буйных паўднёвакарэйскіх банках, выкарыстоўваючы свой дом у якасці закладу. Непазбежна даводзілася займаць больш, каб пагасіць існуючыя пазыкі, далучаючыся да доўгіх чэргаў праблемных уладальнікаў бізнесу, якія прагнуць атрымаць наяўныя ад камерцыйных крэдытораў.
Чой кажа, што шмат чуў аб серыяле «Гульня ў кальмара», але не можа яго паглядзець. «За прагляд трэба плаціць, і я не ведаю нікога, хто дазволіў бы мне выкарыстоўваць свой уліковы запіс Netflіx, — кажа ён. — У любым выпадку, навошта мне глядзець на кучу людзей з вялізнымі даўгамі? Я магу проста паглядзець у люстэрка».
Захар БУРАК
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/author/zahar-burak
[2] https://zviazda.by/be/u-svece
[3] https://zviazda.by/be/kantynenty
[4] https://zviazda.by/be/tags/gulnya-u-kalmara
[5] https://zviazda.by/be/tags/paudnyovaya-kareya
[6] https://zviazda.by/be/tags/kino