Мінус 196 тысяч прадпрыемстваў
Германія — найбуйнейшая эканоміка рэгіёна, на якую прыпадае амаль чвэрць ВУП Еўрасаюза, і трэці ў свеце экспарцёр пасля Кітая і ЗША, знаходзіцца ў зацяжным крызісе. Нямецкая эканоміка перажывае самую працяглую стагнацыю за ўсю сваю пасляваенную гісторыю. У 2024 годзе ВУП краіны знізіўся на 0,2 % пасля скарачэння на 0,3 % у 2023-м. Акрамя таго, Германія сутыкнулася з праблемай дэіндустрыялізацыі — па даных Цэнтра даследаванняў эканомікі Еўропы ZEW і нямецкай крэдытнай кампаніі Credіtreform, у мінулым годзе ў краіне было закрыта больш за 196 тысяч прадпрыемстваў, што стала рэкордам з 2011 года. У ліпені 2025-га, па звестках Федэральнага статыстычнага ўпраўлення (Destatіs), колькасць заяў аб банкруцтве павялічылася яшчэ на 19,2 % у параўнанні з ліпенем 2024-га. Акрамя таго, спажывецкія банкруцтвы таксама не адстаюць: у маі 2025 года іх зарэгістравана 6605, што на 16,1 % больш, чым летась.
Высокія цэны на энерганосьбіты, асабліва на прыродны газ і электрычнасць, працягваюць падрываць канкурэнтаздольнасць нямецкай эканомікі. Прытрымліванне валюнтарысцкай і папулісцкай парадыгмы Бруселя, недастатковы рост прадукцыйнасці працы ў традыцыйных сектарах эканомікі, нізкі ўзровень інвестыцый у хуткарослыя галіны, тарыфныя войны з Кітаем і Злучанымі Штатамі, аднабаковыя санкцыі з шэрагам краін — гэта далёка не поўны спіс прычын стагнацыі ў нямецкай прамысловасці.
Новы ўрад ФРГ на чале з канцлерам Фрыдрыхам Мерцам ва ўладзе ўжо больш як 100 дзён. Традыцыйна ён абяцаў вывесці краіну з эканамічнага крызісу і ўмацаваць яе абараназдольнасць.
У планы Мерца таксама ўваходзіла ператварыць бундэсвер у «самую моцную армію Еўропы», спыніць нелегальную міграцыю і прымусіць немцаў больш працаваць. Пакуль яўнага поспеху няма ні па адным з пунктаў. Што датычыцца апошняга закліку, уяўляе цікавасць прапанаваны канцлерам «рэцэпт» — правесці рэформу цяперашняй сацыяльнай палітыкі. У прыватнасці змяніць сістэму выплаты дапамог па беспрацоўі (ням.: Burgergeld). А больш дакладна — плануецца скарачэнне сацыяльных расходаў і аслабленне дзяржрэгулявання ў гэтай адчувальнай сферы. Рэформа пачнецца ўжо восенню.
Наўрад ці нямецкія выбаршчыкі чакалі гэтага, калі галасавалі за цяперашняга канцлера. Як вынік, сам Мерц сёння займае толькі чацвёрты радок у рэйтынгу самых папулярных палітыкаў краіны. І толькі 32 % грамадзян ФРГ цяпер задаволены новым канцлерам, у той час як яго папярэднік пасля трох месяцаў на чале ўрада меў падтрымку 56 %.
Даведка. Ключавым фактарам распаўсюджвання крызісу па ўсім ЕС служыць структура рэгіянальнай эканомікі. Пры аб’ёме бюджэту ЕС на 2024 год у 143 млрд еўра з 27 краін-удзельніц 9 членаў ЕС унеслі больш, чым атрымалі. Асноўны ўклад зрабілі: Германія (30,3 млрд), Францыя (23,5 млрд), Італія (17,3 млрд). Разам яшчэ з васьмю краінамі яны забяспечылі тры чвэрці даходаў бюджэту саюза. А калі ўлічваць, што ўнутрыблокавы гандаль дасягае 60 % ад усяго тавараабароту краін — членаў ЕС, то крызіс у дзяржавах-донарах непазбежна распаўсюджваецца на ўсіх астатніх.
Шукай, каму выгадна
Напрыканцы паспрабую знайсці адказ яшчэ на адно адвечнае пытанне: хто вінаваты і што рабіць для выпраўлення сітуацыі ў нямецкай эканоміцы?
Своеасаблівым трыумфам новай тарыфнай палітыкі Трампа стала ўзгадненне на ўзроўні амерыканскага прэзідэнта і кіраўніка Еўракамісіі Урсулы фон дэр Ляйен 27 ліпеня гандлёвага пагаднення з «узаемнымі саступкамі». І адразу ўсім стала зразумела — Злучаныя Штаты відавочным чынам стымулююць дэіндустрыялізацыю Еўрасаюза — як за кошт тарыфных мер, так і заахвочваннем пераносу прамысловай вытворчасці ў ЗША.
Рэч у тым, што прадпрыемствы, якія перамяшчаюцца з Еўропы за акіян, атрымліваюць таннейшую энергію, значна меншае падаткаабкладанне, а галоўнае — бесперашкодны доступ да амерыканскага рынку.
Але тут узнікае чарговае пытанне: такое грэбаванне інтарэсамі саюзнікаў тлумачыцца асабістымі якасцямі Дональда Трампа ці матывацыя значна глыбейшая?
Адказ можна атрымаць, азнаёміўшыся з дакладам, падрыхтаваным спецыялістамі аднаго з вядучых амерыканскіх аналітычных цэнтраў Rand corp ад 25 студзеня 2022 года «Выратаванне Амерыкі за кошт аслаблення Германіі», які трапіў у Інтэрнет. У якасці яго атрымальнікаў значацца АНБ, ЦРУ, Дзярждэп і ранейшая амерыканская адміністрацыя Джорджа Байдэна.
Аўтары даклада ў прэамбуле адзначаюць: «Сучасны стан эканомікі ЗША не дазваляе меркаваць, што яна зможа існаваць без фінансавай і матэрыяльнай падтрымкі са знешняга свету. Павелічэння патоку рэсурсаў з Еўропы ў ЗША варта чакаць, калі Германія пачне зведваць кантраляваны эканамічны крызіс. А паколькі дабрабыт Еўропы, у прыватнасці Германіі як яе лакаматыва, грунтуецца на танных расійскіх энерганосьбітах і французскай электрычнасці, то рашэнне аўтар прапануе самае банальнае — разбурыць гэтае супрацоўніцтва. У заключнай частцы даклада прыводзяцца эканамічныя выкладкі. Страты нямецкай эканомікі арыенціровачна могуць дасягнуць 200-300 млрд еўра. Што прывядзе, на думку аўтара даклада, да калапсу еўрапейскай прамысловасці, росту беспрацоўя і міграцыі адукаваных еўрапейцаў у Злучаныя Штаты. У выніку амерыканская эканоміка зможа атрымаць дадатковы даход у 7-9 трлн».
Кожны вольны рабіць свае высновы са сказанага вышэй. Тым больш што Rand corp дастаткова аператыўна на сваім сайце назвала дадзеную публікацыю фэйкам. Але тое, што назіраецца цяпер, прымушае задумацца...
Выйсце ёсць
Такім чынам, Германія, зрэшты як і ўвесь Еўрасаюз, сутыкнулася з такой колькасцю праблем, што прымальнага адзінага рашэння без радыкальнага змянення як унутры, так і знешнепалітычнага курсу проста няма. Тым не менш пераламаць існуючы негатыўны трэнд можна. Аднаўленне ўзаемавыгадных гандлёва-эканамічных сувязяў з Саюзнай дзяржавай і Кітаем дазволіла б адносна хутка знізіць выдаткі для нямецкай прамысловасці германскіх кампаній. Што неадкладна б вярнула эканоміку да росту і аднаўлення страчанага месца і аўтарытэту не толькі ў Еўропе, але і на сусветнай арэне.
Георгій ГРЫЦ, кандыдат эканамічных навук, эканамічны аналітык
