Дзякуючы нацыянальнай плацежнай сістэме, насельніцтва санкцыі супраць нашых банкаў амаль не заўважыла. Сёння работнікі Банкаўскага працэсінгавага цэнтра могуць сказаць, што за кароткі час установа стала лідарам у сваёй галіне — як па колькасці, так і па якасці паслуг. Цэнтру споўнілася 20 гадоў. Генеральны дырэктар ААТ «Банкаўскі працэсінгавы цэнтр» Аляксандр Сотнікаў пагадзіўся адказаць на нашы пытанні.
— Ці можна заявіць, што працэсінгавы цэнтр стаў ядром плацежнай інфраструктуры Беларусі?
— Атрымліваецца, што так. І аб гэтым сведчаць лічбы і факты нацыянальнай статыстыкі. Па-першае, цяпер цэнтр абслугоўвае звыш 125 тысяч плацежных тэрміналаў у амаль 75 тысячах гандлёвых пунктах. Мы з'яўляецца лідарамі тэрмінальнага рынку, але спачываць на лаўрах, вядома ж, не збіраемся, бо тут высокая канкурэнцыя.
Па-другое, у месяц праз наш цэнтр праходзіць больш за 200 мільёнаў фінансавых аперацый, а колькасць абслужаных картак хутка наблізіцца да дзесяці мільёнаў.
Банкаўскі працэсінгавы цэнтр працягвае ўкараняць новыя сэрвісы і пашыраць функцыянал плацежнай сістэмы БЕЛКАРТ, напрыклад: пераводы паміж трымальнікамі айчынных картак дапоўнены магчымасцю правядзення «разрыўных» Р2Р, таксама сумесна з банкамі і плацежнай сістэмай «Мір» рэалізаваны трансгранічныя пераводы паміж карткамі БЕЛКАРТ і «Мір», банкам-эмітэнтам плацежнай сістэмы БЕЛКАРТ таксама стала даступная для далучэння тэхналогія бяспечных плацяжоў у асяроддзі электроннай камерцыі плацежнай сістэмы «Мір» — MіrAccept 2.0. Ну і, вядома, запуск інавацыйнага для Беларусі плацежнага мабільнага дадатку БЕЛКАРТ PAY.
— Як хутка мы ажыццявім поўны пераход на каналы дыстанцыйнага банкаўскага абслугоўвання, ці «кэш» будзе жыць і далей?
— Я доўгі час шчыра лічыў, што наяўныя грошы бесперспектыўныя, і час іх сыходу не за гарамі. Аднак, як паказвае практыка, не толькі ў нашай краіне, але і ва ўсім свеце, чуткі пра «смерць» наяўных моцна перабольшаныя. У перыяд геапалітычнай турбулентнасці наяўныя аказаліся адным з самых суверэнных (разам з нацыянальнымі плацежнымі сістэмамі) сродкаў плацяжу.
Так, падтрыманне наяўна-грашовага абароту — рэч дарагая для дзяржавы, але, як паказвае практыка, наяўныя — пакуль яшчэ сур'ёзная альтэрнатыва безнаяўным сродкам. Безумоўна, намаганні дзяржавы вывесці наяўны абарот з ценю значныя і адчувальныя, аднак застаецца яшчэ дастаткова шмат галін нашага жыцця, дзе пераважаюць менавіта наяўныя.
І гэта не толькі славутыя рынкі, але і плацяжы на карысць рамеснікаў, напрыклад. І я кажу толькі пра плацяжы ў «белай» зоне, а колькі іх у «шэра-чорнай»? У сельскай мясцовасці за машыну пяску, за паслугі па ўзворванні, касьбе, за будаўнічыя работы, якія аказваюцца неафіцыйна, з-за зразумелых прычын, гаворка пра безнаяўны разлік у прынцыпе не ідзе. За рэдкім выключэннем не прыжыўся безнаяўны плацеж пакуль і ў сферы паслуг і тавараў рэлігійнага прызначэння. Увогуле, пакуль наяўныя грашовыя сродкі з'яўляюцца неад'емнай часткай нашай плацежнай экасістэмы. І, натуральна, з імі трэба працаваць, іх трэба абслугоўваць.
Таму я лічу, што банкаматны бізнес дакладна не памірае, хутчэй адбываецца сур'ёзная яго трансфармацыя. Цяпер ва ўсім свеце, у тым ліку і ў нашай краіне, выразна выяўляецца трэнд на замену ўстарэлых мадэляў з адзінай функцыяй — зняцця наяўных, на сучасныя шматфункцыянальныя банкаматы. Іх яшчэ называюць банкаматамі поўнага цыкла або рэсайклінгавымі банкаматамі. Іх асноўная асаблівасць у тым, што ў гэтых банкаматах рэалізаваны поўны цыкл рэцыркуляцыі наяўных — яны і выдаюць, і прымаюць наяўныя. Больш за тое прынятыя наяўныя пералічваюцца і могуць быць выдадзены іншаму кліенту.
Такія банкаматы, калі іх устанавіць у месцах са збалансаваным абаротам па прыёме/выдачы наяўных, значна радзей інкасуюцца. Акрамя таго, варта адзначыць, што банкі сёння выкарыстоўваюць бескантактавыя экасістэмы. І калі пытанні з бескантактавымі плацяжамі ў гандлі ўжо даўно закрытыя, то казаць пра 100 % бескантактавай функцыянальнасці банкаматнага парка Беларусі пакуль яшчэ рана. Для рэалізацыі гэтай задачы банкі цяпер закупляюць выключна банкаматы з магчымасцю ажыццяўлення бескантактавых аперацый.
Трэба звярнуць увагу на тое, што цяпер банкамат становіцца па-сапраўднаму шматфункцыянальнай прыладай. У спектр аперацый, якія ажыццяўляюцца ў сучасных банкаматах беларускіх банкаў, акрамя стандартных, уваходзяць і прыём плацяжоў (як у наяўнай, так і безнаяўнай формах), і валютна-абменныя аперацыі, і прыём выручкі ад юрыдычных асоб і індывідуальных прадпрымальнікаў, і правядзенне аперацый без выкарыстання карткі, і дэпазітныя аперацыі. У цэлым і вонкавае аблічча, і ўнутранае напаўненне сучаснага банкамата прынцыпова адрозніваецца ад яго папярэднікаў 1990-х — 2000-х гадоў.
— Мы чулі, што вы ўваходзіце ў гэты рынак на новай тэхналагічнай платформе...
— У выніку шэрагу прычын наш цэнтр, які доўгія гады быў значным гульцом на банкаматным рынку, у апошнія некалькі гадоў пайшоў з яго. У 2021 годзе мы задумаліся аб вяртанні. І магу сказаць, што менш чым за год мы правялі велізарны аб'ём метадалагічных, юрыдычных, тэхналагічных і інтэграцыйных работ і гатовыя да выхаду на рынак банкаматаў кітайскага вытворцы GRG. У цяперашні час нашы банкаматы праходзяць доследна-прамысловую эксплуатацыю ў найбуйнейшым банку краіны.
— Бескартачныя транзакцыі з выкарыстаннем розных гаджэтаў... Сапраўды, на картачным рынку адбылася эвалюцыя. Раскажыце аб трэндах у гэтым напрамку.
— Варта адрозніваць тыпы транзакцый. Існуе, напрыклад, згенерыраваны іншымі плацежнымі форм-фактарамі (гадзіннікі, пярсцёнкі і іншае), але апрацаваны па картачных правілах і тэхналогіях. Ёсць транзакцыі, якія не маюць дачынення да картачных тэхналогій (плацяжы з рахункаў, плацяжы з выкарыстаннем электронных грошай і іншыя).
Абодва тыпы транзакцый мяняюць плацежны вопыт канчатковага спажыўца, бо фарміруюць бескартачныя, у пераважнай большасці выпадкаў бескантактавыя, узаемадзеянні паміж спажыўцом і ўсімі астатнімі ўдзельнікамі працэсу (банкаматамі, гандлярамі, банкамі і тэрміналамі).
І ў такім успрыманні «бескартачных транзакцый» я назваў бы адзін, у маім разуменні самы галоўны, агульны трэнд — стварэнне бескартачных бясшвовых экасістэм, у якіх спажывец можа атрымаць максімальна поўны аб'ём плацежных паслуг, не выкарыстоўваючы картку ў якасці базавага інструмента. Атрымліваецца, што ў такіх экасістэмах акцэнт з карткі як першаснай крыніцы транзакцый ссоўваецца на іншыя фактары.
Тут, на маю думку, першынство належыць розным плацежным праграмам, і мабільны тэлефон дэ-факта замяняе картку. Ужо цяпер у Беларусі ёсць банкі, якія актыўна фарміруюць такія бескартачныя экасістэмы, у якіх чалавеку картка наогул не патрэбная — ён можа з выкарыстаннем плацежнага дадатку і расплаціцца ў любых фізічных гандлёвых пунктах, і правесці аперацыі ў банкаматах і інфакіёсках, і правесці аплату ў інтэрнэт-крамах. Мне здаецца, што гэта вельмі зручна, бо цяжка ўявіць сучаснага чалавека без смартфона — ён з намі заўсёды, таму і ссоўванне акцэнтаў на карысць плацежных праграм цалкам зразумелае. Да астатніх плацежных гаджэтаў я стаўлюся хутчэй як да цацак, незвычайных аксесуараў, не больш за тое.
Зусім іншая гісторыя, калі «бескартачныя транзакцыі» наогул не маюць дачынення да картачных тэхналогій. Сярод вядучых тэхналогій у дадзеным сегменце развіцця, безумоўна, першую скрыпку іграюць QR-коды. У краіне ўжо ёсць некалькі сур'ёзных праектаў, якія базіруюцца на QR-кодах, яны займаюць пэўныя нішы, у якіх традыцыйныя картачныя тэхналогіі альбо слаба прадстаўлены, альбо іх наогул няма. Сярод такіх праектаў ёсць як монабанкаўскія, так і міжбанкаўскія рашэнні і ў іх, безумоўна, ёсць будучыня. На маю думку, іх роля на плацежным рынку будзе толькі ўзрастаць.
— Задача любой унутранай плацежнай сістэмы — абараняць інтарэсы грамадзян, і сёння мы можам пачуць, што гэта «плацежная сістэма ў тапках», маўляў, свая, родная, не падвядзе, заўсёды спрацуе. На якім этапе развіцця БЕЛКАРТ знаходзіцца цяпер?
— Гэтая сістэма знаходзіцца на этапе значнага росту як з пункту гледжання пашырэння функцыянальнасці, так і з пункту гледжання колькасці картак у абароце.
Мы практычна функцыянальна зраўняліся з міжнароднымі аплатнымі сістэмамі (засталося яшчэ некалькі параўнальна нязначных тэхналагічных аспектаў, якія мы плануем закрыць у 2023 годзе). Не пабаюся сказаць, што ў складанай геапалітычнай сітуацыі, у якой апынулася наша краіна, менавіта БЕЛКАРТ выратавала картачны рынак краіны. Трымальнікі картак беларускіх банкаў практычна не заўважылі тых бур і ўраганаў, якія бушавалі ў плацежнай экасістэме ў лютым-сакавіку бягучага года.
Не было б у краіне БЕЛКАРТ — наступствы былі б значна больш сур'ёзнымі. Многія санкцыйныя банкі пазбавіліся б значнай долі сваіх картачных партфеляў, трымальнікі адчулі б значныя нязручнасці ў карыстанні карткамі — яны страцілі б сваю сістэмнасць, імі нельга было б разлічыцца ў любых пунктах прыёму любых банкаў. Усяго гэтага дзякуючы БЕЛКАРТ і Банкаўскаму працэсінгаваму цэнтру не адбылося. Вядома, картачны рынак Беларусі часткова страціў такую ўпадабаную многімі нішу, як аплата з выкарыстаннем плацежных дадаткаў SamsungPay, ApplePay у крамах, бо па картках санкцыйных банкаў правядзенне такога кшталту аперацый немагчымае ў любых элементах аплатнай інфраструктуры, але і ў тэрміналах санкцыйных банкаў немагчымае правядзенне такога кшталту аперацый незалежна ад таго якім банкам (санкцыйным ці не) выпушчана картка.
Менавіта таму вельмі важны і запатрабаваны рынкам новы прадукт плацежнай сістэмы БЕЛКАРТ — плацежны дадатак БЕЛКАРТ PAY, які дазваляе выкарыстоўваць тэлефоны з АС Androіd для правядзення бескантактавых безнаяўных аперацый практычна ва ўсіх магазінах нашай краіны.
Гэта вялікі прарыў для нашага рынку. Разам з тым усе тэхналагічныя магутнасці для забеспячэння функцыянавання дадзенага прадукту размешчаны на тэрыторыі Беларусі, што дазваляе яшчэ больш узмацніць плацежны суверэнітэт краіны. Мы працуем і над тым, каб наша рашэнне з'явілася на тэлефонах Huaweі (плануем у пачатку наступнага года парадаваць уладальнікаў тэлефонаў дадзенага брэнда), і на тэлефонах Apple (тут усё складаней з-за жорсткай пазіцыі Apple, але мы працягваем перагаворы з імі).
БЕЛКАРТ PAY стане нашым флагманскім прадуктам — мы будзем пашыраць яго функцыянальнасць, у тым ліку і за кошт імплементацыі ў яго праграмы лаяльнасці, запусціць якую мы плануем у сярэдзіне наступнага года.
Сяргей КУРКАЧ.
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/tags/syargey-kurkach
[2] https://zviazda.by/be/ekanomika
[3] https://zviazda.by/be/finansy
[4] https://zviazda.by/be/tags/finansy
[5] https://zviazda.by/be/tags/sankcyi
[6] https://zviazda.by/be/tags/ekanomika