Асаблівы сімвал памяці пра Вялікую Айчынную вайну — манумент Маці-патрыётцы ў Жодзіне. Гэты журботны знак вядомы ўсім беларусам як сімвал удзячнасці і памяці.
Ідэя стварыць яго з’явілася ў 1973 годзе, калі Савет Міністраў БССР прыняў адпаведную пастанову, якая стала асноўным стымулам рэалізацыі праекта. Міністэрства культуры абвясціла конкурс на найлепшы праект помніка. За выкананне задачы ўзялася група таленавітых майстроў пад кіраўніцтвам Усевалада Лагуноўскага, у якую ўвайшлі скульптары Іван Міско, Мікалай Рыжанкоў, Андрэй Заспіцкі, архітэктар Алег Трафімчук. Мастакі не абмежаваліся эскізамі. Яны прыехалі ў Жодзіна і асабіста сустрэліся з Анастасіяй Фамінічнай Купрыянавай — жанчынай, якая страціла на вайне пяцярых сыноў. Гэтыя сустрэчы і ўспаміны сталі асновай для стварэння да болю моцных вобразаў.
Праект атрымаў падтрымку на самым высокім узроўні. Першы намеснік Старшыні Савета Міністраў СССР Кірыл Мазураў даручыў сваім памочнікам аператыўна вырашаць усе пытанні, што ўзнікалі ў ходзе будаўніцтва. Легендарны ленінградскі завод «Манументскульптура» ўзяў на сябе адліўку бронзавых фігур. На сценах завода нават з’явіўся лозунг: «Помнік Маці-патрыётцы для Жодзіна датэрмінова выканаем!» Жыхары Жодзіна таксама зрабілі вялікі ўнёсак. БелАЗ забяспечыў формы для спецыяльнай пліткі, якую моладзь вырабляла пасля рабочых змен. Гараджане дапамагалі ўздымаць забалочаную пляцоўку, насілі зямлю ў насілках, каб падняць узровень глебы.
- Урачыстая падзея адбылася 29 жніўня 1975 года і была прымеркавана да Міжнароднага года жанчыны, абвешчанага ЮНЕСКА. На адкрыцці прысутнічалі першая жанчына-касманаўт Валянціна Церашкова і сама маці-гераіня Анастасія Фамінічна Купрыянава, якой на той момант было 103 гады. Таксама на цырымонію сабраліся кіраўнікі рэспублікі, прадстаўнікі замежных арганізацый, ветэраны. Асабліва кранальнымі былі словы французскай удзельніцы Супраціўлення Мары Клод Вайян-Куцюр’е: «Няма ў свеце больш моцнага абвінавачання фашызму, чым гэты помнік, у якім увасоблены журботны вобраз маці і постаці пяці сыноў, што не вярнуліся з вайны».
Манумент выкананы з бронзы і граніту, вышыня дасягае чатырох метраў. На высокім двухступеньчатым пастаменце шэсць фігур: маці і пяць сыноў, што ідуць на бязлітасную праклятую вайну, з якой ім не наканавана вярнуцца... Фігура жанчыны — простая, але ў гэтай прастаце сканцэнтравана ўся моц бессмяротнай любві маці. Яна благаслаўляе сыноў — можна толькі дагадвацца, колькі болю і слёз хаваецца за маскай стойкасці, якую жанчына павінна насіць у гэты кранальны момант. Сярод сур’ёзнасці і рашучасці чатырох старэйшых сыноў выдзяляецца лірычнасць фігуры малодшага Пятра, які нібы абарочваецца, каб прашаптаць матулі: «Мы вернемся».
У 1977 годзе аўтарам праекта (скульптарам і архітэктару) была прысуджана Дзяржаўная прэмія СССР — за высокую мастацкую арыгінальнасць. Але галоўная ўзнагарода — гэта памяць людзей. Вось ужо некалькі дзесяцігоддзяў жыхары Жодзіна прыносяць сюды кветкі, пакланяючыся не толькі маці Купрыянавай, але і ўсім жанчынам, якія ахвяравалі дзеля Перамогі самым дарагім — сваімі дзецьмі.
Мемарыял Маці-патрыётцы стаў сапраўдным духоўным цэнтрам горада Жодзіна. Ён нагадвае кожнаму, што ў сэрцы народа вечна жыве памяць аб тых, хто вынес на сваіх плячах жахі вайны і перадаў нашчадкам вялікі запавет мужнасці.
Міхаіл ДАНІЛКОВІЧ
