Прэзідэнт Беларусі знаходзіцца з рабочым візітам у Расіі. У фармаце «адзін на адзін» кіраўнікі дзяржаў у нефармальнай абстаноўцы абмеркавалі найбольш важныя і актуальныя пытанні, звязаныя з развіццём беларуска-расійскіх адносін, рэалізацыяй саюзных праектаў. 

Таксама ў цэнтры ўвагі двух лідараў — міжнародны парадак дня і тэматыка рэгіянальнай бяспекі.
Уладзімір Пуцін сустрэў беларускага калегу каля ўвахода ў Смаленскі скіт Валаамскага манастыра. Прэзідэнты цёпла прывіталі адзін аднаго. «У патрэбны час, у патрэбным месцы», — сказаў Аляксандр Лукашэнка. 

Кіраўнікі дзяржаў раней ужо тройчы разам наведвалі гэты востраў. Першы раз Аляксандр Лукашэнка і Уладзімір Пуцін пабывалі тут у ліпені 2019 года, а потым аналагічныя ліпеньскія сустрэчы адбыліся ў 2023 і 2024 гадах. Лідары краін сумяшчалі наведванне размешчанага на Валааме манастыра з нефармальнымі сустрэчамі, абмяркоўвалі актуальныя пытанні супрацоўніцтва і міжнароднай абстаноўкі. Валаамскі манастыр — адзін з самых шануемых у Расіі. Штогод яго наведваюць больш за 100 тысяч паломнікаў і турыстаў.

Прэзідэнты наведалі Храм Смаленскай іконы Божай Маці, дзе адбыўся кароткі малебен. Аляксандр Лукашэнка прапанаваў пабудаваць у Валаамскім манастыры беларускі храм. 

«Я падлятаў сюды і адзначаў, што мы з вамі добрую традыцыю зарадзілі. Два праваслаўныя народы. Мы як прадстаўнікі кожны год (сустракаемся на Валааме. — Зв.), — сказаў свайму калегу беларускі лідар. — Гэты храм ужо як родны. Але на пад’ездзе заўважылі, што Смаленскі скіт — гэта добра. Але Беларускага няма скіта».

«Гэта наша агульнае», — падкрэсліў у гэтай сувязі Уладзімір Пуцін. 

Тым не менш Аляксандр Лукашэнка прапанаваў пабудаваць на Валааме яшчэ адны невялікі, беларускі, храм: «Мы таксама падумаем. Месца тут хапае — пабудаваць храмік. Падумаем над гэтым, калі ўжо дарога пракладзена сюды».

«Так, калі ласка. З задавальненнем», — адрэагаваў Прэзідэнт Расіі.

Аляксандр Лукашэнка таксама адзначыў, што на Валаам прыязджае шмат беларусаў. «Вера адна — праваслаўная наша. Таму дзякуй вам, што вы заклалі добрую традыцыю», — сказаў ён.

«Нікому не ўдасца паставіць нас на калені»

На Валааме Аляксандр Лукашэнка і Уладзімір Пуцін пагутарылі з журналістамі

Кіраўнікоў дзяржаў спыталі пра санкцыйны ціск Захаду і захады ў сувязі з гэтым. «Калі перад намі зачыніў нехта дзверы — у свеце вельмі шмат адчыненых дзвярэй, — сказаў Аляксандр Лукашэнка. — І Расія, і Беларусь сёння зрабілі вельмі сур’ёзны разварот. Час пройдзе, свет яшчэ ацэніць тое, што зроблена намі. Жывём і будзем жыць. У нашым свеце нікому не ўдасца паставіць нас на калені. Мы поўныя рашучасці адстаяць свае інтарэсы».

Прэзідэнт падкрэсліў, што Расія — гэта скарбніца карысных выкапняў і тэхналогій. Але патрэбны час, каб канчаткова ўсім, хто сумняваецца, даказаць, што краіны разам здольныя на многае.

Аляксандр Лукашэнка нагадаў, што на сваёй нядаўняй сустрэчы з беларускімі дыпламатамі сказаў, што санкцый няма і няма чаго пра іх гаварыць. «Санкцыі — гэта магчымасці. Думаю, і ў Расіі дакладна так, яшчэ больш востра разумеючы гэта пытанне, дзейнічаюць. Мы побач заўсёды былі і будзем. Не хвалюйцеся за гэтыя санкцыі», — сказаў Прэзідэнт.

Ён зноў заклікаў Еўрасаюз адысці ад канфрантацыі і супрацоўнічаць з Расіяй. «Ім бы трэба было не цягацца з намі лоб у лоб, а разам быць, — сказаў Аляксандр Лукашэнка. — Еўрапейскі саюз і Расія. Вось гэтая моц, калі б аб’ядналася... Вядома, ніколі, напэўна, амерыканцы не змогуць дапусціць. Гэта страшна для іх. Гэта страшней, чым Кітай, было б. Калі б аб’яднаць, гэта была б сіла. Яны (палітыкі ў ЕС. — «Зв.) гэта не разумеюць. Ды ім, напэўна, і не трэба. Я ўжо гляджу на гэтых лідараў... Некаторыя ўжо сыходзяць. Як іх называюць, кульгавыя качкі. Іншыя толькі прыйшлі, і ўжо ніжэй за 20 % рэйтынг. Народам не падабаецца гэта палітыка».

Па словах Аляксандра Лукашэнкі, народы ў ЕС не падтрымліваюць палітыку, якая там праводзіцца, у тым ліку ў адносінах да Украіны, і вялікіх выдаткаў на ўзбраенне на фоне зніжэння ўзроўню жыцця: «Самі галеюць, а вялізныя мільярды, да трыльёнаў — узбраенне і дапамога Украіне. Напэўна, гэта няправільна».

Каменціруючы нядаўняе гандлёвае пагадненне паміж ЗША і Еўрасаюзам, Аляксандр Лукашэнка падзяліў меркаванне расійскага кіраўніцтва, што гэта прывядзе да дэіндустрыялізацыі Еўропы. «Хоць гэта ўжо адбываецца ў іх, і працягваецца гэты працэс. Знішчаць Еўропу, Еўрапейскі саюз. Неяк пагаворвалі, што такая мэта ў амерыканцаў таксама ёсць — аслабіць гэты цэнтр сілы (усё-ткі Еўрапейскі саюз не слабая была арганізацыя). Ну вось гэта і адбудзецца», — адзначыў Прэзідэнт.

«Няма такой неабходнасці бегчы на апярэджанне»

Аляксандр Лукашэнка і Уладзімір Пуцін пацвердзілі планы па пастаўцы ракетнага комплексу «Арэшнік» у Беларусь да канца года. 

«Канкрэтыка ў тым, што ваенныя, хоць яны людзі канкрэтныя і ўсюды спяшаюцца, хацелі гэты «Арэшнік» (беларускую пазіцыю) размясціць недзе ў будучым годзе, — сказаў беларускі лідар. — Уладзімір Уладзіміравіч прама сказаў: «Сёлета мы ў асноўным павінны закончыць гэтыя працэсы — будаўніцтва, стварэнне і гэтак далей. Мы ад гэтага не адступаем пакуль?». 

«Не, — пацвердзіў Уладзімір Пуцін. — У нас выраблены першы серыйны комплекс „Арэшнік“. Першая серыйная ракета. І яна паступіла ў войскі. Цяпер серыя запушчана». 

Прэзідэнт Расіі таксама паведаміў, што беларускія і расійскія ваенныя спецыялісты выбралі месца для будучых пазіцый і цяпер ідзе работа па іх падрыхтоўцы. «Так што, хутчэй за ўсё, мы да канца года гэтае пытанне закрыем», — заявіў Уладзімір Пуцін.

«Мы робім спакойна. Няма такой неабходнасці бегчы на апярэджанне», — дадаў Аляксандр Лукашэнка. Кіраўнік дзяржавы адзначыў, што пазіцыі пабудаваць дастаткова проста, але трэба рэалізаваць і іншыя мерапрыемствы, у тым ліку абараніць гэтыя пазіцыі.

«Усё па плане ў нас», — падкрэсліў Уладзімір Пуцін.

Рэзюмуючы, Аляксандр Лукашэнка заклікаў не перажываць за бяспеку.

«Трэба садзіцца за стол перагавораў і размаўляць»

Адказваючы на пытанне аб магчымым падключэнні Беларусі да перагаворнага працэсу па Украіне, кіраўнік дзяржавы сказаў: «Мы даўно дамовіліся з Уладзімірам Уладзіміравічам. Калі трэба, ён заўсёды скажа, падключыць Беларусь. І да працэсу, і да працэсаў».

Прэзідэнт таксама нагадаў, што Беларусь ужо ўдзельнічае ў рэалізацыі мірных дамоўленасцяў, ажыццяўляючы тое, што было дасягнута на перагаворах паміж Расіяй і Украінай у Стамбуле. Размова перш за ўсё аб забеспячэнні працэсу абмену ваеннапалоннымі і целамі загінулых.

«У Стамбуле дамовіліся. Важныя пытанні: абмен ваеннапалоннымі, параненымі і іншае-іншае... Я тэлефанаваў Уладзіміру Уладзіміравічу і расказваў, што мы аднолькава да ўсіх ставімся. Ён гэта падтрымлівае. Людзі — і ўкраінцы, і расіяне — яны ж воіны. Хтосьці паранены, хтосьці яшчэ нешта... Усіх жадаючых мы ў бальніцу адразу, калі тэрмінова трэба аказаць дапамогу. А такія людзі ёсць», — сказаў Прэзідэнт Беларусі.

Пры гэтым размова ідзе не толькі пра абмен ваеннапалоннымі, але і пра перадачу цел загінулых ваеннаслужачых. Паводле слоў Аляксандра Лукашэнкі, у гэтым пытанні ўкраінцы давяраюць толькі беларусам. «Нас папрасілі расіяне, украінцы. Пагадзіліся з гэтым. Мы гэта робім. Трэба будзе, прапануюць яшчэ», — сказаў ён.

Уладзімір Пуцін нагадаў, што мірныя перагаворы па Украіне пачыналіся менавіта ў Беларусі.

«Так, тры раунды прайшлі. Не падабаецца ў Беларусі, ну добра. Мы з Уладзіміравічам абмяркоўвалі — ды хоць на Месяц, куды заўгодна. Але трэба садзіцца за стол перагавораў і размаўляць, а не кідаць камяні адзін у аднаго», — падкрэсліў беларускі лідар. 

• Аляксандр Лукашэнка таксама падкрэсліў, што не трэба крычаць: «Я хачу сустрэцца з Пуціным!» «Ну чаго ты крычыш пра гэта? Падрыхтуйце адпаведную глебу, заявы і іншае. Амерыканцам пра гэта казаў. Падрыхтуйце, а потым сядайце і падпісвайце. І Трампа клічце, Макрона, каго заўгодна, Стармера... Але трэба ж падрыхтаваць гэта. Што, яны не разумеюць? Разумеюць. А калі так заяўляюць, значыць, не хочуць. Проста на публіку (робяць заявы. — Зв.)».

Кіраўнік дзяржавы заявіў, што абсалютна падтрымлівае Прэзідэнта Расіі ў яго падыходах наконт перагавораў. «Вайна вайной, але перагаворы вядуцца заўсёды. Амерыканцы ваявалі ў В’етнаме за трыдзевяць зямель і з першага дня вайны вялі перагаворы», — нагадаў беларускі лідар.

У гэтым плане Аляксандр Лукашэнка ўказаў на памылку ўкраінскага боку: «Яны патрабуюць немагчымага. Тое, што яны гавораць, і тое, што прапануе Расія, — гэта за сталом перагавораў вырашаецца. Там могуць (быць. — Зв.) кампрамісы, адступленні, павароты, развароты. А вось так у лоб — гэта на публіку. Гэта да таго, што «мы гаворым шмат, а рабіць нічога не хочам». 

Беларусь, у сваю чаргу, таксама робіць унёсак у мірны працэс, спрыяючы абменам на мяжы паміж Расіяй і Украінай: «Тое, што расіяне дамаўляюцца ў Стамбуле з украінцамі (Уладзімір Уладзіміравіч, памятаеце, тэлефанаваў мне, дзякаваў), — працяг у Беларусі. Мы ўсё робім — абмены гэтыя на граніцы».

Аляксандр Лукашэнка расказаў, што ўкраінцы для гэтых абменаў адкрылі ўчастак граніцы, аднавілі на патрэбным участку чыгуначныя зносіны. «Гэта значыць зрухі ёсць», — канстатаваў беларускі лідар.

«Пра дзяцей шмат крычалі. Калі ласка, расіяне гавораць, прыязджайце, глядзіце. Вядуцца перагаворы ўпаўнаважанымі па правах чалавека Расіі і Украіны, па дзетках вядуцца перагаворы, — удакладніў Прэзідэнт Беларусі. — Што зрабіла дрэнна Расія? Ідзе вайна, дзеці засталіся бездаглядныя. Пакармілі, апранулі. Не, іх у гэтым абвінавацілі. За што? Калі ласка, давайце дамаўляцца. І абмен ідзе».

Прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін па гэтым пытанні адзначыў, што, як высветлілася, і не было заяўленай колькасці дзяцей, пра якіх гаварыў украінскі бок. «Калі мы ў ходзе перагаворнага працэсу ў Стамбуле сказалі: „Калі ласка, давайце спісы“, нічога ж няма», — адзначыў Прэзідэнт Расіі.

«Спісаў няма. Таму ідзе нагнятанне публічнае. Гэта не на карысць. Трэба проста садзіцца за стол і дамаўляцца, якія пазіцыі ні былі б», — упэўнены Аляксандр Лукашэнка.

«Мы вельмі ўдзячныя Аляксандру Рыгоравічу і наогул Беларусі за тую падтрымку, дапамогу, якую нам Беларусь аказвае (у перагаворным працэсе. —Зв.). І Прэзідэнт Беларусі. Мы ў кантакце пастаянна. Я пастаянна інфармую Аляксандра Рыгоравіча аб выніках перагавораў. Усе абмены ў нас адбываюцца на тэрыторыі Беларусі. Там пачаўся перагаворны працэс у 2022 годзе. Затым перабраўся ў Стамбул», — адзначыў Уладзімір Пуцін.

Расійскі лідар заўважыў, што яму добра вядома пазіцыя беларускага калегі і ўсяго беларускага народа, які імкнецца да таго, каб паміж Расіяй і Украінай хутчэй наступіў мір: «Аляксандр Рыгоравіч прымае ў гэтым прамы, непасрэдны ўдзел».

«Нам трэба спыняць гэта. І рабіць трэба гэта акуратна»

Каменціруючы заявы кіраўніка ЗША наконт дэдлайнаў, Прэзідэнт Беларусі сказаў: «50, 60, 10 дзён. Так палітыка не робіцца. Калі ён міру хоча, ён павінен падключацца акуратна, грунтоўна. Гэта ваеннае сутыкненне. І ўказаць там не атрымаецца. Тым больш, ядзернай дзяржаве. Гэта проста смех выклікае».

Аляксандр Лукашэнка назваў Дональда Трампа «нашым агульным сябрам, за якога мы так перажывалі». «Я памятаю нашы перажыванні, каб ён перамог і гэтак далей», — удакладніў беларускі лідар. 

Кіраўнік дзяржавы нагадаў пра сваю нядаўнюю сустрэчу з амерыканцамі. «Я ім адкрыта гэта сказаў. Гэта яго (Дональда Трампа. — Зв.) блізкія сябры. Вы, кажу, Прэзідэнту скажыце, што трэба акуратна гэта ўсё рабіць. І можна дамовіцца», — расказаіў Аляксандр Лукашэнка.

Прэзідэнт расказаў пра прапанову, якая гучала раней, аб паветраным перамір’і, і гэта тэма закраналася і на яго сустрэчы з прадстаўнікамі ЗША: «Я кажу: Расія ў гэтым зацікаўлена і Прэзідэнт Пуцін. Але вы ж гэтага не хочаце. Скажыце Зяленскаму, няхай на гэта ідзе, каб не было вось гэтых лётаючых апаратаў і на галаву людзям не падалі».

У кантэксце неабходнасці больш хуткага ўрэгулявання канфлікту ва Украіне кіраўнік дзяржавы згадаў аб беспілотніку, які ўпаў нядаўна ў Беларусі. «59 кілаграм узрыўчаткі, начынены шарыкамі і іншае. Ну добра, не ўзарваўся. Ударыў па 10-павярховым доме, дзе жылі звычайныя простыя людзі. Таму небяспечная вось гэта эскалацыя. Нам трэба спыняць гэта. І рабіць трэба гэта акуратна», — падкрэсліў беларускі лідар.

«Гэта чахарда, інакш не назавеш»

Адно з пытанняў, якія журналісты задалі лідарам дзвюх краін, датычылася антыкарупцыйных украінскіх ведамстваў — Нацыянальнага антыкарупцыйнага бюро Украіны (НАБУ) і Спецыялізаванай антыкарупцыйнай пракуратуры (САП). У канцы ліпеня Уладзімір Зяленскі падпісаў закон, які пазбаўляе гэтыя органы незалежнасці. Але ўжо праз два дні пасля таго, як Рада адобрыла адпаведны дакумент, антыкарупцыйным органам вярнулі незалежнасць.

«Захад зараз цісне на Зяленскага. І я вось назіраю за гэтым, думаю: ну а што Зяленскі хацеў? Ён мільярды і сотні мільярдаў узяў грошай. Захад гаворыць: мы хочам паглядзець, куды пойдуць гэтыя грошы траціцца. І прапанавалі калісьці стварыць антыкарупцыйнае бюро і антыкарупцыйную пракуратуру», — нагадаў Аляксандр Лукашэнка.

Такім чынам, растлумачыў беларускі лідар, Захад, які выдзяляў грошы Украіне, хацеў пракантраляваць, куды гэтыя сродкі будуць накіраваныя. «Абурацца не трэба. Ты (Уладзімір Зяленскі. — Заўв. „Зв“.) узяў грошы, і той, хто даваў, хацеў пракантраляваць у цябе як несуверэннай дзяржавы, куды ты дзеў грошы. А куды падзеў, вы ведаеце, — сказаў Аляксандр Лукашэнка. — За гэты час людзі на Блакітным беразе і яшчэ далей пабудавалі самавітыя палацы і нядрэнна сябе адчуваюць. І нават у прэзідэнты Украіны некаторыя мецяць. Гэта чахарда, інакш не назавеш».

Паводле БелТА