Пазбегнуць пераплаты і сэканоміць
Нават калі мяшкі з бульбай вязуць з рынку дадому ўжо не так ахвотна, кірмашовыя цэны застаюцца ніжэйшая за крамавыя, дапамагаючы людзям захаваць сямейны бюджэт і назапасіцца прадуктамі на зіму. Сезонныя сельскагаспадарчыя кірмашы даюць магчымасць купіць наўпрост у вытворцы, пазбегнуць пераплаты і сэканоміць. Параўнанне паказвае, што па большасці пазіцый кірмашовыя цэны сапраўды ніжэйшыя за крамавыя. Розніца з традыцыйным гандлем часам дасягае 40 %, а па некаторых пазіцыях нават больш. Асабліва на агародніну і садавіну, якія фермеры імкнуцца рэалізаваць як мага хутчэй.
Выключэнне складае толькі асобная садавіна, на якую крамы зніжаюць цану за кошт аптовых закупак. Калі ж параўноўваць з суседнімі краінамі, беларускія кірмашовыя цэны застаюцца самымі даступнымі. Пры параўнанні польскіх і літоўскіх рынкавых цэн можна заўважыць, што прадукты ў Беларусі таннейшыя практычна па ўсіх пазіцыях.
Польскія рынкі аказваюцца даражэйшымі на 30–80 %, а літоўскія — часам у два-тры разы. Выключэннем з’яўляюцца толькі яблыкі: Польшча застаецца найбуйнейшым вытворцам у Еўропе. Польскія кірмашы сёння арыентаваны не на эканомію: пакупнік там шукае не самую нізкую цану, а прадукцыю ад канкрэтнага фермера — часта з маркіроўкай «eco» або «bіo».
Літоўскія кірмашы, наадварот, шмат у чым страцілі ролю пасрэднікаў паміж полем і горадам: большасць пакупнікоў аддае перавагу сеткавым супермаркетам, дзе кошт і асартымент больш стабільны, а кірмаш выконвае хутчэй нішавую функцыю.
Пачым бульба?
Памідоры, агуркі, перцы, баклажаны, шынкі, яблыкі, слівы — чаго толькі не купляюць на восеньскіх кірмашах! І, вядома ж, бульбу, без якой, як кажуць, сапраўдны беларус і сыты не будзе. Па даных Нацыянальнага статыстычнага камітэта, за 2024 год кожны жыхар Беларусі з’еў 56 кілаграмаў бульбы. Не так ужо і шмат, калі зірнуць на «статыстыку» ў інтэрнэце — там нам прыпісваюць 160–180 кілаграмаў у год.
Але бульбу беларусы сапраўды любяць і купляюць незалежна ад сезона. Многія робяць гэта менавіта ўвосень, на кірмашах, калі цана самая нізкая. Сёння яна вагаецца ад 50 капеек да 1,2 рубля (0,13–0,3 еўра). У беларускіх крамах можна купіць вельмі прыгожую буйную бульбу па цане 69–75 капеек (0,17–0,19 еўра) — бяры колькі хочаш.
А якая цана на бульбу ў іншых краінах? Кошты ў некаторых моцна здзівяць: калі бульба ў іх столькі каштуе восенню, колькі ж яна будзе каштаваць вясной? У Польшчы, дзе таксама любяць і вырошчваюць бульбу, выяўляем мясцовую культуру на скідцы па цане 2,33 злотага (0,55 еўра). Кошт без скідкі — 4,66 (1,09 еўра). Памер у прапанаванай бульбы сярэдні. А ўсяго тыдзень таму небуйная бульба тут каштавала на скідцы ўсяго 1,25 злотага (0,29 еўра), без яе — 2,99 (0,7 еўра). У нас на кірмашах па 50 капеек за кілаграм прадаецца буйнейшая.
Здзівіў і паказаны на цэнніках кошт за 100 грам тавару — гэта ж не цукеркі і не мяса... Але, мабыць, палякам актуальна ведаць, колькі каштуе 100 грам бульбы, калі такая інфармацыя на цэнніках прапісана. У іншых польскіх крамах бульба каштуе ад 0,75 да 1,98 еўра. І гэтыя кошты зусім неадэкватныя як для восені, так і для аграрнай краіны, якая сама вырошчвае бульбу.
У Літве бульба на скідцы, але толькі мытая і па 0,69 еўра за кілаграм. Цана без скідкі — 0,99 еўра. Лагічна выказаць здагадку, што нямыты караняплод павінен каштаваць танней, таму шукаем далей і знаходзім прапанову за 0,85 еўра за кілаграм нямытай і не самай буйной бульбы.
У Латвіі знаходзім бульбу без скідкі і коштам 0,95 еўра. У іншых крамах дыяпазон цэн ад 0,43 еўра на скідке да 1,99 еўра за кілаграм. Удалося зазірнуць і на кірмаш, дзе мясцовыя аграрыі гандлююць ураджаем, вырашчаным уласнымі рукамі, па кошце ад 0,80 да 1,5 еўра ў залежнасці ад сорту і памераў караняплодаў. А профільнае міністэрства Латвіі ўпэўнена прагназуе далейшы рост цэн на бульбу, бо ўраджай у гэтым сезоне быў праблемным: вясной пасевы не апрацавалі як трэба, таму захоўвацца мясцовая бульба доўга не зможа, ды і вырасла яе нашмат менш, чым планавалі... Але, супакойваюць насельніцтва чыноўнікі, без бульбы краіна дакладна не застанецца — Еўрасаюз дапаможа. Дапамагчы яны, вядома, дапамогуць, але вось у колькі латышам абыйдзецца вясной гэта еўрапейская бульба, калі ўжо сёння цана вагаецца вакол 1 еўра за кілаграм?
Усё вышэй і вышэй...
На сайты французскіх супермаркетаў доступ наведвальнікаў з Беларусі заблакіраваны. Чаго баяцца — незразумела. Але, нягледзячы на ўсе засцярогі, цану на патрэбны тавар у Францыі даведацца ўдалося: бульба на гэтым тыдні прадаецца ад 0,68 да 3,2 еўра за кілаграм, і выбар, трэба сказаць, бедненькі. Лічыцца, што ў 2025 годзе французскія аграрыі вырасцілі рэкордны за апошнія 10 гадоў ураджай бульбы, і гэта спрыяе зніжэнню цэн на яго. Але калі такія цэны — гэта зніжэнне, то колькі ж каштуе бульба ў краіне, калі ў іх неўраджай?
У Германіі, дзе сёлета гэтак жа, як і ў Францыі, сабралі добры ўраджай, цэны вагаюцца ад 1 да 3 еўра. У Іспаніі — 0,9 — 2,5 еўра. У Бельгіі (таксама, кажуць, гэтай восенню бульбы ў лішку) — ад 1,5 да 4 еўра. І завяршаем наш Еўрапейскі тур у Вялікабрытаніі. Тут кілаграм любімага беларусамі караняплода каштуе ад 1,6 да 4,4 еўра.
Як бачым, цэны на бульбу і «баршчовы набор» у Еўропе вельмі розныя. Адзінае, што іх аб’ядноўвае, — яны ўсюды значна вышэйшыя, чым у нашай краіне.
Данііл ХМЯЛЬНІЦКІ
Фота з адкрытых крыніц
