Тэма энергабяспекі Еўропы стала адной з ключавых на саміце G20, які прайшоў у Гамбургу. На форуме зноў праявіліся рознагалоссі, што ўзніклі паміж Еўропай і ЗША. Адным з ключавых пытанняў, якое выклікае супярэчнасці, з'яўляецца прыхільнасць Старога Свету Парыжскаму пагадненню па клімаце, подпіс пад якім Штаты нядаўна анулявалі. Яшчэ адзін важны аспект — імкненне Еўропы супрацьстаяць ціску Вашынгтона ў пытанні забеспячэння прыродным газам і нафтай. Прэзідэнт ЗША Дональд Трамп недвухсэнсоўна заявіў аб імкненні «заняцца прасоўваннем амерыканскага прыроднага газу на рынак ЕС». Зусім не выпадкова і тое, што напярэдадні саміту G20 у Гамбургу кіраўнік Белага дома прыняў удзел у саміце краін Цэнтральнай і Усходняй Еўропы, які прайшоў у Варшаве. Эксперты назвалі гэты форум «самітам трох мораў» (Адрыятыка, Балтыка, Чорнае). Усе пералічаныя «пазлы» складаюцца ў адзіны малюнак, калі ўспомніць пра нядаўнюю заяву Трампа аб тым, што Вашынгтон пачынае «вялікую энергетычную рэвалюцыю». Чым выкліканы такія глабальныя «тэктанічныя зрухі»?
Толькі бізнес
Барак Абама імкнуўся захоўваць баланс паміж развіццём традыцыйнай і аднаўляльнай энергетыкі. Ён аслабіў забарону на экспарт нафты, пры ім была пачата маштабная здабыча сланцавага газу. Але разам з тым адміністрацыя Абамы прыклала нямала намаганняў да развіцця сонечнай і ветравой энергетыкі, скарачала здабычу карысных выкапняў, не спыняючыся перад сваркай з амерыканскім бізнесам. Напрыклад, план Абамы «Чыстая энергія» лічылі абвяшчэннем вайны вуглездабывальнай прамысловасці.
Аднак Дональд Трамп канчаткова парваў са спадчынай свайго папярэдніка. Наконт цяперашняй жорсткай арыентацыі на традыцыйныя крыніцы энергіі ў ЗША ніхто, напэўна, і не сумняваўся. Адметна, што менш чым за суткі, калі Трамп перамог на выбарах, каціроўкі вугальных і нафтавых кампаній ужо пайшлі ўверх. Напрыклад, акцыі Glеnсоrе, найбуйнейшага пастаўшчыка вугалю, выраслі на 7%. У той жа час акцыі Vеstаs Wіnd Sуstеms, сусветнага лідара ў вытворчасці ветраных турбін, упалі адразу на 13%. У лістападзе, пасля абрання Трампа, Боб Макналі, прэзідэнт кансалтынгавай фірмы Rаріdаn Grоuр і колішні старшы саветнік па энергетыцы пры прэзідэнце Джорджу Бушу-малодшым, заявіў: «Эпоха дзекарбанізацыі, якая была асноўным прынцыпам энергетычнай палітыкі Барака Абамы, скончылася мінулай ноччу».
Што датычыцца пазіцыі новага кіраўніка ЗША з нагоды глабальнага пацяплення, то яшчэ ў 2012 годзе ён заяўляў, што глабальнае пацяпленне з-за дзейнасці чалавека — міф. На думку Трампа, палітыка, нацэленая на зніжэнне ўзроўню вуглякіслага газу ў атмасферы, прыводзіць толькі да спаду прамысловай і аграрнай вытворчасці, але не дапамагае адтэрмінаваць глабальныя змены клімату. Таксама ён казаў, што Вашынгтону не варта абцяжарваць сябе экалагічнымі абмежаваннямі да таго часу, пакуль Кітай не накіне «зялёную аброць» на сваю прамысловасць. Інакш ЗША рызыкуюць апынуцца на эканамічнай абочыне свету.
Дональд Трамп мае намер зрабіць Штаты найбуйнейшым у свеце пастаўшчыком энерганосьбітаў. «Амерыка на парозе энергетычнай рэвалюцыі», — заяўляе цяпер прэзідэнт ЗША. І запэўнівае — рэсурсы проста велізарныя. «Запасаў прыроднага газу ў нас на сто гадоў, вугалю — на 250, мы можам стаць топ-вытворцам нафты і вытворцам нумар адзін у свеце — прыроднага газу», — кажа Дональд Трамп. Па яго словах, гаворка ідзе пра «мільёны працоўных месцаў і трыльёны долараў прыбытку для краіны». Пры гэтым прэзідэнт ЗША празрыста намякае: маўляў, дагэтуль пастаўкі нафты і газу выкарыстоўваліся некаторымі краінамі як палітычная зброя, але для Амерыкі гэта выключна бізнес-праект.
«Залатая эра»
Варта ўспомніць, што аж да канца Другой Сусветнай вайны і некалькі пазней ЗША былі найбуйнейшым экспарцёрам нафты, больш за тое, сусветным рэгулятарам, выходзячы на рынак з дадатковымі пастаўкамі ў выпадку недахопу. Гэта значыць, былі свайго роду Саудаўскай Аравіяй таго часу. Толькі потым амерыканцы вырашылі сваю нафту «збіраць» са стратэгічных і эканамічных меркаванняў. Але цяпер сітуацыя, падобна, змяняецца. Выступаючы на сустрэчы, арганізаванай Міністэрствам энергетыкі ЗША, кіраўнік Белага дома заявіў аб пачатку рэалізацыі новай энергетычнай палітыкі. «Мы будзем экспартаваць амерыканскія энерганосьбіты па ўсім свеце», — паабяцаў Трамп. Па словах прэзідэнта, гаворка ідзе пра пачатак «залатой эры» амерыканскага дамінавання. Сярод прыкладаў новага падыходу Трамп назваў планы павялічыць пастаўкі амерыканскага звадкаванага газу на азіяцкія рынкі, а таксама продаж вугалю на Украіну.
Як растлумачылі ў Белым доме, дамагчыся энергетычнага дамінавання мяркуецца за кошт багатых прыродных рэсурсаў. У распаўсюджанай з гэтай нагоды даведцы ўдакладнялася, што ў ЗША сёння на 20% больш нафты, чым у Саудаўскай Аравіі (агульным коштам звыш $13 трлн пры сярэднім узроўні цэн у $50 за бараль), краіна мае маштабныя запасы прыроднага газу, а таксама другія па велічыні запасы вугалю ў свеце.
Кіраўнік Белага дома заявіў, што яго адміністрацыя разглядае ідэю абнаўлення праграмы развіцця атамнай энергетыкі, якая павінна скласці канкурэнцыю прыроднаму газу і аднаўляльным крыніцам энергіі. Яшчэ адзін пункт праграмы — распрацоўка новых радовішчаў нафты і газу на амерыканскім шэльфе. Работы былі замарожаныя пры адміністрацыі Барака Абамы. Указ аб пашырэнні здабычы на шэльфе Трамп падпісаў яшчэ ў канцы красавіка. Ён растлумачыў гэта ў тым ліку стварэннем тысяч новых працоўных месцаў для грамадзян ЗША. Як раней паведамлялі аналітыкі, праграма здабычы на шэльфе носіць доўгатэрміновы характар і не павінна аказаць істотнага ўплыву на нафтавыя цэны ў найбліжэйшай перспектыве. Тлумачыцца гэта тым, што для пачатку трэба правесці дадатковую разведку. Акрамя таго, працягвае расці здабыча ў Мексіканскім заліве, дзе амерыканскія кампаніі арандавалі радовішча.
З'есці 28 «парсючкоў»
Пра будучае дамінаванне ў сусветнай энергетыцы заявіў і міністр энергетыкі ЗША Рык Пэры. Цяпер у Вашынгтоне сцвярджаюць, што мясцовыя вытворцы могуць працаваць і пры $25 за бараль. Напрыклад, як паведаміла агенцтва Blооmbеrg, пра гэта заявіў старшыня савета дырэктараў Ріоnееr Nаturаl Rеsоurсеs Скот Шэфілд. Паводле яго слоў, кампаніі, якія працуюць у Пермскім басейне, будуць атрымліваць прыбытак, нават калі кошт нафты ўпадзе да адзнакі $25 за бараль.
Вядучы аналітык расійскага Фонду нацыянальнай энергетычнай бяспекі Ігар Юшкоў лічыць, што ЗША сапраўды могуць выкарыстоўваць энергетыку ў якасці геапалітычнай зброі, паколькі ім, у першую чаргу, неабходна дамінаванне і атрыманне максімальных прыбыткаў, што, уласна, і абяцае Дональд Трамп. Галоўная мэта — стварыць дэфіцыт газу на еўрапейскім рынку. Тады цэны вырастуць і стане рэнтабельна пастаўляць амерыканскі звадкаваны прыродны газ (ЗПГ) у краіны ЕС, аб чым кажа эксперт.
У рэалізацыі сваіх планаў Вашынгтон спрабуе выкарыстаць Польшчу ў якасці свайго галоўнага лабіста. «Польшча з'яўляецца краінай, якая можа выконваць ролю своеасаблівага хаба для ўдзелу ЗША на ўсходнім флангу, асабліва ў пытаннях энергабяспекі», — заявіў кіраўнік Бюро нацыянальнай бяспекі (BBN) Польшчы Павел Солах. Як вядома, у пачатку мінулага месяца першыя танкеры з амерыканскім ЗПГ ужо прыбылі ў Польшчу і Нідэрланды. «Злучаныя Штаты пачалі рэгулярныя пастаўкі звадкаванага газу ў Паўночную Еўропу, забяспечваючы дыверсіфікацыю пастаўшчыкоў газу і энергетычную бяспеку Еўропы», — урачыста абвясціў міністр энергетыкі ЗША. Паводле яго слоў, Стары Свет нібыта разглядае Штаты як патэнцыйную ключавую крыніцу энергетычнай дыверсіфікацыі — з мэтай зніжэння ўплыву Расіі як галоўнага пастаўшчыка энергарэсурсаў у гэты рэгіён.
Незадаволенасць Трампа Парыжскім пагадненнем у Еўропе, як аказалася, не падзяляе ніхто. Яно і зразумела. Краіны ЕС уклалі занадта шмат сродкаў у «зялёную энергетыку», каб так проста ад яе адмаўляцца. «З-за рашэння ЗША выйсці з Парыжскага пагаднення па клімаце, паміж партнёрамі па Вялікай дваццатцы намеціліся рознагалоссі, — заявіла канцлер Германіі Ангела Меркель, — але ЗША застаюцца важным гульцом, таму мы зробім усё магчымае, каб працаваць з імі поплеч, хоць і не збіраемся закрываць вочы на нашы адрозненні».
Намеснік дырэктара ФНЭБ Аляксей Грывач лічыць, што Штаты можна параўнаць з «ваўком», які маскіраваўся авечай шкурай, а цяпер скінуў яе. «І збіраецца з'есці 28 еўрапейскіх «парсючкоў», якія слухалі словы «ваўка» пра тое, як ён клапоціцца аб еўрапейскай энергетычнай бяспецы, дыверсіфікацыі і развіцці канкурэнтнага рынку», — іранічна заўважыў эксперт.
Колькі да пералому?
Сітуацыя ў Азіі больш складаная, бо на Кітай і Японію цяжка ціснуць. «Таму Вашынгтон іншым спосабам выціскае канкурэнтаў-пастаўшчыкоў», — кажа Ігар Юшкоў. Ён адзначае, што галоўнымі апанентамі ЗША ў рэгіёне сталі Расія і Катар. «Блакада Катара адбылася адразу пасля візіту ў Саудаўскую Аравію Дональда Трампа, і канфлікт на Блізкім Усходзе можа згуляць на руку Вашынгтону, — кажа вядучы аналітык ФНЭБ. — Сёння Катар з'яўляецца найбуйнейшым пастаўшчыком ЗПГ у Азію».
Эксперт мяркуе, што далейшая палітыка Вашынгтона заключаецца ў тым, што ён можа пачаць дэстабілізацыю і ў іншых здабыўных краінах. «Напрыклад, у Алжыры, які з'яўляецца адным з найбуйнейшых крыніц газу для ЕС», — кажа Ігар Юшкоў. Такім чынам, мяркуе эксперт, Вашынгтон будзе зачышчаць рынкі збыту ад пастаўшчыкоў, без чаго амерыканскае энергетычнае дамінаванне можа не атрымацца. Белы дом спасылаецца на звесткі аб тым, што дамінаванне на рынку газу прынясе да 2040 года $1,6 трлн. Праўда, толькі амерыканскай эканоміцы.
Між тым сусветны трэнд відавочны: летась адзначаны рэкордны рост аднаўляльнай энергетыкі. У сонечнай і ветраэнергетыцы разам узятых за год было пабудавана не менш за 140 ГВт новых магутнасцяў (для параўнання: гэта больш, чым уся электраэнергетыка Бразіліі). У фотаэлектрычнай сонечнай генерацыі на працягу мінулага года ўведзена ў дзеянне каля 76 ГВт — нябачаны дагэтуль аб'ём. А вызначаная магутнасць глабальнай сонечнай энергетыкі перавысіла 300 ГВт. Дарэчы, і ў ЗША летась сонечная энергетыка таксама пабіла ўсе ранейшыя рэкорды і заняла першае месца па прыросце ўсталяванай магутнасці (14 ГВт за год), апярэдзіўшы і газавую, і ветраную генерацыі, не кажучы пра іншыя спосабы вытворчасці электрычнасці. Аднаўляльныя крыніцы энергіі развіваюцца хутка, але пакуль не здольныя сур'ёзна пацясніць нафту, газ і вугаль, якія яшчэ доўга будуць адыгрываць вядучую ролю ў сусветным энергабалансе. Карэнны пералом у энергетыцы, па прагнозах аналітыкаў, адбудзецца ў 2040—2050 гадах.
Захар БУРАК
burаk@zvіаzdа.bу [4]
Фота з адкрытых крыніц
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/author/zahar-burak
[2] https://zviazda.by/be/u-svece
[3] https://zviazda.by/be/kantynenty
[4] mailto:burаk@zvіаzdа.bу
[5] https://zviazda.by/be/tags/zsha
[6] https://zviazda.by/be/tags/donald-tramp
[7] https://zviazda.by/be/tags/pagrozy-energabyaspeki
[8] https://zviazda.by/be/tags/energiya-0